Ο χαμένος παράδεισος κι η λανθάνουσα πόλις: Χρήστος Αθανασιάδης

Με αφορμή την νέα έκθεση του Χρήστου Αθανασιάδη Paradise Lost που εγκαινιάζεται την Τρίτη 29 Οκτωβρίου στην γκαλερί a.antonopoulou.art, και θα διαρκέσει ως τις 7 Δεκεμβρίου κάνουμε μια ευχάριστη αναδρομή στην παλαιότερή του δουλειά.  

Στην παρούσα δουλειά του ο Αθανασιάδης σχολιάζει με πικρή εικαστική αποτύπωση την έννοια του χαμένου παράδεισου, τον μύθο της ασφάλειας σε αντιδιαστολή με την γείωση σε μια σκληρή και κυνική πραγματικότητα. Στα επιτοίχια έργα του που έχει φιλοτεχνήσει με λάδι και κάρβουνο αντιπαραβάλλεται η ομορφιά της φύσης ως αντίδοτο στον ανθρώπινο πόνο απέναντι στην θλιβερή ειμαρμένη, που ωστόσο μας προσδίδει σοφία.

To παρακάτω κείμενο μου περιλαμβάνεται στον κατάλογο της έκθεσης του Χρήστου Αθανασιάδη με τίτλο Πόλεις που έγινε 21 Απρ - 22 Μαΐου 2004 στην ίδια γκαλερί. 

Πόλεις ΙΙΙ, σχέδιο με κάρβουνο, ζωγραφισμένο πάνω σε τοίχο και βιντεοπροβολή, μουσείο Κεραμεικού, έκθεση Athina By Art

                                                                                                                                                   Της Βασιλίκας Σαριλάκη

Η εξίσωση της ενατένισης μιας πόλης δεν είναι ποτέ απλή. Ο πιο όμορφος προσδιορισμός της όμως, ίσως να δόθηκε το 1998 από τον φιλόσοφο Κώστα Αξελό. Η ψυχή - γράφει - εμψυχώνει το σύνολο της σχέσης με τον κόσμο και με τον κόσμο, και η πόλις θεσπίζεται ως χωρο-χρόνος των δεσμών μεταξύ των όντων και των πραγμάτων. Τοποθετώντας και κείμενες, ψυχή και πόλις χτίζονται η μία μέσα στην άλλη..

Μιλάνο, 2003, Μικτή τεχνική σε καμβά

Κωνσταντινούπολη, 2003, Μικτή τεχνική σε καμβά

Συχνά αναρωτιόμαστε. Τί στ΄ αλήθεια θαμπώνει το βλέμμα μας όταν βυθιζόμαστε στο αγαπημένο μας τοπίο στην πόλη; Είναι η ανακούφιση της προγονικής ρίζας που μας χαυνώνει στο λίκνισμά της; Μήπως η έλξη της γνώριμης φθοράς στους τοίχους; Η διολίσθηση του βλέμματος, η αποδημία της ψυχής;

Στις πόλεις φαίνεται πως αυτό που συναντάμε τελικά, είναι οι γωνιές του ίδιου μας του εαυτού. Οι τόποι που ήδη αναζητήσαμε στην φαντασία μας. Είναι όψεις που οικειωνόμαστε γιατί αλλιώς αρνούνται να γίνουν μνήμες, νοσταλγικά πεδία, μοιραίες συναντήσεις με τον χρόνο.. Κι αυτό μοιάζει απολύτως φυσικό. Γιατί οι «στιγμές» μιας πόλης αναδύονται από μιαν άβυσσο. Η χωρικότητα κι η χρονικότητά της συνδιαλέγονται εντέλει με την υποκειμενική έως μυθολογική διάσταση που της δίνουμε –γιατί άραγε;- εμείς οι ίδιοι.

Οι περιηγητές και οι συγγραφείς ταξιδιών το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά. Το ταξίδι του νου περιγράφει καλύτερα μια πόλη από την ίδια της την φωτογραφία.

Ο Χρήστος Αθανασιάδης ξεκινάει λοιπόν τις ζωγραφιστές του «Πόλεις» από την παραπάνω διαπίστωση. Είναι πόλεις που επισκέφτηκε, έζησε ή ονειρεύτηκε ο ίδιος αλλά το σημαντικότερο είναι πως μεταλλάχτηκαν μέσα του σε όψεις ενός μοναδικού, διευρυμένου χώρου. Πρόκειται για πόλεις του 21ου αιώνα που η ζωγραφική περιήγησή τους από τον καλλιτέχνη τις μετέτρεψε σε νεορομαντικές εικόνες του τέλους του 19ου αιώνα..

Λένινγκραντ, 2003, μικτή τεχνική σε καμβά

Στα νέα, αυτά, αστικά τοπία κυριαρχεί η απάλειψη της κίνησης, η χρωματική ομοιογένεια κι η στοχαστική ηρεμία. Το βουητό εκλείπει κι έτσι η χαλαρή θέαση μας οδηγεί να ξανοιχτούμε στο ευρύ, φασματικό πεδίο της πόλης.. Η αναμόρφωση της εικόνας που μετατρέπεται από φωτογραφική αποτύπωση σε ζωγραφική πλέον πράξη θυμίζει σε μερικά έργα την ισορροπημένη ηρεμία του Gerhard Richter ενω η στατικότητα των φυσιογνωμιών στο πολυσύχναστο Σύνταγμα, τους «λουόμενους» του Seurat..Άλλοτε πάλι νοιώθει κανείς πως ο καλλιτέχνης επιδιώκει να «κρύψει» έντεχνα το τοπίο με τον τρόπο του ιμπρεσιονιστή Vlaminck..

Πλατεία Συντάγματος, 2002, μικτή τεχνική σε καμβά

Σε κάθε όμως περίπτωση, αυτό που βλέπουμε είναι απλώς μια υποδυόμενη εικόνα.Ένα short cut μιας στιγμιαίας μνήμης που όπως πολύ καλά μας έμαθαν ο Proust κι ο Borges είναι πάντοτε παραπλανητική, πλαστογραφημένη κατά το δοκούν.

Στην τέταρτη ατομική του έκθεση που γίνεται στην γκαλερί a. antonopoulou.art ** ο Αθανασιάδης συνεχίζει να «επινοεί» νέες εικόνες που αναδύονται από καταγεγραμμένα στιγμιότυπα. Παλιότερα ήταν φανταστικοί χάρτες από χώρες που δεν υπήρχαν πουθενά. Ύστερα ήρθε η ποιητική παραχάραξη κινηματογραφημένων στιγμιότυπων σε σεκάνς. Τώρα σειρά έχει ο ανασασμός της πόλης κι η μέθεξη με το ενδότερο τοπίο της μνήμης... 

«Ο χρόνος είναι η ουσία απ’ την οποία είμαι φτιαγμένος ο ίδιος» έλεγε ο Borges.. Αλλά ποιός είμαι εγώ;”

Πράγα 2003, Μικτή τεχνική σε καμβά

                                                     

Εξαλείφοντας τον χρόνο… Jorge Luis Borges

Η τέχνη της ποίησης                                                                         Να κοιτάς το ποτάμι που είναι χρόνος και νερό,                                                                        και να θυμάσαι πως κι ο χρόνος είναι ποτάμι,                                                                        να ξέρεις πως πλανιόμαστε σαν το ποτάμι                                                                        και τα πρόσωπά μας χάνονται σαν το νερό.                  Να νοιώθεις πως η αγρύπνια είναι ένας άλλος ύπνος                  όπου ονειρεύεσαι πως δεν κοιμάσαι,                  κι ότι ο θάνατος που η σάρκα μας τον τρέμει,                  είναι ο ίδιος που κάθε βράδυ μοιάζει μ’ όνειρο                  Να βλέπεις στην ημέρα ή στον αιώνα ένα σύμβολο,                  της κάθε μέρας του ανθρώπου και των χρόνων του,                  να μεταλλάσσεις την επιδρομή του χρόνου                  σε μουσική, σε ψίθυρο και σύμβολο.                  Να βλέπεις πως ο θάνατος είναι ύπνος,                  το δειλινό ένα χρυσάφι μελαγχολικό,                  αυτή είναι η ποίηση                  η αθάνατη κι η ασήμαντη.                  που ξανάρχεται σαν την αυγή και σαν το δειλινό.            Ivan Aivazovsky                                                                   Καμιά φορά τα απογεύματα,                                                                      ένα πρόσωπο μας κοιτάζει από τα βάθη του καθρέφτη                                                                   η τέχνη πρέπει ναναι σαν αυτόν τον καθρέφτη                                                                   να μας αποκαλύπτει το ίδιο μας το πρόσωπο.                                                                   Λένε πως ο Οδυσσέας, χορτασμένος απ’ τα θαύματα,                                                                   έκλαψε από αγάπη σαν είδε από μακριά την Ιθάκη,                                                                   χλωρή και ταπεινή.                                                                   Η τέχνη είναι σαν ετούτη την Ιθάκη                                                                   η πράσινη αιωνιότητα – κι όχι τα θαύματα.                                                                     Η τέχνη είναι ατέλειωτη σαν το ποτάμι που κυλά,                                                                   κι όμως παραμένει                                                                   στον ίδιο αεικίνητο καθρέφτη του Ηράκλειτου,                                                                   που είναι ο ίδιος αλλά κι ο άλλος μαζί,                                                                   σαν το ποτάμι που κυλά.                                                                                                                                Jorge Luis Borges       Ivan Aivazovsky, 1898  O Όμηρος στην Ιλιάδα αποκαλεί τον ύπνο “αδελφό του θανάτου”. Κι ο Σοπενχάουερ επαναλαμβάνει συχνά την ταυτότητα ύπνος – θάνατος σ’ όλο του το έργο (welt als wille). O Μπόρχες που ήταν παθιασμένος αναγνώστης του Σοπενχάουερ προβάλλει την ιδέα, ότι έξω από το παρόν, ο χρόνος δεν υπάρχει. Κι ότι το ίδιο το παρόν που περιεργαζόμαστε είναι ήδη απατηλής φύσης.. “Ο ύπνος είναι για το άτομο ότι ο θάνατος για το είδος” αναφέρει ο Μπόρχες στην Ιστορία της Αιωνιότητας.                                                                                                 William Etty, Sleeping Nymph Satyrs, 1828  Επίσης, στον “ Κυκλικό Χρόνο” αναφέρεται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα μαρτυρία του Μάρκου Αυρήλιου που είναι η ακόλουθη: “ Κι αν ακόμα ζούσες τρείς χιλιάδες ή τριάντα χιλιάδες χρόνια, θυμήσου πως κανείς δεν χάνει άλλη ζωή, από αυτήν που ζει τώρα, ούτε ζει άλλη απ’ αυτήν που χάνει. Λοιπόν, το πιο μεγάλο χρονικό διάστημα ή το πιο μικρό, είναι ίσα. Το παρόν ανήκει σ’ όλους..το να πεθάνεις σημαίνει να χάσεις το παρόν, που είναι ένα χρονικό διάστημα απείρως μικρό.Κανείς δεν χάνει το παρελθόν, ούτε το μέλλον, γιατί κανείς δεν μπορεί να χάσει κάτι που δεν έχει. Θυμήσου πως όλα τα πράγματα περιστρέφονται γύρω απ΄ τις ίδιες τροχιές ακούραστα, και πως για τον θεατή είναι το ίδιο αν τα βλέπει έναν αιώνα ή δύο ή για μια αιωνιότητα..”                                                                                                               Liberi Pietro Sleeping Endymion  Το συμμεριζόμενο όνειρο. Από τα πρώτα του δοκίμια ο Μπόρχες ισχυρίζεται ότι “το εγώ δεν έχει εσωτερική συνοχή” και το διατυπώνει ως εξής: “ Συνειδητοποίησα πως η προσωπικότητα, που της δίνουμε μιαν υπερβολική και δυσανάλογη βαρύτητα, δεν είναι απολύτως τίποτα. Κατέληξα στην υποψία ότι ουδέποτε θα ερχόταν μια απόλυτη στιγμή – ικανή να εξαγοράσει όλες τις υπόλοιπες – για να δικαιολογήσει την ύπαρξή μου και κατάλαβα ότι οι στιγμές της ζωής μου δεν είναι παρά προσωρινές φάσεις που ακρωτηριάζουν το μέλλον, κι ότι πέραν του πρόσκαιρου και του περιστασιακού δεν είμαστε κανείς”. Διαπιστώνοντας αυτήν την περιστασιακότητα της ύπαρξης ο Μπόρχες προχωράει με αλτρουισμό σε μια “αποπροσωποποίηση” της ατομικότητάς του και καταστρέφει τα “πιστοποιητικά “του. Σε πολλά κείμενά του μάλιστα προσπαθεί να προσδιορίσει την έντονη διαίσθησή του ότι ο ίδιος είναι δημιούργημα κάποιου άλλου, ότι κάποιος άλλος τον έχει επινοήσει.. Στο διήγημά του ¨Τα Κυκλικά ερείπια” δίνει μια έντονη διατύπωση αυτής ακριβώς της διαίσθησης.. Αλλά και το σύμπαν είναι για τον Μπόρχες ένα όνειρο που ονειρεύονται οι πάντες. Το ‘συμμεριζόμενο όνειρο” όπως το ονομάζει στο ποίημα “ Το ξύπνημα”. Κι ο θάνατος είναι κι αυτός ένα όνειρο, όπως κι η τέχνη..                                                                                                                                Andromeda ‘s galaxy reflecting in water  Ο τριανταφυλλί τοίχος..  Σε μια απ’ τις πολλές περιπλανήσεις του στο Μπουένος Άιρες το 1928 ο Μπόρχες σταμάτησε σε μια γειτονιά για να περιεργαστεί κάποτε, έναν τριανταφυλλί τοίχο. Γράφει: “ Έμεινα ακίνητος και περιεργάστηκα εκείνη την λιτότητα. Σκέφτηκα μεγαλόφωνα: Κατά πάσα πιθανότητα θα είναι το ίδιο που ήταν εδώ και τριάντα χρόνια…Φαντάστηκα την εποχή..ακόμα πρόσφατη σ’ ορισμένες χώρες αλλά ήδη παρωχημένη σ’ αυτήν εδώ την άστατη γωνιά της οικουμένης..Μπορεί να κελαηδούσε ένα πουλί ..κι ένοιωσα γι’ αυτό μια μικρούλα στοργή – μικρούλα σαν πουλάκι…το σίγουρο είναι πως μέσα σ΄ εκείνη την ιλιγγιώδη πλέον σιγή ακούστηκε ένας άλλος ήχος εκτός χρόνου, ο ήχος ενός γρύλλου. Η εύκολη σκέψη “Βρίσκομαι στα χίλια οχτακόσια τόσο” έπαψε να είναι μια ασαφής συνάθροιση ασαφών λέξεων και ρίζωσε βαθιά μέσα σ΄ αυτήν την πραγματικότητα. Ένιωσα πως είχα πεθάνει, ένιωσα πως ήμουν ο αφηρημένος παραλήπτης του σύμπαντος..ήταν ένας αόριστος τρόμος εμποτισμένος με επιστήμη που είναι η καλύτερη μεταφυσική διαύγεια. Δεν πίστεψα, επ’ ουδενί, ότι είχα αναπλεύσει τον υποτιθέμενο ρου του Χρόνου..υποπτεύθηκα μάλλον πως κατείχα την επιφυλακτική ή απούσα αίσθηση της αδιανόητης λέξης αιωνιότητα. Μονάχα πιο ύστερα κατάφερα να διαλευκάνω την φαντασίωσή μου εκείνη..   Tο παλιό σπίτι του Μπόρχες στο Μπουένος Άιρες. Τώρα είναι κομμωτήριο! Όπως βλέπουμε είναι παλίο με ροδαλές αποχρώσεις όπως περιγράφει περίπου ο Μπόρχες στο αφήγημά του.. Το καταγράφω λοιπόν τώρα ως εξής: Η άδολη αυτή αναπαράσταση ομοιοσύστατων γεγονότων – η γαλήνη της νύχτας, ο λείος τοίχος, η επαρχιώτικη ευωδιά από αγιόκλημα, ο πρωτογενής πηλός _ δεν αποτελεί απλώς πανομοιότυπη επανάληψη όσων υπήρχαν σ’ αυτήν εδώ την γωνιά, εδώ και τόσα χρόνια, παρά είναι έξω από ομοιότητες κι επαναλήψεις η ίδια. Ο χρόνος, εαν είμαστε ικανοί να διαισθανθούμε αυτήν την ταυτότητα, αποβαίνει ανυπόστατο: η αδυναμία να διακρίνουμε και να διαχωρίσουμε μια στιγμή του φαινομενικού χτες και μιαν άλλη του φαινομενικού σήμερα, αρκεί για να τον εξαρθρώσει…”                                                                                                             Fu Baoshi, Crossing the Dadu River, 1951  Μια δαιμονικά έξυπνη ιδέα.. Αυτή η ιδέα της εξαφάνισης του χρόνου, της εξάρθρωσής του, διακατέχει κι άλλα, πολύ σημαντικά πνεύματα.. Έναν άριστο διάλογο πάνω στο θέμα ξετυλίγει στους ‘Δαιμονισμένους” ο Ντοστογιέφσκι.. Σταυρόγκιν: Στην Αποκάλυψη ο άγγελος ορκίζεται οτι δεν θα υπάρχει πλέον χρόνος.. Κυρίλωφ: Το ξέρω. Πολύ σωστά το λένε εκεί. Με σαφήνεια και ακρίβεια. Όταν φτάσει ολόκληρος ο άνθρωπος την ευτυχία, τότε δεν θα υπάρχει πια χρόνος γιατί δεν χρειάζεται κανείς τίποτα. Πολύ σωστή σκέψη. Στυρόγκιν: Πού θα τον κρύψουνε λοιπόν;. Κυρίλωφ: Πουθενά δεν θα τον κρύψουν. Ο χρόνος δεν είναι αντικείμενο, μα ιδέα. Θα σβήσει στο μυαλό.    *  Ο αργεντινός Jorge Luis Borges ( 1899- 1986) θεωρείται μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές μορφές του 20ού αιώνα. Παρόλο που είναι πιο γνωστός για τα διηγήματά του (όπου κυριαρχεί το στοιχείο του φανταστικού), ο Μπόρχες ήταν επίσης δοκιμιογράφος,ποιητής και κριτικός. Περισσότερα για την ζωή του εδώ.

Πολιτικός Πολιτισμός είπατε;

                                                                             

                                                                               Της Βασιλίκας Σαριλάκη

Η Amanda Sofia Margareta Lind, 38 ετών είναι η νέα υπουργός Πολιτισμού και Δημοκρατίας της Σουηδίας εδώ και μισό χρόνο. Είναι οικολόγος (μέλος των Miljöpartiet δλδ των Πράσινων της Σουηδίας), έχει ντοκτορά στην ψυχολογία κι ο άντρας της είναι καλλιτέχνης και περφόρμερ. Βλέποντας την εικόνα αυτής της γυναίκας καταλαβαίνουμε ότι στην Ελλάδα όχι μόνον δεν θα γινόταν ποτέ αποδεκτή ως υπουργός απ΄το πατριαρχικό και συντηρητικό κατεστημένο της χώρας αλλά θα της έκαναν σίγουρα λεκτικό bullying. Θα την χαρακτήριζαν «αναρχοάπλυτη» για να μην πω τους χαρακτηρισμούς του «πεφωτισμένου» βουλευτή της ΝΔ, Κ. Μπογδάνου που χρησιμοποιεί τον όρο vegan μπαχαλοσατανίστριες. Ήδη ένα ελληνικό site ανέβασε μια "ιδιαίτερη φωτο" απο performance του συζύγου της..

Η πρόσφατη αναφορά της κας Παναγιωταρέα, συμβούλου της Υπουργού Πολιτισμού στον Ελεύθερο Τύπο είναι ενδεικτική των παραπάνω αντιλήψεων: «Πρώτη φορά παρατηρώ τους συμπολίτες μας πιο χαλαρούς, λιγότερο επιθετικούς, πιο φροντισμένους, σε πλήρη απόρριψη των αμπέχονων και του αφάνα style μαλλί των γυναικών, δηλαδή όσα αποτελούσαν ενός είδους σήμα κατατεθέν συριζαϊκό».

Πόσο πολιτικό πολιτισμό κρύβουν τέτοιες κατηγοριοποιήσεις και στοχοποιήσεις του άλλου; Είναι δυνατόν μια σύμβουλος της υπουργού πολιτισμού της Ελλάδας να στοχοποιεί την αντιπολίτευση λέγοντας πως οι συριζαίοι είναι «αφρόντιστοι» και κακοντυμένοι δλδ περίπου αναρχοάπλυτοι και να ασκεί λεκτικό bullying συλλήβδην; Δεν υποφώσκει «ταξικό μίσος» σε μια τέτοια δήλωση; Και είναι άραγε πολιτικός πολιτισμός να κυβερνάει στην Ελλάδα μια κυβέρνηση με πάνω από 95% άντρες και οι γυναίκες της κυβέρνησης να έχουν τέτοιες συμπεριφορές;

Είμαστε άραγε εμείς οι πολιτικά πολιτισμένοι κι οι Σουηδοί απολίτιστοι;

Αριστερά η υπουργός Πολιτισμού κα Μενδώνη και δεξια η συμβουλος της κα Παναγιωταρέα

Οι Έλληνες πολιτικοί, βουλευτές και υπουργοί, όχι μόνον έχουν προνόμια αλλά κυβέρνησαν με μίζες και λαμογιές, με offshore κα απέκτησαν πακτωλό χρημάτων ακινήτων και τραπεζικών λογαριασμών δίνοντας ασυλία στον εαυτό τους ώστε να μην τιμωρηθούν ποτέ για τα εγκλήματά τους. Χρεοκόπησαν την χώρα, διασπάθισαν το δημόσιο χρήμα κι εξάρτησαν την χώρα απ΄το εξωτερικό με τα μνημόνια σπέρνοντας φτώχεια και δυστυχία στους Έλληνες τους οποίους φτωχοποίησαν στον μέγιστο βαθμό χάρις στην διάσπαρτη διαφθορά.

Οι Έλληνες βουλευτές συνεχίζουν να ζούν πολυτελώς κι ο υψηλός μισθός τους δεν έχει καμμία σχέση με των άλλων πολιτών. Η Σουηδία αντιθέτως, δεν προσφέρει πολυτέλειες ή προνόμια στους πολιτικούς της, καθώς ζουν όπως όλοι οι άλλοι απλοί πολίτες της χώρας. Οι Σουηδοί πολιτικοί δεν έχουν μεγάλο μισθό, καθώς οι μισθοί τους είναι σχεδόν διπλάσιοι από τους μισθούς ενός καθηγητή δημοτικού σχολείου. Οι Σουηδοί δημοτικοί σύμβουλοι πληρώνονται ακόμη χειρότερα δεν έχουν γραφείο κι εργάζονται από το σπίτι. Η Σουηδία είναι μια χώρα χωρίς αριστεία καθώς αντιμετωπίζει τους δημόσιους υπαλλήλους της ως απλούς, καθημερινούς πολίτες χωρίς προνόμια. Αντιθέτως η «αριστεία» που προβάλλεται συνεχώς απ΄ την ελληνική κυβέρνηση προφανώς έχει μια υποκρυπτόμενη έννοια «αποκλεισμού» της πλειονότητας των πολιτών που προφανέστατα η κυβέρνηση δεν θεωρεί "αρίστους". Αυτή η υπεροπτική αντίληψη είναι πολιτικός πολιτισμός;

Είναι άραγε τα προνόμια των «αρίστων» πολιτικός πολιτισμός; Οι Σουηδοί πολιτικοί δεν έχουν επίσημα αυτοκίνητα, γραφεία ή άλλα προνόμια και χρησιμοποιούν δημόσια μέσα μεταφοράς. Οι υπουργοί της Σουηδίας και οι βουλευτές δεν έχουν υπηρεσιακά αυτοκίνητα ή ιδιωτικούς οδηγούς, ταξιδεύουν και μετακινούνται όπως όλοι οι άλλοι σε γεμάτα δημόσια λεωφορεία και τρένα, γράφει ο Guardian.

Επίσης, οι υπουργοί της Σουηδίας δεν έχουν καμία κοινοβουλευτική ασυλία και δικάζονται κανονικά στα δικαστήρια, όπως όλοι οι άλλοι. Δεν έχουν ιδιωτικούς γραμματείς στα γραφεία τους και το γραφείο τους είναι μικρό, 8m2 περίπου.

"Είμαι αυτός που πληρώνει τους πολιτικούς και δεν βλέπω κανένα λόγο να τους δώσω μια πολυτελή ζωή", δήλωσε ο Σουηδός πολίτης Joakim Holm στην Guardian. 

Οι πολιτικοί που δαπανούν δημόσιους πόρους για μεταφορές με ταξί αντί να χρησιμοποιούν το δημόσιο τρένο καταλήγουν να κατάγγελονται στις ειδήσεις! Στην Ελλάδα όλοι απομυζούν τον κρατικό κορβανά δίχως έλεος και μένουν ατιμώρητοι! Στην Σουηδία μόνον ο πρωθυπουργός, έχει την πολυτέλεια να χρησιμοποιεί υπηρεσιακό αυτοκίνητο συνοδευόμενο από τις δυνάμεις ασφαλείας. 

H Σουηδική κυβέρνηση δέχεται, φιλοξενεί και φροντίζει την υγεία πολλών χιλιάδων μεταναστών. Ο υπουργός Υγείας Β. Κικίλιας με νέα εγκύκλιο ξηλώνει το νόμο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το 2016, που επέτρεπε την ελεύθερη πρόσβαση όλων στο ΕΣΥ, θέτοντας όρους που εμποδίζουν τους αλλοδαπούς ασφαλισμένους σε χώρες εκτός ΕΕ και κατ’ επέκταση αλλοδαπούς μη ασφαλισμένους, να έχουν δωρεάν πρόσβαση σε νοσοκομειακή περίθαλψη. Όταν ένας φτωχός πρόσφυγας πεθάνει χωρίς περίθαλψη είναι αυτό πολιτικός πολιτισμός;

Κάποτε πρέπει να άλλάξει το ύφος αλλά κυρίως το ηθος της πολιτικής εξουσίας. Κάποτε πρέπει να φύγει η διαφθορά απο την χώρα. Κάποτε πρέπει να γίνουν σεβαστοί οι θεσμοί, να εξυγιανθεί το Κράτος και να σταματήσουν οι αποκλεισμοί και οι διαχωρισμοί σε πατρίκιους και πληβείους. Κάποτε πρέπει να επανέλθει η αξιοκρατεία και η σεμνότητα στην πολιτική. Τότε θα έχουμε πολιτικό πολιτισμό κι ανάπτυξη.

Σάλος στην Ευρώπη με την αλλαγή του ρόλου των Μουσείων

Βρεττανικό Μουσείο

Σάλο στην νεοσυντηρητική Ευρώπη δημιούργησε η πρωτοβουλία της Δανέζας Jette Sandahl προέδρου της Ειδικής Επιτροπής με θέμα "Museum Definition, Prospects and Potentials (MDPP) του Διεθνούς Συμβούλιου Μουσείων (ICOM) που προτείνει την αλλαγή του ορισμού του Μουσείου. Η Sandahl υποστηρίζει  ότι το σημερινό μουσείο "δεν μιλάει τη γλώσσα του 21ου αιώνα" κι αγνοεί τις σημερινές απαιτήσεις για «Πολιτιστική Δημοκρατία». Η αλλαγή -που αιτείται την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισότητα απέναντι στον Πολιτισμό και την ανάδειξη των μειονοτήτων- έγινε ήδη αποδεκτή τον περασμένο Ιούλιο απ΄ το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων, που εκπροσωπεί 20.000 μουσεία σ΄ όλον τον κόσμο. Το επόμενο βήμα είναι να αποφασιστεί οριστικά ο νέος ορισμός κι ως εκ τούτου ο νέος ρόλος των μουσείων. Αυτό θα γίνει στις 7 Σεπτεμβρίου στο Κυότο της Ιαπωνίας όπου θα συγκεντρωθούν χιλιάδες μέλη του ICOM.. Το θέμα αφορά φυσικά και στην Ελλάδα, την χώρα που γέννησε την Δημοκρατία και απαιτεί την επιστροφή των κλαπέντων Μαρμάρων του Παρθενώνα από το Βρεττανικό Μουσείο.                                                                            

                                                                                                                                           Της Βασιλίκας Σαριλάκη 

Μπορεί να αντιδρούν σήμερα κάποια εθνικά τμήματα του ICOM αλλά στην πραγματικότητα η πρόταση της Sandahl δεν ξεκίνησε καθόλου απ΄το πουθενά. Η συζήτηση για το αν τα μουσεία χρειάζονται νέο προσδιορισμό και ρόλο έχει φουντώσει απ΄το 2016. Εδώ και μισόν αιώνα περίπου, το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων είχε ορίσει το μουσείο ως "ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα" που «αποκτά, συντηρεί, ερευνά, επικοινωνεί και εκθέτει την απτή και άυλη κληρονομιά της ανθρωπότητας και του περιβάλλοντος για σκοπούς εκπαίδευσης, μελέτης κι αναψυχής.". Εδώ και δεκαετίες όμως τα σύγχρονα μουσεία έχουν μετατραπεί από «ναούς τέχνης» σε Think Tanks, με φιλοξενία πολιτισμικών εκθέσεων που ανοίγουν διάλογο πάνω στα σημαντικότερα ζητήματα της καθημερινότητας. Επιπλέον επιτελούν εκπαιδευτικό έργο κι έχουν ανοίξει διαύλους επικοινωνίας μέσα απο διαδικτυακούς τόπους και βρίσκονται σε συνεχή διάδραση με το πολυπολιτισμικό κοινό. Στην Ελλάδα μάλιστα, κυρίως στην Θες/νίκη έχουν έφτασαν να φιλοξενούν έως πανηγύρια, γάμους και βαφτίσια! Σήμερα στα μουσεία έχουν γίνει τα πάντα όλα. Από performances ecosexuals στην Documenta που φιλοξενήσαμε και που κολακευόταν να διακηρύσσει την πολιτικοποίησή της στα πέρατα του κόσμου έως επιδείξεις γεννητικών οργάνων!

Τι έγινε λοιπόν τώρα και ξεσηκώθηκαν τόσες αντιδράσεις επειδή ο νέος ορισμός κάνει ευθέως αναφορά στην «ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την κοινωνική δικαιοσύνη»; Ποια είναι η αντίθετη πρόταση; Να προωθούν την αναξιοπρέπεια και την κοινωνική ανισότητα;  Ή μήπως έγινε σάλος γιατί βρισκόμαστε στην εποχή της ανόδου του νεοσυντηρητισμού στην Ευρώπη; Είναι πραγματικά εντυπωσιακό αλλά την περασμένη εβδομάδα, 24 εθνικά παραρτήματα του Συμβουλίου - συμπεριλαμβανομένων αυτών της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Γερμανίας, του Καναδά και της Ρωσίας - ζήτησαν αναβολή της επίσημης ψηφοφορίας της αναθεώρησης προκειμένου να εκδώσουν  "άλλη πρόταση" από του ICOM.

Η τροποποίηση του ICOM –που σημειωτέον βρίσκεται υπο την αιγίδα του ΟΗΕ-αναφέρει τα εξής «επικίνδυνα»!:

  

«Τα μουσεία αποτελούν χώρους εκδημοκρατικοποίησης, ενσωμάτωσης και πολυφωνίας που προάγουν τον κριτικό διάλογο σχετικά με το παρελθόν και το μέλλον. Αναγνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας τις συγκρούσεις και τις προκλήσεις του παρόντος, φυλάσσουν αντικείμενα τέχνης και εμπιστεύονται δείγματα της κοινωνίας, διαφυλάσσουν ποικίλες μνήμες για τις μελλοντικές γενιές και εγγυώνται ίσα δικαιώματα και ισότιμη πρόσβαση για όλους τους ανθρώπους στην κληρονομιά.

  

Τα μουσεία δεν έχουν στόχο το κέρδος. Είναι συμμετοχικά και διαφανή κι εργάζονται σε ενεργό σύμπραξη με διάφορες κοινότητες και για διάφορες κοινότητες για τη συλλογή, τη διατήρηση, την έρευνα, την ερμηνεία, την έκθεση και την ενίσχυση της κατανόησης του κόσμου, με σκοπό να συμβάλουν στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, την κοινωνική δικαιοσύνη, την παγκόσμια ισότητα και την πλανητική ευημερία.»

  

Activists are seen holding a banner during the protest against oil company BP at the British Museum in London, February 2019. Photo, Dinendra Haria SOPA, Images LightRocket via Getty Images.

Ας δούμε τις αντιδράσεις. Η Juliette Raoul-Duval, που προεδρεύει στην ICOM France, είπε πως πρόκειται για ένα «ιδεολογικό» μανιφέστο «που δημοσιεύθηκε χωρίς να συμβουλευτεί» τα εθνικά παραρτήματα. Ο Hugues de Varine, πρώην διευθυντής του ICOM, δήλωσε ενοχλημένος κι ανέφερε στο The Art Newspaper ότι έμεινε εμβρόντητος απ΄τον βερμπαλισμό «μοδάτων ιδεολογιών», που δεν ξεχωρίζουν ένα μουσείο από ένα πολιτιστικό κέντρο, μια βιβλιοθήκη ή ένα εργαστήριο. Το ερώτημα είναι: Από πότε η ιδεολογία αποτελεί εμπόδιο κι  η δημοκρατική αντιμετώπιση του πολιτισμού αποτελεί μοδάτη ιδέα;

  

Τα στοιχεία δείχνουν ότι η διαμάχη μεταξύ διαφορετικών συμφερόντων στο ICOM ξεκίνησε ήδη από τον Ιούνιο όταν ο François Mairesse, καθηγητής στο Université Sorbonne Nouvelle και πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Μουσειολογίας, παραιτήθηκε από την επιτροπή που προήδρευε η Sandhal δηλώνοντας: "Θα ήταν δύσκολο για τα περισσότερα γαλλικά μουσεία - ξεκινώντας από το Λούβρο - να ανταποκριθούν στον ορισμό αυτό, θεωρώντας τα ως «πολυφωνικούς χώρους».

Στην πραγματικότητα οι δηλώσεις αυτές αντικατοπτρίζουν την αντίσταση στην ολοένα κι αυξανόμενη πίεση στα Δυτικά Μουσεία (που στηρίζονται σε κλοπές έργων τέχνης) τα οποία διεκδικούν οι χώρες-αποικίες από όπου εκλάπησαν. Μια απ΄ αυτές είμαστε κι εμείς.

  

Η προσπάθεια της Sandhal δέχεται επίσης πόλεμο γιατί διεκδικεί μια νέα θέση για τις μειονότητες αλλά κι εκδημοκρατισμό της λειτουργίας των Μουσείων, με έλεγχο των πηγών χρηματοδότησης κλπ. Είναι μια ακτιβίστρια επιμελήτρια, από τις λίγες που έχουν απομείνει ακόμα διεθνώς, ειδικά σε σχέση με τα δικαιώματα των γυναικών. Η Sandhal, είναι διευθύντρια του Γυναικείου Μουσείου της Δανίας, που δημιούργησε η ίδια ενώ μετέτρεψε τις εθνολογικές συλλογές του Γκέτεμποργκ στη Σουηδία στο «Μουσείο Παγκόσμιων Πολιτισμών».

  

Το ελληνικό τμήμα του ICOM δεν έχει εκδώσει καμιά σχετική ανακοίνωση προς το παρόν. Περιμένουμε και την ανακοίνωση της Ένωσης Ελλήνων Τεχνοκριτικών AICA-Hellas καθώς όπως προανέφερα το ζήτημα μας αφορά ιδιαιτέρως. Στην Ελλάδα έχουμε 82 Αρχαιολογικά μουσεία, 45 Ιστορικά, 26 Βυζαντινά κι Εκκλησιαστικά, 35 Λαογραφικά, 33 Τέχνης εκ των οποίων πολλά ιδιωτικά, όπως επίσης Μουσεία Φυσικής Ιστορίας, Τεχνολογίας, Πολεμικά και Ναυτικά. Έχει σημασία να έχουμε άποψη για τον ρόλο και την εφεξής λειτουργία τους όπως επίσης και για την επιστροφή των δικών μας κλαπέντων αρχαιοτήτων..

  

Μπορεί να εκσυγχρονιστεί ο Πολιτισμός στην Ελλάδα;

                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      Της Βασιλίκας Σαριλάκη*

Ο Francois Mitterand που σφράγισε τον Πολιτισμό της Γαλλίας είπε κάποτε: η πολιτική για τον Πολιτισμό βρίσκεται στην βάση οποιασδήποτε άλλης πολιτικής. Πρέπει οι άνθρωποι να συναντηθούν με την Ιστορία τους, την τέχνη τους, και το παρελθόν τους για να χτίσουν καλύτερα το μέλλον τους. Ο Mitterand ήταν συγγραφέας εκτός από πολιτικός κι ήταν αυτός που καθιέρωσε πρώτος την ελεύθερη είσοδο στα μουσεία και τις δημόσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις και μετά ακολούθησε η Ευρώπη. Στην εποχή του πενταπλασίασε τον προϋπολογισμό για τον πολιτισμό. Αλλά δεν ήταν αυτό που του επέτρεψε να κάνει τα μεγάλα οραματικά έργα, την πυραμίδα του Λούβρου, την Όπερα της Βαστίλης, την Εθνική βιβλιοθήκη, το πασίγνωστο ευρωπαϊκό πανεπιστημιακό πρόγραμμα Erasmus. Ήταν το "πως" τα έκανε.

Το πολιτιστικό του έργο είχε μια ανθρωπιστική υπόσταση. Έδινε θέσεις εργασίας για χρόνια σε καλλιτέχνες, διέσωζε επαγγέλματα που χάνονταν, έδινε έμφαση στην Ιστορική μνήμη. Δυστυχώς μας έχουν μάθει να μετράμε νούμερα και ποσότητες. Να ασχολούμαστε μόνο με το «πόσο» κι όχι με το «πως». Αυτό είναι λάθος.
O Einstein έλεγε: «Οτιδήποτε μετριέται δεν σημαίνει πως μετράει κιόλας» Παράδειγμα: Ο αέρας που αναπνέουμε είναι δωρεάν. Αλλά αν διακόψουμε την αναπνοή μας για ένα λεπτό ξέρουμε τι θα γίνει! Έτσι είναι κι ο πολιτισμός. Έχει απροσμέτρητη αξία και δεν αφορά μόνο σε πολιτιστικές εκδηλώσεις αλλά στην ποιότητα ζωής μας κι όλο το δίκτυο των σχέσεών μας στην καθημερινότητα.
Ο πολιτισμός δεν είναι το διακοσμητικό κερασάκι στην τούρτα της κοινωνίας αλλά την καθορίζει αποφασιστικά. Δίνει νόημα στην ζωή μας αλλά δίνει και ταυτότητα. Αυτό απέδειξε άλλωστε η πυρκαγιά στην Notre Dame, έναν καθεδρικό ναό 800 ετών που συγκλόνισε την υφήλιο. Μαζεύτηκαν 2δις για να ξαναφτιαχτεί αλλά δεν θάναι ποτέ η ίδια. Οι Γάλλοι ήταν τόσο εξοργισμένοι ώστε κόντεψε αυτό να στοιχίσει στον Μακρόν την προεδρία της Γαλλίας! Κι αυτό, γιατί τα σημαντικά έργα τέχνης διαθέτουν τεράστια συμβολική δύναμη κι εξουσία μέσα μας. 

Για αυτό όποιος θέλει να γκρεμίσει μια εξουσία πρώτα γκρεμίζει τα μνημεία της!. Κι όποιος παλεύει για δικαιώματα πάλι καταφεύγει στην τέχνη. Όπως π. χ τις αφίσες με τις οποίες οι σουφραζέτες κέρδισαν το δικαίωμα ψήφου των γυναικών στις αρχές του αιώνα και τις αφίσες στον Μάη του ΄68.

Έχετε αλήθεια αναρωτηθεί ποτέ πως θα ήταν η ζωή μας χωρίς μουσική, συναυλίες, θέατρο, ποίηση, λογοτεχνία, κινηματογράφο, βιβλία, τηλεόραση, ραδιόφωνο, έργα τέχνης, εκθέσεις, Μουσεία, χορό, μόδα, αρχιτεκτονική, διακόσμηση ή ντηζάιν; Θα ήταν μια κόλαση! Και πως θα ήταν χωρίς ευγένεια, αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη, αλτρουισμό; Θα ήταν ζούγκλα. Ο Πολιτισμός συμπεριλαμβάνει όλα αυτά και καθορίζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε και ζούμε. Η κουλτούρα ενώνει τους ανθρώπους και τους εξισώνει. Πρέπει να εξασφαλίσουμε κουλτούρα σ΄ όλον τον λαό..

Κι ερχόμαστε τώρα στον τρόπο άσκησης πολιτισμού δηλαδή στην πολιτική διάσταση. Σε ποιο διεθνές περιβάλλον καλείται να ενταχθεί ο Ελληνικός πολιτισμός με ποιες προτεραιότητες και ποιες τακτικές σχεδιασμού; Με ποια νοοτροπία κινήθηκαν οι κυβερνήσεις ΝΔ και ΠΑΣΟΚ;
Πέρσι σε μια μελέτη που παρουσίασα στο ΕΜΣΤ για την κατάσταση του Πολιτισμού στην Ελλάδα, σε σχέση και με το διεθνές περιβάλλον, εμπέδωσα τους στίχους του Γκάτσου: Μα τώρα που η φωτιά φουντώνει πάλι/ εσύ κοιτάς τα αρχαία σου τα κάλλη/ και στις αρένες του κόσμου μάνα μου Ελλάς/το ίδιο ψέμα πάντα κουβαλάς.
Επί μισόν αιώνα η ΝΔ επαναπαύτηκε στα αρχαία μας τα κάλλη, την συντήρηση αρχαιοτήτων παραμελώντας κάθε σοβαρό σχεδιασμό παραγωγής σύγχρονου πολιτισμού. Αντιμετώπισε τις αρχαιότητες αποκλειστικά ως τουριστικά προϊόντα και δεν διαμεσολάβησε ούτε στην εκπαίδευση ούτε στον λαό την κουλτούρα, την φιλοσοφία και το νόημα ζωής της αρχαίας κληρονομιάς μας. 

Και τα τοπικά πολιτιστικά προϊόντα συνοψίζονταν σε ηθογραφικά σήριαλ, ριάλιτυ σόου, πανηγύρια και σκυλάδικα κάτι που δεν διαφοροποιήθηκε αισθητά επί ΠΑΣΟΚ. Αν εξαιρέσουμε λίγα χρόνια της μεταπολίτευσης με Θέατρο Κουν, Χατζηδάκη, Θεοδωράκη Ξαρχάκο μετά ακολούθησε η ελεύθερη πτώση. Κι όλο αυτό στα πλαίσια ενός δυσμενέστατου διεθνούς περιβάλλοντος με τεράστια μονοπώλια θεάματος.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε το 2015 η UNESCO, το διεθνές ετήσιο εμπόριο πολιτιστικών αγαθών έχει εκτιναχτεί σε 2. 250 δις $ αλλά τα περισσότερα κέρδη νέμεται μικρή ομάδα χωρών: η Αμερική, η Ιαπωνία, η Γερμανία, η Βρετανία και η Κίνα. Οι χώρες αυτές εξάγουν τα περισσότερα πολιτιστικά αγαθά παγκοσμίως. Σύμφωνα με έρευνα που δημοσίευσε πρόσφατα το Artnet News, η Αμερικανική βιομηχανία θεάματος με 5 εκατ. προσωπικό είναι πρώτη σε εξαγωγές και προσθέτει στην Αμερικανική οικονομία 764 δις κάθε χρόνο! Δηλαδή τα διπλάσια από ολόκληρη την αγροτική της οικονομία!

Δυστυχώς εμείς, ποτέ δεν είδαμε στον σύγχρονο Πολιτισμό ένα είδος ανάπτυξης. Κι όμως! Η μελέτη της Unesco διαπιστώνει πως το μεγαλύτερο ποσοστό σύγχρονου πολιτισμού παράγεται από γυναίκες και νέους. Τι σημαίνει αυτό;, Πως αν επενδύσουμε στον σύγχρονο πολιτισμό θα μειώσουμε την ανεργία στις ομάδες πληθυσμού που έχει πλήξει περισσότερο η κρίση στην Ελλάδα. Και θάχουμε ΚΑΙ πολιτιστικό όφελος! Όταν χτίστηκε το Guggenheim Museum στο Bilbao της Ισπανίας αύξησε τόσο τον τουρισμό ώστε έδωσε 1.000 θέσεις μόνιμης εργασίας.

Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν παράγεται διεθνές πολιτιστικό προϊόν καθώς οι κρατικές παροχές για τον πολιτισμό από όλες τις μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. της τελευταίας 35ετίας ήταν εξευτελιστικές. Επίσης στις περασμένες εκλογές κόμματα όπως οι ΑΝΕΛ και το ΛΑΟΣ δεν είχαν απολύτως κανένα πρόγραμμα για τον Πολιτισμό και η βασική πρόταση της Χρυσής Αυγής ήταν «να καταργήσουμε τα τούρκικα σήριαλ!». Δεν είναι άρα καθόλου τυχαίο που στην Ελλάδα κυριαρχεί για χρόνια η διαφθορά της ΑΕΠΙ, που ο Μητσοτάκης καλεί σε συνάντηση καλλιτέχνες και μετά τους βάζει ερήμην τους σε προεκλογικό σποτάκι και τον κράζει ο Ξαρχάκος.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο που η Ελληνική αστυνομία δίνει βραβεία στην Άντζελα Δημητρίου και ο Μιχαλολιάκος είναι στο Δ.Σ εταιρίας με ροζ ξενοδοχείο. Δεν είναι τυχαία τα φαινόμενα βουλευτών αρχαιοκάπηλων, ο σεξισμός, οι Μακεδονομάχοι και η λειψανολατρεία.
Δεν είναι τυχαίες οι διαφημίσεις του Τζάμπο με τον Ψωμιάδη ζορρό και τον Πατούλη να ξεβράζει δημόσια έναν σεξιστικό οχετό μπροστά στην Δούρου λέγοντας «κάτσατε σαν κότες στον Σπίρτζη επειδή δεν μπορούσατε να λύσετε τα προβλήματα μόνοι σας».

Όλο αυτό το τραγελαφικό σκηνικό θυμίζει την προφητεία του Neil Postman : ««Δύο είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να συρρικνωθεί ένας πολιτισμός. Σύμφωνα με τον πρώτο, τον οργουελικό, ο Πολιτισμός γίνεται φυλακή. Σύμφωνα με τον δεύτερο, τον χαξλεϊκό, ο Πολιτισμός γίνεται παρωδία.». Εμείς ανήκουμε στην παρωδία..

                                                                                                                                         Αναδημοσίευση  από το  tvxs

Υπάρχει χώρος για τέχνη και πολιτισμό στο πάρτι της ψηφοθηρίας Βασιλίκα Σαριλάκη;(Μια ιστορικός τέχνης στο ψηφοδέλτιο της Ρένας Δούρου)

Δεν υπάρχουν δικά μας παιδιά. Δεν έχουμε προσημειωμένες απόψεις γύρω από την πολιτική, την τοπική αυτοδιοίκηση, τους ανθρώπους που ζητούν ψήφο. Η Βασιλίκα Σαριλάκη όμως είναι από τις ελάχιστες περιπτώσεις δημοσιογράφων που γνωρίζουν καλά το θέμα “Πολιτισμός στην Ελλάδα”.Κείμενα, συνεντεύξεις, κριτικές και απόψεις της έχουν φιλοξενηθεί σε έντυπα, σε σάιτ, σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Τώρα κατεβαίνει υποψήφια περιφερειακή σύμβουλος με το ψηφοδέλτιο της Ρένας Δούρου στην Αττική. Η συνέντευξη που μας παραχώρησε δεν είναι προκάτ. Είναι μια κουβέντα για την πορεία της τέχνης και του πολιτισμού στην Ελλάδα, γιατί πιστεύουμε στον διάλογο με ανθρώπους που βγαίνουν μπροστά με άποψη και γνώμη κι όχι στο σαφάρι ψήφων.

Η Βασιλίκα Σαριλάκη είναι δημοσιογράφος, ιστορικός τέχνης, τεχνοκριτικός και blogger. Έχει MSc στα Σύγχρονα Media και τη Δημοσιογραφία (Παν/μιο Wolverhampton Αγγλίας). Έχει επίσης σπουδάσει Arts Plastiques στα Πανεπιστήμια PARIS I- Pantheon Sorbonne & PARIS VIII και Ιστορία Τέχνης και Γαλλικό Πολιτισμό ( PARIS IV- Sorbonne). Συνεργάτης των: TVXS, Fragile, AthensVoice κ.α, έχει εργαστεί σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, εκπομπές της ΕΡΤ, ΕΡΑ, 9,84 κ.α. στην Καθημερινή, ΕφΣυν και περιοδικά. Έχει συνεργαστεί με το ΕΜΣΤ, διδάσκει Ιστορία Τέχνης, έχει συγγράψει βιβλία και διοργανώσει εκθέσεις. Διαχειρίζεται τη διαδικτυακή Ομάδα Πολιτισμού Art Noise. Διετέλεσε μέλος Δ. Σ. της Διεθνούς Ένωσης Τεχνοκριτικών, Aica.Hellas.

         Του Γιάννη Παναγόπουλου

-Η νίκη της Ρένας Δούρου ήταν πρόλογος της νίκης του Σύριζα στις εκλογές του 2015. Ας το πούμε κάπως έτσι, πως οι Δημοτικές αλλά κυρίως οι Περιφερειακές είναι ένα τεστ ντράιβ για όλα τα κόμματα που βλέπουν εξουσία, πρωτιές κτλ. Θεωρείς πως η Δούρου μπορεί να είναι ξανά Περιφερειάρχης Αττικής;

Βασιλίκα Σαριλάκη:  Η νίκη της Ρένας Δούρου όντως προοιώνισε τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ. Έπαιξε ρόλο η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ, η φυσική της ακτινοβολία κι η καλή ομάδα που έφτιαξε. Ωστόσο, δεν νομίζω πως οι δημοτικές κι οι περιφερειακές εκλογές κρίνουν το αποτέλεσμα των βουλευτικών. Το κρίνουν πολύ περισσότερο οι Ευρωεκλογές όπου έχουμε το πλεονέκτημα του Δημ. Παπαδημούλη, εκλεγμένου αντιπροέδρου του Ευρωκοινοβουλίου με ποσοστό 74% κι άλλων καλών υποψηφίων. Όσον αφορά στις Περιφερειακές η σημερινή συγκυρία είναι διαφορετική γιατί θεσπίστηκε η απλή αναλογική κι αυτό αλλάζει εντελώς τα δεδομένα. Παλιά ο νικητής του δεύτερου γύρου τα έπαιρνε όλα. Τώρα όλο το παιχνίδι μετατοπίζεται στις υποχρεωτικές συνεργασίες του δεύτερου γύρου. Για να δούμε λοιπόν τι έχουμε: Σήμερα το ΠΑΣΟΚ όλο κι εξανεμίζεται. Έχασε την παλιά του αίγλη. Πρώτης τάξης στελέχη του και μέλη προσχωρούν στον ΣΥΡΙΖΑ. Το ΚΙΝΑΛ παραπαίει και κάνει αγωνιώδη προσπάθεια να περάσει ένα βερνίκι στη φθαρμένη του ταυτότητα (σκέφτεται να επαναφέρει τον πράσινο ήλιο στο σήμα του, να εγκαταλειφθεί η λέξη ΚΙΝΑΛ κλπ). Δυστυχώς αυτά τα τρικ δεν πιάνουν. Ο λαός βαρέθηκε να παριστάνει τον όμηρο της πολιτικής τραμπάλας του ΚΙΝΑΛ. Που δεν ξεκαθαρίζει την ουσία, δηλαδή με ποιον θα συνεργαστεί. Και το βρίσκω λογικό. Ποιος θέλει να δώσει την ψήφο του ενέχυρο, όμηρο ενός κόμματος φλου ιδεολογικά που φυλλορροεί; Οπότε νίκη του Σγουρού δεν προβλέπω.

Ο κος Πατούλης πάλι υπερδιαφημίζεται και δεν θα του βγει σε καλό και μιλώ ως δημοσιογράφος, δηλαδή άνθρωπος της Επικοινωνίας. Η έπαρσή του για το πόσες φορές τον κάλεσε ο Τραμπ στο παλάτι του κι ο τρόπος που η γυναίκα του φωτογραφίζεται στους χρυσούς καναπέδες της είναι προκλητικότατος τη στιγμή που η Ελλάδα ακόμη σφαδάζει υπό την κρίση και στο Marketplace μερικοί πονεμένοι άνθρωποι πουλάνε ως και μεταχειρισμένα παπούτσια για να επιβιώσουν.
Ο Πατούλης ζει σ΄ ένα παράλληλο σύμπαν. Φέρεται σαν τον αρχοντοχωριάτη του Μολιέρου. Την εποχή που χιλιάδες γιατροί τα έπαιρναν απ’ τη NOVARTIS ήταν πρόεδρος του ιατρικού συλλόγου. Δεν ήξερε τίποτα για το έγκλημα; Γιατί έγκλημα είναι να δημιουργείται – λόγω ασυδοσίας – κατάλληλο περιβάλλον σε νοσοκομειακές συμμορίες να δίνουν ψεύτικα χάπια σε ετοιμοθάνατους καρκινοπαθείς! Έγκλημα ήταν όταν η ΝΔ μείωνε τις συντάξεις κατά 40% κι ανέβαιναν στα ύψη οι τιμές των φαρμάκων και δεν μπορούσαν να τα παίρνουν οι μανάδες και πατεράδες μας. Γιατί δεν βγήκε ποτέ να πει μια λέξη ο Πατούλης για αυτά;
Η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ καταχρέωσαν τη χώρα και δεν μας ζήτησαν ποτέ συγνώμη για τα βάσανα που περνάμε 10 χρόνια τώρα. Δεν έδιωξαν κανέναν απ΄ το πολιτικό τους προσωπικό. Πώς τώρα παρουσιάζονται «εξωραϊσμένοι» στον Ελληνικό λαό; 

-Αυτό που δεν έχουμε καθαρό ακόμα είναι οι ευθύνες τις Περιφέρειας. Στην πράξη θέλεις να μου πεις ποιες είναι οι αρμοδιότητες ενός Περιφερειάρχη;

Β. Σ.: Η Περιφέρεια Αττικής είναι κάτι σαν μικρή κυβέρνηση κι είναι σημαντική γιατί περιέχει τον πληθυσμό σχεδόν της μισής Ελλάδας. Έχει πάμπολλες αρμοδιότητες να συνεπικουρεί δήμους, υπουργεία και φορείς αλλά έχει κι αυτόνομο έργο υποδομών. Αλλά δεν έχει αρμοδιότητες επιχειρησιακές π.χ. πυρόσβεσης ή αστυνομικής λειτουργίας που την κατηγόρησαν για το Μάτι. Έχει ανεξάντλητες δυνατότητες να βοηθήσει και πολλούς πόρους. Η Δούρου έχει αυτήν τη στιγμή ανοιχτά 360 εργοτάξια, κάνει 168 αντιπλημμυρικά έργα με κόστος 500 εκ ευρώ, 140 έργα υποδομής αθλητισμού με κόστος 215 εκ ευρώ, 197 έργα οδοποιίας κόστους 481 εκ. ευρώ. Υδροδοτεί την Αίγινα με υποθαλάσσιο αγωγό κόστους 30 εκ. ευρώ. Αναπλάθει το Φαληρικό Δέλτα και φτιάχνει την Αττική Ριβιέρα. Χορήγησε 40 εκ. ευρώ για εξοπλισμό σε 31 νοσοκομεία. Έφτιαξε 54 μονάδες υγείας. 84 κοινωνικά παντοπωλεία. Συνολικός προϋπολογισμός πάνω από 2 δις ευρώ. Διάλεξε να κάνει αθόρυβα ένα δυνατό έργο.

-Γιατί κατεβαίνεις περιφερειακός σύμβουλος;

Β. Σ.: Δέχτηκα την πρόταση της Ρένας Δούρου να είμαι υποψήφια στην Ανατολική Αττική γιατί ήξερα με πόσο μεράκι δουλεύει αλλά και γιατί ως άνθρωπος του πολιτισμού θέλω να βοηθήσω. Ξέρω πολύ καλά πόσο έχει πληγεί ο χώρος μας στα χρόνια της κρίσης καθώς αντιμετωπίζεται ως είδος πολυτελείας ενώ είναι πρώτης ανάγκης.Τι είναι Πολιτισμός; Σίγουρα δεν είναι τα παλουκωμένα κανάτια στο Μαρούσι και τα χρυσά πόμολα του Πατούλη, ούτε βαρετές εκδηλώσεις και πανηγύρια αλλά μια σοβαρή υπόθεση που αφορά όλη την κοινωνία.
Χρειαζόμαστε αγώνες για ποιότητα κι αξιοκρατία, για ζωή με νόημα κι αξίες, μια πολιτική με όραμα, όχι πολιτικαντισμούς, ούτε μικροπολιτικές. Η πολιτική ή είναι μια φυσική κατάσταση προσφοράς και κατάθεσης ψυχής είτε φρούδα προσωπική φιλοδοξία με μεγαλοστομίες Γκόρτσου και γελοία αυτοπροβολή για βορά ψήφων. Δεν θα ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο. Θα είμαι εδώ, όπως ήμουν από μικρή, για να συμβάλλω σε θετικές κατευθύνσεις. Στον Πολιτισμό, στην Οικολογία όπου έδρασα ακτιβιστικά και με αποτέλεσμα, στην Επικοινωνία, είτε αρθρογραφώντας συνεχώς σε περιοδικά κι εφημερίδες για θέματα τέχνης, πολιτισμού και κοινωνίας, στο blog μου και σε ειδησεογραφικά sites. Είτε κάνοντας ρεπορτάζ στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση της ΕΡΤ, είτε διδάσκοντας Ιστορία τέχνης όπως κάνω τώρα, είτε φέρνοντας σε επικοινωνία μεταξύ τους τα χιλιάδες μέλη της διαδικτυακής ομάδας πολιτισμού Art Noise. Κι ό,τι άλλο χρειαστεί εάν εκλεγώ.

-Τι έχει κάνει για τον πολιτισμό η Περιφέρεια Αττικής;

Β. Σ.:  Την περασμένη τετραετία έκανε ένα πολύ σημαντικό έργο Πολιτισμού που ελάχιστοι γνωρίζουν. Έδωσε 71 εκ. ευρώ στον πολιτισμό. Ενίσχυσε τις πολιτιστικές και τουριστικές δομές της Περιφέρειας Αττικής και το έργο πολλών δήμων. Χορήγησε 21 εκατομμύρια ευρώ στο ΥΠΠΟ για 26 πολιτιστικά έργα με δικούς της πόρους. Χρηματοδότησε πολλά Μουσεία της Αττικής κι έδωσε 51 εκατομμύρια ευρώ για 36 πράξεις πολιτισμού. Ανακαίνισε το θέατρο του Λυκαβηττού. Χορήγησε 4 εκατομμύρια ευρώ για την αποπεράτωση της Εθνικής Πινακοθήκης. Χρηματοδότησε το Παλαιό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακροπόλεως, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Πόλης των Αθηνών, το Μουσείο Χρήστου Καπράλου, διατηρητέα του Τσίλλερ, αρχαιολογικούς χώρους. Ενίσχυσε τον σύγχρονο πολιτισμό χορηγώντας γενναιόδωρα την Μπιενάλε Αθηνών, την ART-ATHINA, εκθέσεις σύγχρονης τέχνης όπως π.χ. την έκθεση Τέχνη και Πολιτική, την μπιενάλε Νέων Δημιουργών, το φεστιβάλ Το μικρό Παρίσι των Αθηνών. Έκανε την ανάπλαση του Πεδίου Άρεως και του Άλσους, του Δημοτικού θεάτρου Πειραιά, του Πολιτιστικού πάρκου Λαυρίου με το Μουσείο του κι αποκατέστησε το Αρχαίο Θέατρο Θορικού. Στερέωσε και συντήρησε τον ναό του Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, τον ναό της Αφαίας Αθηνάς και του Ελλανίου Διός, του Αρχαίου Αμφιαράειου και του αρχαίου θεάτρου Ζέας.  Χορήγησε την Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, συναυλίες, συνέδρια κι έρευνες Πολιτισμού, θεατρικά φεστιβάλ Δήμων, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Αθηνών, εκθέσεις βιβλίου, δημόσια γλυπτά κι ιστορικά ντοκιμαντέρ. Ενίσχυσε την Εθνική Λυρική Σκηνή, το Ωδείο Αθηνών, την Ταινιοθήκη της Ελλάδας κι άλλους φορείς. Έκανε επίσης έργα υποδομών, όπως την υδροδότηση της Αίγινας κι ένα επίμονο κοινωνικό έργο ως μια νέα Αγία Τερέζα. Κοντά στους αδύναμους κι αναξιοπαθούντες, τους μετανάστες, τους άστεγους, τους τυφλούς, κοντά στις γυναίκες, τα παιδιά και τις συλλογικότητες. Το πολύπλευρο αυτό έργο έχει μεγάλη κοινωνική ευαισθησία και σύγχρονη κατεύθυνση. Πιστεύω σ’ αυτήν την παθιασμένη δουλειά και θέλω να συνδράμω.

                                                                          Το Θέατρο Λυκαβηττού

// Δεν έχουν περάσει αρχαιολογικά μνημεία στο Υπερταμείο κι αυτό έχει διαψευστεί τόσο από το Υπουργείο Πολιτισμού όσο κι από το Υπουργείο Οικονομικών τον Ιούνιο του 2018. Κι όμως ακόμα κυκλοφορεί αυτή η φήμη! Συγκεκριμένα το ΥΠΠΟΑ διευκρίνισε σε ανακοίνωση του ότι «η σχετική υπουργική απόφαση του υπουργού Οικονομικών και η παρ. 4 του άρθρου 196 του ν.4389/2016, διασφαλίζουν ότι τα ακίνητα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος δεν παραχωρούνται στην ΕΤΑΔ Α.Ε.». Όσον αφορά στο ΕΜΣΤ έγιναν λαθεμένοι χειρισμοί κι έτσι κηρύχτηκε άγονος ο διαγωνισμός αφού καμία από τις 16 συμμετοχές Ελλήνων διευθυντών των μεγαλύτερων μουσείων της Ελλάδας δεν κρίθηκε από την επιτροπή της κας Ζορμπά άξια να πάρει την θέση. Αυτή η γενικευμένη απαξίωση του ελληνικού δυναμικού προσωπικά με ενόχλησε. //

-Από το υπουργείο πολιτισμού πέρασαν, την περασμένη τετραετία, 3 υπουργοί, τουλάχιστον αυτή την στιγμή τόσους θυμάμαι. Σειρά αρχαιολογικών μνημείων έχουν περάσει στο υπερταμείο. Η πρώην υπουργός πολιτισμού Κονιόρδου “απορροφήθηκε” στο ΚΠΙΣΝ. Το μουσείο μοντέρνας τέχνης της Αθήνας δεν ανοίγει παρόλο που είναι έτοιμο. Και πρόσφατα μάθαμε για μια υποθετική ανταλλαγή αγαλμάτων που συνοδεύτηκε από ένα ψέμα. Τη δήλωση της υπουργού με τον γλύπτη Βαρώτσο που ο ίδιος έχει διαψεύσει. Το πεδίο του πολιτισμού σε ενδιαφέρει έντονα. Όλα τα παραπάνω τι σου λένε;

Β. Σ.: Δεν έχουν περάσει αρχαιολογικά μνημεία στο Υπερταμείο κι αυτό έχει διαψευστεί τόσο από το Υπουργείο Πολιτισμού όσο κι από το Υπουργείο Οικονομικών τον Ιούνιο του 2018. Κι όμως ακόμα κυκλοφορεί αυτή η φήμη! Συγκεκριμένα το ΥΠΠΟΑ διευκρίνισε σε ανακοίνωση του ότι «η σχετική υπουργική απόφαση του υπουργού Οικονομικών και η παρ. 4 του άρθρου 196 του ν.4389/2016, διασφαλίζουν ότι τα ακίνητα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος δεν παραχωρούνται στην ΕΤΑΔ Α.Ε.». Όσον αφορά στο ΕΜΣΤ έγιναν λαθεμένοι χειρισμοί κι έτσι κηρύχτηκε άγονος ο διαγωνισμός αφού καμία από τις 16 συμμετοχές Ελλήνων διευθυντών των μεγαλύτερων μουσείων της Ελλάδας δεν κρίθηκε από την επιτροπή της κας Ζορμπά άξια να πάρει την θέση. Αυτή η γενικευμένη απαξίωση του ελληνικού δυναμικού προσωπικά με ενόχλησε. Είναι λάθος να υποτιμάς τις δυνάμεις σου. Τώρα προκηρύσσεται διεθνής διαγωνισμός. Ελπίζω να πάει καλά. Όσο για τον Βαρώτσο δεν τον έχω για ψεύτη. Θυμίζω επίσης πως η κα Ζορμπά μέχρι τα τέλη του 2015 ήταν επικεφαλής στο γραφείο του Σημίτη.

                                                                  Ο αρχαιολογικός χώρος Ελευσίνας

-Η Εθνική Πινακοθήκη δεν λειτουργεί. Τι πρέπει να γίνει για να λειτουργήσει ξανά; Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι εργασίες ανακαίνισης της;

Β. Σ.: Στην Εθνική Πινακοθήκη από όσο γνωρίζω υπήρχε πρόβλημα με τον υδροφόρο ορίζοντα, με νερά που βρήκαν από κάτω όποτε άλλαξαν τα σχέδια αναγκαστικά. Κάπου εκεί παλιά περνούσε ο Ηριδανός ποταμός. Το έργο αργούσε πολύ κι έτσι η Περιφέρεια Αττικής έδωσε 4 εκ. ευρώ για να αποπερατωθεί, ελπίζω σύντομα.

                        Μουσείο Μεταλλείας-Μεταλλουργίας Λαυρίου (ΜΜΜΛ)

– Ποιον Σύριζα διαλέγεις; Εκείνον του 4% που ανήκει στην αριστερά που συζητά με τους πάντες αλλά δεν διαπραγματεύεται τις απόψεις του; Ή εκείνον που χτυπά στα ίσα εξουσία ανοίγοντας τις πόρτες του ορθόδοξου ΠΑΣΟΚ για να διατηρήσει τα ποσοστά νίκης;

Β. Σ.: Η πρώτη εκδοχή θυμίζει τον απομονωτισμό του ΚΚΕ! Το δεύτερο πάλι δεν πρέπει να λειτουργήσει άκριτα αλλά με όρους. Δεν πρέπει να πασοκοποιηθεί ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά να κρατήσει την ταυτότητά του προσέχοντας να μην ενσκήψουν σ΄ αυτόν φθαρμένα στοιχεία γιατί στόχος είναι να χτυπήσουμε την διαφθορά κι όχι να την ενσωματώσουμε. Θεωρώ όμως την προοδευτική συμμαχία απαραίτητη, όπως είχα γράψει σε ένα άρθρο μου το 2016 στο TVXS με αφορμή το ξεκίνημα της Ευρωπαϊκής Προοδευτικής Συμμαχίας που ανακοίνωσε στο ΤΙΤΑΝΙΑ ο αντιπρόεδρος του Ευρωκοινοβουλίου Δημήτρης Παπαδημούλης κι ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας. Τότε δεν φανταζόμουν πως η ακροδεξιά ψήφος μπορεί να αγγίξει τέτοια ποσοστά στην Ευρωβουλή, επομένως η ελληνική προοδευτική συμμαχία έχει πολύ μεγάλη σημασία σήμερα για μας, έναντι της ακροδεξιάς στροφής της ΝΔ. Γιατί κανένας Έλληνας βασανισμένος από μια δεκαετία κρίσης που του φόρτωσαν στην πλάτη οι περασμένες κυβερνήσεις δεν αντέχει να του προσθέσουν και 12ωρα εργασίας όπως έγινε ήδη στην ακροδεξιά Αυστρία, ούτε άλλη λιτότητα.

-Αντίπαλος της Ρένας Δούρου είναι ο πρώην δήμαρχος Αμαρουσίου Γιώργος Πατούλης. Η παρουσία του ως υποψήφιος ήρθε μετά από παζάρι με τη Νέα Δημοκρατία. Για δήμαρχος Αθήνας, αρχικά, πήγαινε. Αυτό σε σένα τι λέει;

Β. Σ.: Μοιάζει με φαρσοκωμωδία! Τη μια βάζουν στο Μαρούσι τον Αμπατζόγλου και βγαίνει αντάρτισσα υποψήφια δήμαρχος η Πατούλαινα. Την άλλη ο Πατούλης δεν στηρίζει – τάχα – τη γυναίκα του αλλά τον Αμπατζόγλου για να αποδείξει πως είναι κομματικός. Με τα πολλά παραιτείται η Πατούλαινα και βάζουν τον Πατούλη υποψήφιο δήμαρχο Αθήνας και μετά τον βγάζουν! Πολύ σφάξιμο δεν πέφτει στο βασίλειο της Δανιμαρκίας; Ευτυχώς που υπάρχει και το χρυσό σαλόνι να πάει μετά ο Πατούλης κι η Πατούλαινα να αράξουν επιτέλους!

        Πηγή:  http://fragilemag.gr/vasilika-sarilaki-periferiakes-ekloges/

100 χρόνια Bauhaus: Η πνευματική και μεταφυσική του διάσταση

 

Με αφορμή τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Σχολής Bauhaus και την έκθεση bauhaus imaginista* που διοργανώνει το Ινστιτούτο Γκαίτε σκεφτήκαμε να δώσουμε μια ιδέα στο ευρύ κοινό για τις καινοτομίες της ρηξικέλευθης αυτής Σχολής καθώς και την πνευματική και μεταφυσική διάσταση των σημαντικότερων δασκάλων της.

                                                                                                                                                Της Βασιλίκας Σαριλάκη

Στο Bauhaus υπήρχε ένα δημιουργικό κλίμα όπου όλοι μάθαιναν από όλους, και επικρατούσε η ιδέα του Valery πως η διαφορετικότητα είναι πλούτος. Ο ιδρυτής του, Walter Gropius ήταν κατά της τέχνης των σαλονιών και υπέρ της ισότητας καθηγητών- μαθητών κάτι που επιβεβαίωνε στην πράξη ο ίδιος σερβίροντας το φαγητό στις γιορτές.

Τo Bauhaus προσπάθησε να επαναπροσδιορίσει τη σχέση ανάμεσα στην παιδεία, την τέχνη και την κοινωνία. Αυτή την προσέγγιση, που τη βρίσκουμε στο Μανιφέστο του Walter Gropius εν έτει 1919, τη συμμερίζονταν, εκτός από το Bauhaus, κι άλλα κινήματα του 20ού αιώνα, όπως εκείνα στην Ιαπωνία και στη Ρωσία. Το Bauhaus είχε εξαρχής διεθνή προσανατολισμό. Σπουδαστές και καθηγητές έρχονταν από όλη την Ευρώπη και την Ασία για να ενταχθούν στη Σχολή. Χαρακτηριζόταν από ετερογένεια και κατά καιρούς υιοθέτησε ιδέες του κινήματος Arts and Crafts, του σοσιαλισμού, του κομμουνισμού και του σπιριτουαλισμού, του σοβιετικού κονστρουκτιβισμού και του Neues Bauen. Είχε επίσης έντονη μεταφυσική διάσταση. Με την βίαιη διάλυση του Bauhaus από τους ναζί το 1933, αρκετά μέλη της κατέληξαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κι άλλα αναγκάστηκαν να φύγουν από τη Γερμανία. Έτσι, η ακτινοβολία του Bauhaus έφτασε σε χώρες και πολιτισμούς εκτός των συνόρων της Ευρώπης. Βασικοί διαμορφωτές της πνευματικότητας στο Bauhaus ήταν ο Wassily Kandinsky, ο Paul Klee κι ο Itten. 

 

Ο Kandinsky (1866-1944) έκανε έναν διδακτικό άθλο στο Bauhaus θέτοντας ένα εκπαιδευτικό πρότυπο που ενέπνευσε και τα μεταγενέστερα πανεπιστήμια τέχνης. Στο Bauhaus υπάρχει μια ατμόσφαιρα συλλογικότητας, ανοιχτές σχέσεις δασκάλων- μαθητών, κατάργηση των διαχωρισμών και ιεράρχησης των τεχνών, άνοιγμα της σκέψης, πειραματισμός και διάθεση για καινοτομίες και πρωτοπορία.

Πριν πάει στην Γερμανία και διδάξει στο Bauhaus είχε βοηθήσει πάρα πολύ στις αρχές της Σοβιετικής επανάστασης την εκεί εικαστική σκηνή. Εγκατέλειψε μια λαμπρή σταδιοδρομία νομικού - δίδασκε κιόλας Νομική- για την ζωγραφική σε σχετικά μεγάλη ηλικία.

Στο Bauhaus δίδασκε Στοιχεία Αφηρημένης Μορφής κι Αναλυτικό σχέδιο. Ήταν μία έρευνα στις δομικές σχέσεις των αντικειμένων τα οποία απλοποιούσε σταδιακά σε αφαιρετικά σχήματα. Το 1926 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Σημείο, Γραμμή, Επίπεδο» όπου ανέπτυξε τη θεωρία του για το σημείο και τη γραμμή, ως αυτόνομα εκφραστικά στοιχεία και τις αρμονίες που μπορούν να δημιουργήσουν. Εξάλλου γνώριζε καλά τι σημαίνει αρμονία καθώς ήταν εξαίρετος βιολιστής.

Ο Kandinsky δεν προχωράει στην αφαίρεση για καθαρά αισθητικούς λόγους. Στόχος του είναι η μύηση σε έναν πνευματικό κόσμο κι επηρεάζεται θεαματικά από τον θεοσοφισμό στις θεωρίες που διατυπώνει στα βιβλία του. Η χρωματική θεωρία του Kandinsky, είναι απότοκη του Goethe (1810) και του Steiner. Ο Steiner έλεγε πως «η τέχνη είναι η θυγατέρα του θεϊκού στοιχείου» κι ο Kandinsky από την πλευρά του, μετέφερε την θεοσοφική άποψη για την αρμονία των σφαιρών και των μορφών στην τέχνη. Η φόρμα, λέει, είναι δευτερεύουσα. Είναι ένα γυάλινο δοχείο που μέσα του καίει μια φλόγα. Οι οριζόντιες φόρμες είναι ψυχρές σε αντίθεση με τις κάθετες. Οι κινήσεις προς τα αριστερά είναι απελευθερωτικές και περιπετειώδεις, προς τα δεξιά καθησυχαστικές και συνηθισμένες. Το μπλε είναι ουράνιο χρώμα και εσωστρεφές, ντροπαλό, μαλακό, το κίτρινο γήινο, επεκτατικό, επιθετικό, σκληρό. Το πράσινο είναι αρμονικό γιατί συμβιβάζει το μπλε με το κίτρινο, ενώ το κόκκινο είναι δυνατό, κινητικό και ταραχώδες. Το κίτρινο είναι ξινό ενώ το μπλε έχει μια γεύση από φρέσκα σύκα. Η τρομπέτα έχει ήχο κίτρινο, το εκκλησιαστικό όργανο είναι μπλε.

Τα βιβλία του Kandinsky και ιδιαίτερα το «Για το πνευματικό στην τέχνη» που εκδόθηκε το 1912 άφησε εποχή. Εκεί αναλύει τις βασικές πνευματικές αρχές της τέχνης και τις εφαρμόζει στην γλώσσα των μορφών. Οι αναφορές του υποδεικνύουν και τις κατευθύνσεις του. Από τον Maeterlinck ως τον ιμπρεσιονιστή συνθέτη Debussy, τον Moussorgsky και τον φίλο του Arnold Schoenberg που γράφει ατονική, αφηρημένη μουσική. Κι από ζωγράφους όπως οι προραφαηλίτες, ο μεταφυσικός Boecklin, ο Cezanne ο μαγικός κολορίστας Matisse κι ο επαναστάτης της φόρμας Picasso. Στο επόμενο βιβλίο του «Σημείο, γραμμή επίπεδο» μελετά τις σχέσεις των μορφών και των χρωμάτων με τους ήχους και ειδικά με τους μουσικούς τόνους του Scriabin. Η θεοσοφία λέει πως υπάρχει μία ενιαία πηγή από την οποία ξεπηδάνε οι μορφές. Άρα οι μορφές είναι συγγενικές και έχουν αναλογίες μεταξύ τους. Έναν αντίστοιχο όρο με εκείνον των «αναλογιών» θέτει ο Scriabin όταν προσπαθεί να συνδυάσει τους ήχους με τα χρώματα. Τον ονομάζει «συναισθησία» και είναι η εναρμόνιση των αισθητηριακών μας οργάνων. Έτσι κι ο Kandinsky γράφει πως τo τρίγωνο εκπέμπει ένα πνευματικό άρωμα κι αν είναι μπλε δίνει ένα αίσθημα γαλήνης.

Τα χρώματα λέει, ανάλογα με την έντασή τους μπορεί να θυμίζουν φλάουτο ή βιολοντσέλο, πιάνο ή κοντραμπάσο. «Δεν υπάρχει –καταλήγει - στην τέχνη καμία φόρμα απολύτως υλική. Όλες μεταφέρουν μια εσωτερική δόνηση στον άνθρωπο.» Κι εκεί ακριβώς εντοπίζεται ο Πλατωνισμός στον Kandinsky σύμφωνα με τον οποίο αντιμετωπίζει τον κόσμο ως ένα ρεζερβουάρ αρχετυπικών ιδεών και ιδιοτήτων που μπορούν να κινητοποιήσουν την ευαισθησία των καλλιτεχνών παράγοντας διάφορες αρμονικές δομές. 

Ο Paul Klee (1879-1940), δίδασκε θεωρία της μορφής και της μορφοπλαστικής διαδικασίας. Το βιβλίο του «Παιδαγωγικό Λεύκωμα» (1925), που έγινε το εγχειρίδιο διδασκαλίας του Bauhaus, είναι μια παρουσίαση των αρχών του σχεδίου και αποτελείται από τις διδακτικές του σημειώσεις. Πρόκειται για μία πραγματεία απαραίτητη για την κατανόηση της μοντέρνας τέχνης, όπως είναι η πραγματεία του Leonardo da Vinci για την κατανόηση της αναγεννησιακής τέχνης. Εξηγεί τους μετασχηματισμούς στους οποίους υπόκειται η οπτική εικόνα, πριν γίνει σημαίνον σύμβολο, και το ρόλο που παίζουν η γραμμή, η αναλογίες και το χρώμα.

Δίνει μεγάλη σημασία στη διαδικασία «κυοφορίας» του έργου τέχνης που συνεπάγεται την παρατήρηση, την περισυλλογή και την κυριαρχία πάνω στην τεχνική: «Τίποτα δεν μπορούμε να βιάσουμε- λέει ο Κλέε-. Πρέπει να ωριμάσει το έργο από μόνο του. Κι αν έρθει κάποτε η στιγμή γι’ αυτό το έργο – τότε τόσο το καλύτερο!». Ο Klee πρόσθεσε στο Bauhaus την διάσταση της δικής του μουσικής αρμονίας στα χρώματα και τις φόρμες, όντας εξαίρετος βιολονίστας ο ίδιος αφού σε ηλικία μόλις 12 ετών έπαιζε με την συμφωνική ορχήστρα της Βέρνης. Στο Bauhaus δίδαξε επίσης ο Johannes Itten (1888-1967) που θεωρείται από τους μεγαλύτερους δασκάλους της τέχνης του χρώματος. Διερεύνησε όπως και ο Kandinsky τη σχέση ήχου και χρώματος. Στηρίχτηκε στις αρχές του χρωματικού τροχού του Adolf Hölzel και σχεδίασε τη δική του χρωματική σφαίρα. Πάνω από 50 χρόνια αφιέρωσε στη μελέτη της αντίληψης και της ψυχολογίας και της αισθητικής του χρώματος. Ήταν διευθυντής του τμήματος Γλυπτικής και δίδασκε στο προπαρασκευαστικό τμήμα της σχολής από το 1919- 1923. Οι μαθητές του βίωναν κιναισθητικά το χρώμα και μάθαιναν τις μεταφυσικές τους ιδιότητες.

O Itten, κυκλοφορώντας με καλογερικό ράσο, θα φέρει διάφορους περιπλανώμενους γκουρού και θα καταπιέσει τους φοιτητές με αναπνευστικές ασκήσεις και χορτοφαγία. Το κυλικείο της σχολής –θα τον κατηγορήσουν- μύριζε κάρυ έως κάτω στην σκάλα! Η «ταλιμπανική» εμμονή του στον Ινδουισμό θα τον εξωθήσει τελικά σε αναγκαστική παραίτηση από καθηγητή στο Bauhaus το 1923 όπου θα τον διαδεχθεί ο ματεριαλιστής Moholy Nagy..

Ο Itten, όπως τον περιγράφει ο Frank Whiteford στο βιβλίο του «Bauhaus» ήταν ένας μυστικιστής και σε συνεργασία με τον θεοσοφιστή Adolf Meyer επίσης καθηγητή στο Bauhaus και τον Kandinsky που ήταν επηρεασμένος τόσο από τον θεοσοφισμό όσο και από τον Rudolf Steiner, από το 1922 και μετά που μπήκε στην Σχολή, έφερναν διάφορους γκουρού και περιπατητικούς φιλοσόφους ανάμεσα στους οποίους ήταν κι ένας ονόματι gustav angel. O angel είχε την αρχή να μην χρησιμοποιεί ποτέ κεφαλαία γράμματα όταν έγραφε το όνομά του. Λέγεται μάλιστα ότι αυτήν την αρχή υιοθέτησαν οι μαθητές του Bauhaus και στην τυπογραφία γιατί μέχρι τότε οι αφίσες είχαν κεφαλαία μόνον γράμματα.. Ο Angel ήταν ένας ιδιόρρυθμος τύπος και η παρουσία του στην σχολή σίγουρα δεν θα πέρασε καθόλου απαρατήρητη.. Το δόγμα που ακολουθούσε ο Ελβετός Itten ήταν ο Μαζντεισμός, μίγμα Ινδουισμού και Ζωροαστρισμού. Πίστευε δηλαδή, πως υπάρχει μια συνεχής μάχη καλού-κακού και πως για να επικρατήσει η αλήθεια του καλού πρέπει κανείς να αποκαλύψει μέσα του μια ανώτερη, κρυμμένη πραγματικότητα. Αυτό απαιτούσε τον εξαγνισμό του σώματος και γινόταν με διάφορες σωματικές και πνευματικές ασκήσεις, φυτοφαγία και καθαρμούς.

  Καμιά εικοσαριά μαθητές τον ακολούθησαν, φόρεσαν κι αυτοί ράσο ενώ η καντίνα της Σχολής διέθετε πλέον μόνον μακροβιοτικές τροφές. Αν συνυπολογίσουμε μαζί με αυτά, την αυστηρότητα του κομμουνιστήWalter Gropius, αλλά και την εμμονή του Moholy Nagy να κυκλοφορεί ο ίδιος με φόρμα βιομηχανικού εργάτη σε αντίθεση με το καλογερικό ράσο του Itten μπορούμε να καταλάβουμε τι περνούσαν οι μαθητές του Bauhaus!

Ο Itten έφερε μεγάλες καινοτομίες στην καλλιτεχνική εκπαίδευση. Απαγόρευε να τον αποκαλούν καθηγητή, δεν αποκαλούσε μαθητές τους μαθητές του, ξεκινούσε τα μαθήματά του με αναπνευστικές ασκήσεις και διαλογισμό. Πίστευε ότι τέχνη και εμπόριο είναι δύο πράγματα ασυμβίβαστα. Οι ασκήσεις του Itten στο Bauhaus έβαλαν θεμέλια στις κατοπινές σχολές Arts Plastiques που δημιουργήθηκαν στην Ευρώπη, δεκαετίες αργότερα, γύρω στην δεκαετία του ’80. Φυσικά δεν υιοθετήθηκαν οι σωματικές ασκήσεις που τους έβαζε, π.χ έπρεπε να κάνουν πρώτα κινήσεις με το σώμα τους, να βιώσουν μια φόρμα πριν την ζωγραφίσουν σε χαρτί, ή ασκήσεις χαλάρωσης και διαλογισμού.

Μερικοί από τους φοιτητές του τον θεωρούσαν γκουρού και ακολουθούσαν τις πνευματικές του διδασκαλίες άλλοι ήταν πιο κοντά σε κολλεκτιβιστικές και σοσιαλιστικές απόψεις καθώς ο Walter Gropius ήταν κομμουνιστής. Ήταν φυσικό ωστόσο, σε μια επαρχιακή πόλη, όπως ήταν η Βαιμάρη, που παρακολουθούσε με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα αλλόκοτα δρώμενα αυτής της Σχολής να δημιουργηθούν διάφορες αντιδράσεις. Έβλεπαν τους παράξενα ντυμένους μαθητές της Σχολής, άλλους με ρούχα βιομηχανικού εργάτη, άλλους με καλογερικά, κάποιοι προέρχονταν από εξτρεμιστικές ομάδες κι είχαν μακριά μαλλιά, ενώ κάποιοι άλλοι σε κάποια γιορτή ξύρισαν εντελώς τα κεφάλια τους και ζωγράφισαν σ΄ αυτά τα μαύρα τετράγωνα του Malevitch!. Όλα αυτά χαρακτηρίστηκαν μπολσεβίκικα και αναρχικά από τον μικροαστικό περίγυρο που φοβόταν μήπως γεννηθεί κι εκεί, η πρόσφατη τότε επανάσταση της Ρωσίας και με αυτό το πρόσχημα ο Χίτλερ συνέλαβε το 1933, 33 μαθητές της σχολής ως προπαγανδιστές της «εκφυλισμένης τέχνης» όπως την ονόμαζε τους έστειλε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ενώ ονόμασε το Bauhaus «γιάφκα μπολσεβίκικης κουλτούρας». Αυτή ήταν κι η αρχή του τέλους..

* Η έκθεση θα διαρκέσει ως τις 19 Απριλίου. Συνδιοργανωτές: Bauhaus Kooperation Berlin Dessau Weimar και Haus der Kulturen der Welt