Η ομορφιά της μελαγχολίας..

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Πάντοτε μου άρεσαν τα μελαγχολικά γλυπτά κάποιων χλοερών τόπων όπου κοιμούνται οι ψυχές. Είναι η σιωπηλή συντροφιά τους κι οι μυστικοί συνομιλητές τους τα βράδια. Αυτά τα τρυφερά, πετρωμένα σαν από παραμύθι πλάσματα, μοιάζει να απεικονίζουν καλύτερα την ψυχή σε σχέση με άλλα, διάσημα αγάλματα ..Γιατί άραγε; Ίσως γιατί ο θάνατος τονίζει το ίδιο το νόημα της ζωής, ίσως γιατί, εγκαταλελειμμένα, εκείνα, στην μοίρα τους, μοιάζουν πολύ πιο ανθρώπινα από τα συνηθισμένα υπεροπτικά αγάλματα της ζωής.. Κάποια συνειδητοποιούν την αλήθεια της ψυχής, άλλα θλιμμένα γέρνουν γλυκά τα κεφαλάκια τους..Ο κάθε καιρός, έρχεται να τα φθείρει, να τα βρέξει, να τα χορταριάσει, να τα οξειδώσει, να τους χαρίσει απρόσμενες σκιές κι ένα παράξενο βάθος στο βλέμμα..  Ήθελα πολύ να σας δείξω μερικά τέτοια βλέμματα..Που νοτισμένα στο spleen της ύπαρξης, μας επιστρέφουν στην πραγματική αλήθεια, όσο σκληρή κι αν είναι..Και που με έναν μαγικό τρόπο μας εξοικειώνουν με την αντίπερα όχθη της ζωής.. Τις εικόνες διατρέχει το Άσμα Ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας του Οδυσσέα Ελύτη..                                                                                           Por las gradas sube Ignacio / Σκαλί σκαλί πάει ο Ιγνάθιο                                      con toda su muerte acuestas / το θάνατό του φορτωμένος..                                                                                                                                  Λόρκα Ο Borges είπε κάποτε: “Κάθε ζωή διαμορφώνεται από μια μοναδική στιγμή, τη στιγμή που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί, μια για πάντα, ποιος είναι.”. Είναι αλήθεια; Ένας ευγενής άνθρωπος, σαν τον Borges δεν θα σκεφτεί συνήθως τα χειρότερα για τους άλλους.. Τείνω να πιστέψω, όμως, πως μια τέτοιου είδους συνειδητοποίηση μερικές φορές δεν συμβαίνει ποτέ για κάποιους. Συμβαίνει ωστόσο σε μερικούς, μπροστά σε τραγικά γεγονότα όπως την απώλεια της ζωής των αγαπημένων τους...                                                              ΑΣΜΑ ΗΡΩΙΚΟ ΚΑΙ ΠΕΝΘΙΜΟ                                       ΓΙΑ ΤΟΝ ΧΑΜΕΝΟ ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟ ΤΗΣ ΑΛΒΑΝΙΑΣ                                                                        Οδυσσέας Ελύτης   Εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος,                                                  που με τα μάτια μιας παρθένας άνοιγε ο καιρός, καθώς εχιόνιζε απ' το σκούντημα της μυγδαλιάς ο αγέρας, κι άναβαν στις κορφές των χόρτων καβαλάρηδες, εκεί που χτύπαγεν η οπλή ενός πλάτανου λεβέντικου και μια σημαία πλατάγιζε ψηλά γη και νερό, που όπλο ποτέ σε πλάτη δεν εβάραινε μα όλος ο κόπος τ' ουρανού, όλος ο κόσμος έλαμπε σαν μια νεροσταγόνα πρωί στα πόδια του βουνού, τώρα, σαν από στεναγμό θεού ένας ίσκιος μεγαλώνει, τώρα, η αγωνία σκυφτή με χέρια κοκαλιάρικα, πιάνει και σβήνει ένα-ένα τα λουλούδια επάνω της, μες στις χαράδρες όπου τα νερά σταμάτησαν από λιμό χαράς κοίτουνται τα τραγούδια βράχοι καλόγεροι με κρύα μαλλιά κόβουνε σιωπηλοί της ερημιάς τον άρτο.      'Ηλιε, δεν ήσουν ο παντοτεινός; Πουλί, δεν ήσουν η στιγμή χαράς που δεν καθίζει; Λάμψη, δεν ήσουν η αφοβιά του σύγνεφου; Κ' εσύ, περβόλι, ωδείο των λουλουδιών, κι' εσύ, ρίζα σγουρή, φλογέρα της μαγνόλιας! 'Eτσι καθώς τινάζεται μες στη βροχή το δέντρο και το κορμί αδειανό μαυρίζει από τη μοίρα κ' ένας τρελός δέρνεται με το χιόνι και τα δυο μάτια πάνε να δακρύσουν, γιατί; ρωτάει ο αητός, πούναι το παλικάρι; Κι' όλα τ' αητόπουλα απορούν: πούναι το παλικάρι! Γιατί; ρωτάει, στενάζοντας η μάνα, πούναι ο γιος μου; Κι όλες οι μάνες απορούν: πού νάναι το παιδί! Γιατί; ρωτάει ο σύντροφος, πού νάναι ο αδερφός μου; Κι όλοι του οι σύντροφοι απορούν: πού νάναι ο πιο μικρός! Πιάνουν το χιόνι, καίει ο πυρετός. πιάνουν το χέρι, και παγώνει, πάν να δαγκάσουνε ψωμί, κ' εκείνο στάζει αίμα, κοιτούν μακριά τον ουρανό κ' εκείνος μελανιάζει -γιατί; γιατί; γιατί; γιατί να μη ζεσταίνει ο θάνατος; γιατί ένα τέτοιο ανόσιο ψωμί; γιατί ένας τέτοιος ουρανός εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος!..                              Ήταν ωραίο παιδί. Την πρώτη μέρα που γεννήθηκε σκύψανε τα βουνά της Θράκης να φανεί στους ώμους της στεριάς το στάρι που αναγάλλιαζε, σκύψανε τα βουνά της Θράκης και το φτύσανε μια στο κεφάλι, μια στον κόρφο, μια μες το κλάμα του, βγήκαν Ρωμιοί με μπράτσα φοβερά και το σηκώσαν στου βοριά τα σπάργανα. Ύστερα οι μέρες τρέξανε, παράβγαν στο λιθάρι, καβάλλα σε φοραδοπούλες χοροπήδηξαν, ύστερα κύλησαν Στρυμόνες πρωινοί ώσπου κουδούνισαν παντού οι τσιγγάνες ανεμώνες κ' ήρθαν από της γης τα πέρατα οι πελαγίτες οι βοσκοί να παν των φλόκων τα κοπάδια εκεί που βαθιανάσαινε μια θαλασσοσπηλιά, εκεί που μια μεγάλη πέτρα εστέναζε! Ήταν γερό παιδί, τις νύχτες αγκαλιά με τα νεραντζοκόριτσα λέρωνε τις μεγάλες φορεσιές των άστρων, ήταν τόσος ο έρωτας στα σπλάχνα του που έπινε μέσα στο κρασί τη γέψη όλης της γης, πιάνοντας ύστερα χορό μ' όλες τις νύφες λεύκες ώσπου ν' ακούσει και να χύσ' η αυγή το φως μες στα μαλλιά του, η αυγή, που μ' ανοιχτά μπράτσα τον έβρισκε στη σέλλα δυό μικρών κλαδιών να γρατσουνάει τον ήλιο, να βάφει τα λουλούδια ή, πάλι, με στοργή να σιγονανουρίζει τις μικρές κουκουβάγιες που ξαγρύπνησαν... Α! τι θυμάρι δυνατό η ανασαιμιά του! Τι χάρτης περηφάνιας το γυμνό του στήθος, όπου ξεσπούσαν λευτεριά και θάλασσα!...       Ήταν γενναίο παιδί. Με τα θαμπόχρυσα κουμπιά και το πιστόλι του, με τον αέρα του άντρα στην περπατησιά, και με το κράνος του -γυαλιστερό σημάδι (φτάσανε τόσο εύκολα μες στο μυαλό που δεν γνώρισε κακό ποτέ του) με τους στρατιώτες του ζερβά-δεξιά και την εκδίκηση της αδικίας μπροστά του. -Φωτιά στην άνομη, φωτιά! Με το αίμα πάνω από τα φρύδια τα βουνά της Αλβανίας βροντήξανε, ύστερα λυώσαν χιόνι να ξεπλύνουν το κορμί του, σιωπηλό ναυάγιο της αυγής, και το στόμα του, μικρό πουλί ακελάηδιστο, και τα χέρια του, ανοιχτές πλατείες της ερημίας. Βρόντηξαν τα βουνά της Αλβανίας -δεν έκλαψαν. Γιατί να κλάψουν; Ήταν γενναίο παιδί! Γι' αυτούς η νύχτα ήταν μια μέρα πιο πικρή, λυώναν το σίδερο, μασούσανε τη γης -ο θεός τους μύριζε μπαρούτι και μουλαροτόμαρο! Kάθε βροντή ένας θάνατος καβάλλα στον αέρα, κάθε βροντή ένας άντρας χαμογελώντας αντίκρυ στο θάνατο - κ' η μοίρα ό,τι θέλει ας πει.                                    Ξάφνου η στιγμή ξαστόχησε κ' ηύρε το θάρρος, καταμέτωπο πέταξε θρύψαλα μες στον ήλιο, -κιάλια, τηλέμετρα, όλμοι κέρωσαν! Εύκολα σαν χασές που σκίστηκεν ο αγέρας! Εύκολα σαν πλεμόνια που άνοιξαν οι πέτρες! (Το κράνος κύλησε από την αριστερή μεριά...) Στο χώμα μόνο μια στιγμή κουνήθηκαν οι ρίζες, ύστερα σκόρπισε ο καπνός κ' η μέρα πήε δειλά να ξεγελάσει την αντάρα από τα καταχθόνια. Mα η νύχτα ανασηκώθηκε σαν πατημένη οχιά μόλις σταμάτησε για λίγο μες στα δόντια ο θάνατος, κ' ύστερα χύθηκε μεμιάς ως τα χλομά του νύχια!         Χωρίστε από τα δάχτυλα τ' αγριοπερίστερα και μην αφήστε ήχο να πει το πάθος του νερού, καθώς γλυκά φυσά ουρανός μες σ' αδειανό κοχύλι, μη στείλτε πουθενά σημάδι απελπισιάς, μον' φέρτε από τις περιβόλες της παλικαριάς τις ροδωνιές όπου η ψυχή ανάδευε, τις ροδωνιές όπου η ανάσα του έπαιζε. Μικρή τη νύφη χρυσαλλίδα που αλλάζει τόσες ντυμασιές όσες ριπές το ατλάζι στον ήλιο, σαν μεθοκοπούν χρυσόσκον' οι χρυσόμυγες και παν με βιάση τα πουλιά ν' ακούσουνε απ' τα δέντρα ποιού σπόρου γέννα στύλωσε το φημισμένο κόσμο!     Με βήμα πρωινό στη χλόη που μεγαλώνει ανεβαίνει μοναχός και ολόλαμπρος... Λουλούδια αγοροκόριτσα του κρυφογνέφουνε και του μιλούν με μια ψηλή φωνή που αχνίζει στον αιθέρα, Γέρνουν και κατ' αυτόν τα δέντρα ερωτεμένα, με τις φωλιές χωμένες στη μασχάλη τους, με τα κλαδιά τους βουτηγμένα μες στο λάδι τού ήλιου. Θαύμα - τι θαύμα χαμηλά στη γη! Άσπρες φυλές μ' ένα γαλάζιο υνί χαράζουνε τους κάμπους, στράφτουν βαθιά οι λοφοσειρές και πιο βαθιά τ' απρόσιτα όνειρα των βουνών της Άνοιξης! Ανεβαίνει μοναχός και ολόλαμπρος, τόσο πιωμένος από φως που φαίνεται η καρδιά του, φαίνεται μες στα σύννεφα ο Όλυμπος ο αληθινός, και στον αέρα ολόγυρα ο αίνος των συντρόφων!.. Στους όχτους του μονοπατιού συνάζονται τα ζώα, γρυλλίζουν και κοιτάζουνε σα να μιλούνε. Ο κόσμος όλος είναι αληθινά μεγάλος γίγας που κανακεύει τα παιδιά του! Μακριά χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο: Αύριο, αύριο, λένε, το Πάσχα τ' ουρανού!       Μακριά χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο... Λένε γι' αυτόν που κάηκε μες στη ζωή όπως η μέλισσα μέσα στου θυμαριού το ανάβρυσμα, για την αυγή που πνίγηκε στα χωματένια στήθια ενώ μηνούσε μιαν ημέρα πάλλαμπρη, για τη νιφάδα που άστραψε μες στο μυαλό κ' εσβήστη, τότες που ακούστηκε μακριά η σφυριγματιά της σφαίρας και πέταξε ψηλά θρηνώντας η Αλβανίδα πέρδικα! Λένε γι' αυτόν που μήτε καν επρόφτασε να κλάψει, για τον βαθύ καημό του έρωτα της ζωής που είχε όταν δυνάμωνε μακριά ο αγέρας και κρώζαν τα πουλιά στου χαλασμένου μίλου τα δοκάρια, για τις γυναίκες που έπιναν την άγρια μουσική στο παραθύρι ορθές, σφίγγοντας το μαντίλι τους -κ' έπνιγ' η βαρυσυννεφιά τα βουρκωμένα στήθη-, για τις γυναίκες που απελπίζαν την απελπισιά προσμένοντας ένα σημάδι μαύρο στην αρχή του κάμπου. Ύστερα, δυνατά πέταλα έξω απ' το κατώφλι, λένε για το ζεστό και αχάιδευτο κεφάλι του, για τα μεγάλα μάτια του όπου χώρεσε η ζωή τόσο βαθιά, που πια να μην μπορεί να βγει ποτέ της!     Τώρα χτυπάει πιο γλήγορα τ' όνειρο μες στο αίμα -του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημάινει: Ελευθερία. Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν τον δρόμο: Ελευθερία -για σένα θα δακρύσει από χαρά ο ήλιος. Στεριές ιριδοχτυπημένες πέφτουν στά νερά, καράβια μ' ανοιχτά πανιά πλέουν μες στους λειμώνες, τα πιο αθώα κορίτσια τρέχουν γυμνά στα μάτια των αντρών κ' η σεμνότη φωνάζει πίσω από το φράχτη: Παιδιά! Δεν είναι άλλη γη ωραιότερη!... Του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει! Με βήμα πρωινό στη χλόη που μεγαλώνει ολοένα εκείνος ανεβαίνει... Τώρα λάμπουνε γύρω του οι πόθοι, που ήταν μια φορά χαμένοι μες στης αμαρτίας τη μοναξιά, γειτόνοι της καρδιάς του οι πόθοι φλέγονται! Πουλιά τον χαιρετούν - του φαίνονται αδερφάκια του! Άνθρωποι τον φωνάζουν - του φαίνονται συντρόφοι του. "Πουλιά, καλά πουλιά μου, εδώ τελειώνει ο θάνατος!" "Σύντροφοι, σύντροφοι καλοί μου, εδώ η ζωή αρχίζει!" Αγιάζι ουράνιας ομορφιάς γυαλίζει στα μαλλιά του... Μακριά χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο:                                                                                                                               Αύριο, αύριο, αύριο, το Πάσχα του Θεού!