True blood in art.. Marina Abramovic and Chapmans

Όταν η τέχνη κανιβαλίζει..                                                                                                                           Της Βασιλίκας Σαριλάκη “Ποιο είναι το πιο απεχθές, το πιο απωθητικό κι άστοχο έργο τέχνης που έχετε δει ποτέ; Η αλήθεια είναι πως έχετε να διαλέξετε ανάμεσα σε πολλά.. Η σύγχρονη τέχνη έχει εξωκείλει πλειστάκις, αλλά τελευταία   γεμίσαμε κρανία, θανατίλα, βαμπιρισμό ακόμη κι ανθρωποφαγία! Γιατί άραγε; Δημοσιεύσεις της τελευταίας εβδομάδας στην εφημερίδα Guardian και το Artinfo σχολιάζουν το φαινόμενο..Την τιμητική της έχει η Marina Abramovic με το περιβόητο γκαλά στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες που ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις στον καλλιτεχνικό χώρο και τον Τύπο αλλά και την μεγαλειώδη απρέπεια των Chapmans όταν πήγαν να γελοιοποιήσουν τον επιστήμονα Stephen Hawking, κάτι που εξευτέλισε τελικά τους ίδιους..   Μερικές μέρες πριν, μου έστειλαν ένα άρθρο, λίαν σκωπτικό, δημοσιευμένο στο ARTINFO. Είχε τον ..προβοκατόρικο –έως ξεκαρδιστικό τίτλο- Η Marina Abramovic τάσσεται υπέρ της δουλοπαροικίας στους καλλιτέχνες, στο δημοφιλές βίντεο του γκαλά στο MOCA..  Τουλάχιστον κουφή δήλωση σκέφτηκα. Κάποια πλάκα θα είναι..Από την άλλη αναρωτήθηκα: Ακόμα δεν καταλάγιασε ο κουρνιαχτός από αυτήν την υπόθεση; ..Ένας μήνας έχει περάσει από το  μπαρόκ, υπερβολικό θέαμα που μας επεφύλαξε η παλαίποτε ιέρεια των performances και σίγουρα εντυπωσιάστηκα από την μεγάλη μεταστροφή της. Φαίνεται πως οι αντιδράσεις συνεχίζονται..Νέες αποκαλυπτικές φωτογραφίες, νέο βίντεο, νέα δήλωση-απολογία της Abramovic.. Χάλασε κόσμο τελικά, το φετινό εναρκτήριο γκαλά του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες. Η προπέρσινη παρουσία της lady Gaga ήταν ένα τίποτα μπροστά στην φετινή εκδήλωση που "ενορχήστρωσε" η παγκοσμίως γνωστή περφόρμερ, διάσημη απο την εποχή που καθάριζε με δραματικό ύφος οστά ανθρώπων στην μπιενάλε Βενετίας, καταγγέλλοντας την εισβολή στην πατρίδα της την Γιουγκοσλαβία.. Τώρα η περφόρμανς της Abramovic στο πανάκριβο γκαλά, ήταν πολύ διαφορετική.. Ασώματες κεφαλές, ανάμεσα στα τραπέζια, ακίνητες να κοιτάνε επί 4 ώρες τους συνδαιτυμόνες, ολόγυμνες γυναίκες αγκαλιά με σκελετούς σε τεράστια περιστρεφόμενα πιάτα, τραγουδίστριες-περφόρμερς σε περιφερόμενα ανάκλιντρα από ημίγυμνους, τεράστιες τούρτες που αναπαριστούσαν την Abramovic να διαμελίζονται βίαια απο περφόρμερς που μοίραζαν κομμάτια στους καλεσμένους και άλλα πολλά..Στο κοσμικό γεγονός παρευρέθησαν διάφορες σταρ και καλλιτέχνες μετά και από την αρνητική "διαφήμισή του" από την γνωστή περφόρμερ Yvonne Rainer, που σε επιστολή της στον διευθυντή του μουσείου Jeffrey Deitch κατηγόρησε την άλλοτε κραταιά Abramovic για εκμετάλλευση των περφόρμερς που πληρώθηκαν ψίχουλα σε σχέση με την ταλαιπωρία και την έκθεσή τους (και επρόκειτο για εκατοντάδες που έδωσαν οντισιόν στην Αμπράμοβιτς) αλλά και για το όλο "γκροτέσκο" όπως το χαρακτήρισε θέαμα. Βέβαια ο Deitch δεν έδειξε και πολύ δυσαρεστημένος. Τον αποζημίωσαν φαίνεται τα 3 εκατ. δολλάρια που εξοικονόμησε το μουσείο μόνο από αυτήν την βραδιά αφού οι προσκλήσεις στοίχιζαν μερικές χιλιάδες ευρώ! Η κα Abramovic δεν ξέρουμε πόσο πληρώθηκε, ούτε γιατί γυμνώθηκαν μόνο γυναίκες κι όχι άντρες..Αλλά ας διαβάσουμε, το ακόλουθο άρθρο, που υπογράφει ο Ben Davis: Video still from "An Artist's Life Manifesto" at L.A. MOCA “Το πρόσφατο gala που διοργάνωσε η Marina Abramovic στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Los Angeles , και η οργή που απέπνευσε, ήταν σίγουρα ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα του 2011 στην τέχνη. Αν θυμόσαστε, τον Νοέμβριο, η θρυλική avant-garde χορεύτρια Yvonne Rainer κατήγγειλε με ανοικτή επιστολή της το θέαμα αυτό- που είχε τον τίτλο « Μανιφέστο της ζωής ενός καλλιτέχνη»- και συμμετείχαν στα πλαίσια ενός δείπνου  γυμνά μοντέλα γυναικών, καλυμμένα με σκελετούς και άλλα γυμνά μοντέλα που έκαναν τους υπηρέτες. Η Sarah Wookey, μια χορεύτρια που αρνήθηκε να συμμετάσχει, έγραψε τη δική της ανοιχτή επιστολή, εξηγώντας γιατί είχε αποχωρήσει: γιατί είδε την εκδήλωση ως οικονομική εκμετάλλευση ευέλπιδων νέων χορευτών, που αποζημιώνονταν με ψίχουλα για τη συμμετοχή τους.                   Στο τέλος του Δεκεμβρίου, το MOCA κυκλοφόρησε ένα γκλαμουράτο μαυρόασπρο βίντεο για το γκαλά, το οποίο, εκτός του ότι έκανε το όλον πράγμα να μοιάζει με εμπορική διαφήμιση αρώματος, δεν κατάφερε καθόλου να ανασκευάσει έστω λίγο τις εντυπώσεις από την γνωστή διαμάχη. Το βίντεο, ξεκινά με πλάνα από τους πλούσιους και διάσημους συμμετέχοντες στο κόκκινο χαλί ( Eli Broad, Will Ferrell, Gwen Stefani ), να χαμογελούν διάπλατα στους παπαράτσι ενώ η φωνή της Abramovic τονίζει με έμφαση ότι η τέχνη είναι το "οξυγόνο της κοινωνίας μας."..                 Στη συνέχεια βλέπουμε τους επισκέπτες να βάζουν τις λευκές στολές τους στο εργαστήριο  προκειμένου να φάνε ύστερα, ενώ περιτριγυρίζονται με όλες αυτές τις φρικαλέες ανθρώπινες διακοσμήσεις του πάρτυ, που έδωσαν μια δυσοίωνη ηχώ  στην παρακμιακή εικονοπλασία  καθώς και μια αναμφισβήτητη αίσθηση τύπου “Μάτια εντελώς κλειστά”!       Η ταινία τελειώνει με την εκτέλεση του άσματος "Heart of Glass", από την Deborah Harry  προτού αυτή και η Abramovic να διαμελιστούν ως γυναίκες-τούρτες σε κομματάκια και μοιραστούν από τους γυμνούς υπηρέτες. (Το βίντεο παραλείπει το μέρος όπου κάποια μέλη του ακροατηρίου φώναζαν «Όχι στην βία κατά των γυναικών!" βλέποντας αυτό το θέαμα.)                 Αλλά πραγματικά, είναι στην ίδια της την αφήγηση που η Abramovic εξηγεί τη σκέψη της πίσω από το "Μανιφέστο της ζωής ενός καλλιτέχνη», και που ρίχνει κι άλλο λάδι στη φωτιά. Η ίδια αποστασιοποιείται από την κρατική χορηγία τέχνης της γενέτειράς της  Ευρώπης, επισημαίνοντας ότι προτιμά τον αμερικανικό τρόπο, όπου η «βιομηχανία» υποστηρίζει την τέχνη. Επισημαίνει ότι η Αναγέννηση κατέστη δυνατή με "πάπες, αριστοκράτες, ή βασιλιάδες» (σ.σ, Marina: η προστασία από «πάπες, αριστοκράτες, ή βασιλιάδες" είναι επίσης κυβερνητική υπόθεση), και στη συνέχεια λέει ότι πιστεύει πως ένας καλλιτέχνης θα πρέπει να είναι «δούλος». Αλλά όχι οποιουδήποτε είδους υπηρέτης, συνεχίζει, αλλά αυτός που έχει ένα καθαρό όραμα και στέκεται πέρα απ 'όλες τις οικονομικές διεκδικήσεις” (σ.σ όπως και από την πληρωμή των συμμετεχόντων στην performance σας;)  Για όποιον ενδιαφέρεται να το αγοράσει: Άποψη από το loft της Abramovic στο Soho που το πουλάει 3,5 εκατ. δολάρια..Είναι 2.500 τεραγωνικά και το αγόρασε το 2001, 1,5 εκατ. δολάρια.. Έτσι, λοιπόν για να σουμάρουμε: οι άνθρωποι ήταν τρελοί που κατηγόρησαν την Abramovic  για οικονομική εκμετάλλευση των performers της. Η ίδια συνεχίζει, αναφέροντας το πόσο πολύ εκτιμά τη σοφία της ελεύθερης αγοράς αλλά ακόμη και τις αρετές του προ-μοντέρνου συστήματος διακυβέρνησης από τους βασιλείς. Το λιγότερο που μπορεί κανείς να πει είναι  ότι αυτό ηχεί αρκετά κουφό, σε σχέση με την συγκεκριμένη διαμάχη. Πήραμε λοιπόν το θάρρος να μεταγράψουμε την  όλη αφήγηση (διατηρώντας, ωστόσο, το γοητευτικό ιδιοσυγκρασιακό ιδίωμα των αγγλικών της ): " Βλέπω την τέχνη, ως το οξυγόνο της κοινωνίας μας. Έρχομαι από την Ευρώπη όπου έχουμε ένα τελείως διαφορετικό σύστημα χορηγίας τέχνης. Οι κυβερνήσεις δίνουν χρήματα για τον πολιτισμό. Το σύστημα εδώ είναι εντελώς διαφορετικό. Το οποίο είναι πολύ ενδιαφέρον, να κοιτάξουμε στο παρελθόν και σκεφτείτε για το ποιος στην πραγματικότητα χορήγησε τον πολιτισμό. Αν κοιτάξετε στα χρόνια της Αναγέννησης, όλους αυτούς τους μεγάλους καλλιτέχνες - ήταν οι Πάπες, οι αριστοκράτες, ή οι βασιλιάδες που υποστήριξαν αυτά τα είδη των καλλιτεχνών και κατέστησαν δυνατή την υποστήριξη αυτών των μνημειακών έργων. Σήμερα, δεν έχουμε βασιλιάδες αλλά έχουμε βιομηχανία, έχουμε τις επιχειρήσεις, έχουμε τις τράπεζες. Το είδος δηλαδή των ανθρώπων που έχουν πραγματικά ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, και που μπορούν να στηρίξουν τον πολιτισμό. Βλέπω τη λειτουργία ενός καλλιτέχνη ως εκείνη ενός υπηρέτη. Νομίζω ότι η τέχνη πρέπει να μοιράζεται, η τέχνη πρέπει να είναι ενοχλητική, η τέχνη πρέπει να θέτει ερωτήματα, πρέπει να προβλέπει το μέλλον σε ορισμένες περιπτώσεις, και να είναι πολυσήμαντη. Όταν ζήτησα να κάνω αυτό το είδος gala, αναρωτήθηκα ποιά πραγματικά θα πρέπει να είναι η συμβολή μου, καθώς δεν κάνω κανένα συμβιβασμό στην δουλειά μου και να κάνουμε κάτι το οποίο θα είναι διαφορετικό. Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να παρέχω μόνο ψυχαγωγία. Θα ήθελα να δημιουργήσω μια κατάσταση άβολη,κατάσταση κατά την οποία θα είχες μια εμπειρία που δεν είχες πριν. Νομίζω ότι σήμερα απασχοληθήκαμε πολύ με την τέχνη ως εμπόρευμα, με την αγορά έργων τέχνης, με την εποχή που ζούμε. Νομίζω ότι το πλαίσιο του καλλιτέχνη είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί, κι έτσι είχα την ανάγκη να γράψω αυτό το μανιφέστο . [Αναφερόμενη στη Debby Harry] Και οι δύο μας είμαστε performers, κι οι δύο δουλεύουμε με το κοινό. Είναι ένας τρόπος, προσφέροντας το σώμα μας στο κοινό, να κάνουμε την μέγιστη χειρονομία. [Αναφερόμενη προφανώς το κοινό] Δεν είναι απλώς αυτό που εξετάζει το θέαμα, αλλά αποτελεί μέρος του θεάματος, και αυτό κάνει την μεγάλη διαφορά.”                                                                                Για έναν ανεξήγητο λόγο, αυτή η βεγγέρα τελικά, μου θύμισε το ακόλουθο έργο της Katharina Fritsch Ακολουθεί το βίντεο... Πριν τρείς μέρες επίσης, ο Jonathan Jones, τεχνοκριτικός της εφημερίδας The Guardian, όχι πολύ βαθυστόχαστος αλλά γνωστός κι εκτιμητέος από το κοινό για την τσεκουράτη γλώσσα του, έγραψε ένα άρθρο με τίτλο: Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στο μίσος και την τέχνη: είναι αυτό το πιο απωθητικό έργο της σύγχρονης τέχνης; Το άρθρο λέει τα εξής: “Αυτή την εβδομάδα θυμήθηκα το πιο μισητό έργο της σύγχρονης βρετανικής τέχνης και υποψήφιο για το πλέον απεχθές όλης της σύγχρονης εποχής. . Κάπου στα ’90s, όταν οι Βρετανοί καλλιτέχνες έγιναν διάσημοι για την ετοιμότητά τους να σοκάρουν, ξεπρόβαλλε αίφνης ένα έργο, που εκινείτο μεταξύ πρόκλησης και κακάσχημης ηλιθιότητας.. Το θυμήθηκα ξαφνικά, καθώς διάβαζα για τα 70α γενέθλια του επιστήμονα Stephen Hawking. Ο Hawking, κόντρα σ΄ όλες τις πιθανότητες, επιβίωσε, για μισόν αιώνα, έχοντας μια νόσο των κινητικών νευρώνων . Επίσης, παρόλη την αρρώστια του, προώθησε  επαναστατικές ιδέες που άφησαν εποχή στη φυσική. Κατείχε την ίδια θέση στο πανεπιστήμιο με τον Newton και δίδαξε σε άλλους στον τομέα του, πώς να επικοινωνούν, τόσο καλά, που η θεωρητική φυσική σήμερα είναι πολύ πιο προσιτή στο κοινό από ό,τι, ας πούμε, κι η  ιστορία της τέχνης. Έχετε μαντέψει ποιο είναι το έργο τέχνης ή ακόμα; Το 1995, οι Jake και Dinos Chapman δημιούργησαν το Ubermensch, ένα ρεαλιστικό γλυπτό 12 πόδια ψηλό που παρουσίαζε τον Hawking στο αναπηρικό του καροτσάκι, σκαρφαλωμένο πάνω σε μια βραχώδη κορυφή. Ήταν σαφές ότι το έργο δεν αποτελούσε καθόλου φόρο τιμής στην διάνοια και το θάρρος του Hawking.. Ο τίτλος του -  "Overman" ή "Υπεράνθρωπος”, είναι όρος που χρησιμοποιείται σε έργα του Νίτσε – κι εδώ έχει εμφανώς ως στόχο τον σαρκασμό. Το έργο παρουσιάζει τον Hawking, έναν σύγχρονο υπεράνθρωπο, ανήμπορο και φυλακισμένο στο άρρωστο σώμα του.Τονίζει την σωματική του αδυναμία και χλευάζει την ιδέα ότι το μυαλό του έχει νικήσει την ύλη. Πρόκειται λιγότερο για έργο τέχνης και περισσότερο για μια χλεύη. Οι Chapmans έκαναν μετά πιο ενδιαφέρουσα τέχνη. Αλλά η αδεξιότητα αυτής της καρικατούρα τους, προδίδει πλέον τα όριά τους. Χειρίστηκαν το θέμα ιδιότροπα, έκαναν ένα φριχτό λάθος. Η ιστορία του Hawking αποτελεί πραγματικά έναν επικό θρίαμβο του ανθρώπινου μυαλού. Η περιφρόνηση  της ασθένειάς του είναι βαθιά συγκινητική, η διανοητική του ικανότητα να εξερευνά το σύμπαν δεν μπορεί παρά να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την εποχή μας αλλά και στο μέλλον. Πόσες ζωές είναι άραγε τόσο ποιητικές; Υποθέτω, ότι ούτε καν αξίζει πλέον, να ξαναθυμηθούμε ποτέ την ανόητη εικόνα των Chapmans ..”