Από το Λούβρο στην Θεσσαλονίκη, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Η έκθεση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης «Το Μουσείο μέσα στο Μουσείο» που λειτουργεί στη Μονή Λαζαριστών μέχρι τις 27 Ιανουαρίου, παρουσιάζει τα έργα δυο αναγνωρισμένων σύγχρονων φωτογράφων, του Ιταλού Mimmo Jodice και του Γάλλου Jean Christophe Ballot. Η έκθεση εντάσσεται στο πρόγραμμα «Έργα τέχνης από το Λούβρο στη Θεσσαλονίκη» που γίνεται απο 5 Μουσεία (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης). Γίνεται σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας & Θρησκευμάτων, Πολιτισμού και Τουρισμού, με το Μουσείο του Λούβρου, κι εντάσσεται στις δράσεις για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης και στα 47α ΔΗΜΗΤΡΙΑ. Τελεί υπό την αιγίδα της Πρεσβείας της Γαλλίας στην Ελλάδα και του Γαλλικού Ινστιτούτου Ελλάδος.Την ιδέα και την επιμέλεια της έκθεσης έχει η Κατερίνα Κοσκινά, Πρόεδρος Δ. Σ. του ΚΜΣΤ, Ιστορικός Τέχνης-Μουσειολόγος, που υπήρξε μαθήτρια της Σχολής του Λούβρου. Βοηθός Επιμελήτρια, η Δόμνα Γούναρη.                                                                                                                                               Της Κατερίνας Κοσκινά Το Μουσείο του Λούβρου, ως χώρος, στέγη, έκθεμα και αφορμή Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συμμετέχει στη σπονδυλωτή έκθεση Έργα Τέχνης από το Λούβρο στη Θεσσαλονίκη, με την έκθεση Το Μουσείο μέσα στο Μουσείο. Πρόκειται για μια έκθεση που στοχεύει αφενός στο να τιμήσει ένα από τα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, πλούσιο μεταξύ άλλων αριστουργημάτων και σε έργα τέχνης-εμβλήματα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς, και αφετέρου να παρουσιάσει το διαχρονικό, άρα και σύγχρονο πρόσωπο αυτού του ιδρύματος, μέσα από τη διαλεκτική σχέση δύο σύγχρονων δημιουργών αλλά και την αμφίδρομη ιδιαίτερη σχέση των έργων τέχνης με το χώρο που τα περιβάλλει και με τους θεατές τους. Στη διάρκεια της αναζήτησης έργων από τη συλλογή του Λούβρου που θα μπορούσαν να αναπτύξουν ένα γόνιμο διάλογο με έργα από τη συλλογή του μουσείου μας, μια συμπτωματική επίσκεψη στην έκθεση του Mimmo Jodice το 2011 στάθηκε η αφορμή για έναν αναστοχασμό του Λούβρου ως «στέγη» μιας ιδιόρρυθμης και πολυποίκιλης κοινότητας όντων. Ο Mimmo Jodice, αφαιρώντας όλα τα προσδιοριστικά και αφηγηματικά στοιχεία και επικεντρώνοντας την προσοχή του αποκλειστικά στα πρόσωπα και ειδικότερα στα μάτια «απεικονιζόμενων» σε πίνακες από τη συλλογή του μουσείου διαφορετικών εποχών αλλά και στα πρόσωπα εργαζομένων του μουσείου που φωτογράφησε, δημιούργησε μια ζωφόρο, όπου το παρελθόν και το παρόν αλληλοσυμπληρώνονταν και ευθυγραμμίζονταν. Το αποτέλεσμα εξασκούσε έναν έντονο μαγνητισμό αλλά και μια σχετική ενόχληση στους θεατές, που ένοιωθαν παγιδευμένοι από τα βλέμματα αυτών που τους κοίταζαν σαν να ήταν εισβολείς σ’ ένα χώρο που δικαιωματικά τους ανήκε. Η καταιγιστική ανθρώπινη παρουσία και η ένταση από την αναγκαστική ανταπόδοση του βλέμματος των θεατών έφερνε στο προσκήνιο την ενορχηστρωμένη παγίδα του «ματιού» της φωτογραφικής κάμερας και, κατ’ επέκταση, αυτού του καλλιτέχνη. Οι «αστερισμοί» βλεμμάτων που ύφανε ο Mimmo Jodice με την ευθυγράμμιση των ματιών παλιών και νέων κατοίκων του Λούβρου και με την προϋπόθεση πραγματικής ανθρώπινης παρουσίας για τη διαδραστική λειτουργία του έργου, δημιούργησαν ένα ιδιαίτερα έντονο και ταυτόχρονα αποκαλυπτικό των προθέσεών του περιβάλλον. Στοιχειοθετώντας ένα «αρχείο» προσώπων και βλεμμάτων, όπου η αυστηρότητα του ασπρόμαυρου τονίζει τη λειτουργία κωδικοποίησης, ο καλλιτέχνης εξομοιώνει πρόσωπα και εποχές. Ταυτόχρονα, υπενθυμίζει αφενός τη διαχρονικότητα της τέχνης και αφετέρου την ισχύουσα δυναμική της οριζόντιας διάταξης και την επικαιρότητα της πανάρχαιας ζωγραφικής τέχνης σε όλες τις εκδοχές της, παραδοσιακές και σύγχρονες. Η έκφραση των ματιών, είναι άλλωστε γνωστό και από τις φωτογραφίες στα ΜΜΕ, είναι αυτή που αποδίδει ή προδίδει την ταυτότητα ενός προσώπου. Είναι ακόμη γεγονός ότι η χρήση του σύγχρονου μέσου «ανανεώνει» ριζικά την υλική εικόνα του έργου, κάνοντάς το πιο προσιτό, πιο παρόν. Τέτοια έργα - εγκαταστάσεις με αποκλειστική χρήση της φωτογραφικής γλώσσας –και μάλιστα της κλασικής ασπρόμαυρης– προβάλουν σύγχρονους προβληματισμούς για τη γονεϊκή σχέση ζωγραφικής και φωτογραφίας. Ο Mimmo Jodice, γνωστός για τις εγκαταστάσεις του σε χώρους δημόσιας χρήσης, διερευνά με την ενότητα αυτή το σημείο συνάντησης –αν όχι ταύτισης– της φωτογραφίας με τη ζωγραφική, δίνοντας στη ζωγραφική φωτογραφικές ιδιότητες και ζωγραφικές στη φωτογραφία, και εκθέτει το αποτέλεσμα στον πλέον αρμόζοντα χώρο: το μουσείο. Αυτή η πολύ προσωπική και ισχυρή πρόταση ερμηνείας και παρουσίασης του Λούβρου λειτούργησε καταλυτικά για την εξεύρεση άλλων πρωτότυπων προτάσεων. Η έρευνα οδήγησε σε μια άλλη προσέγγιση, πηγάζουσα από διαφορετική θεωρητική και αισθητική θέση, που δίνει μια επιπλέον ένδειξη των δυνατοτήτων της φωτογραφικής κάμερας και προτείνει μια εναλλακτική ανάγνωση. Σχεδόν στον αντίποδα του Mimmo Jodice που επικεντρώνει το ενδιαφέρον του στα έργα τέχνης και τους «κατοίκους» του μουσείου, ο Jean-Christophe Ballot γοητεύεται και αυτός από το Λούβρο, αλλά υπό την προϋπόθεση της σχεδόν παντελούς έλλειψης ανθρώπινης παρουσίας. Οι φωτογραφίες των αιθουσών και εκθεμάτων του Λούβρου, χωρίς το κοινό του, αναδεικνύουν μέσα στη σιωπή και την ακινησία τον πραγματικό πρωταγωνιστή, που είναι το ίδιο το μουσείο. Ο καλλιτέχνης επικεντρώνει την προσοχή του στην απόδοση του χώρου, της τρίτης διάστασης, μέσα από τη φωτοσκίαση και την προοπτική, την αλληλεπίδραση των διαφορετικών πηγών φωτισμού, φυσικών και τεχνιτών, αλλά και την αποκάλυψη ενός σκηνικού, σχεδόν κινηματογραφικού. Ο μυστηριακός, φορτισμένος και θεατρικός χαρακτήρας του μνημείου υπερτονίζεται και το μουσειακό περιβάλλον και ο πολυτελής διάκοσμος, ελλείψει «ηθοποιών», φέρνουν σε πρώτο πλάνο την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα αλλά και σημασία του χώρου ως περιέχοντος και σκηνής θεάματος. Οι φωτογραφίες του καλλιτέχνη μαρτυρούν την κατάρτισή του ως αρχιτέκτονα και αναδεικνύουν, με σκηνοθετική μαεστρία, σχέσεις μεταξύ δομικών στοιχείων του κτιρίου και εκθεμάτων. Προβάλλουν δε, μέσα από δυναμικές οπτικές γωνίες και διαγώνιες λήψεις, ενίοτε σχεδόν κάθετες, τη σχέση όχι μόνο μεταξύ των έργων αλλά και τη σχέση αρχιτεκτονικής και αστικού τοπίου που συνδέει τον εσωτερικό με τον εξωτερικό χώρο. Παράλληλα, πλησιάζοντας κοντά με το φακό του, ο Jean-Christophe Ballot ιχνηλατεί, σε βραδινές περιπολίες, λεπτομέρειες όπως η υφή και το υλικό των έργων και συλλαμβάνει τον αισθησιασμό, την οικειότητα ή τη στιβαρότητα που αποπνέουν τα έργα αλλά και οι χώροι, ανάλογα με τις στάσεις ή τη θέση των έργων ή τα ξεχωριστά αρχιτεκτονικά στοιχεία, τον βαρύτιμο διάκοσμο και το περιεχόμενο των αιθουσών του μουσείου-ανακτόρου. Η ταυτόχρονη έκθεση, ανάγνωση και συνδυασμός δύο εντελώς διαφορετικών και αυτόνομων φωτογραφικών προτάσεων, που όμως συγγενεύουν θεματικά αφού στηρίζονται στην ερμηνευτική προσέγγιση ενός παγκοσμίου ενδιαφέροντος μνημείου, πιστέψαμε ότι αποτελεί μια πρόσκληση γνωριμίας αλλά και μια πρόκληση. Η επιλογή των δύο συγκεκριμένων καλλιτεχνών, από τους πολλούς που έχουν απαθανατίσει κατά καιρούς το μουσείο, έγινε με σκοπό την παρουσίαση του μεγάλου ανακτορικού Λούβρου και του κόσμου του στους κόλπους του μικρού, λιτού και απόκεντρου μοναστηριακού συγκροτήματος της Μονής των Λαζαριστών. Είναι βέβαιο ότι η τέχνη δίνει πολλές δυνατότητες διαλόγου, αντιπαραθέσεων και αλληλοσυμπληρώσεων, συχνά μη αναμενομένων, και γίνεται η αφορμή για προσεγγίσεις που, αν και μοιάζουν αδύνατες, πραγματοποιούνται γιατί συμβαίνουν στη σφαίρα της δημιουργίας και της ελευθερίας της έκφρασης.                                                               O Mimmo Jodice γεννήθηκε στη Νάπολη το 1934 κι είναι ένας γνωστός ιταλός φωτογράφος.. Μετά από μια σύντομη απόπειρα στη ζωγραφική και τη γλυπτική, κατέληξε στην φωτογραφία στα μέσα της δεκαετίας του εξήντα. Είναι δεξιοτέχνης του ασπρόμαυρου, φωτογραφίζει με 50mm, κι είναι ένας σχολαστικός καλλιτέχνης που ασχολείται πολύ με τις δυνατότητες της όρασης να παρατηρεί και ν΄ ανακαλύπτει νέα στοιχεία με μέσο την φωτογραφία..   Στο ξεκίνημα της καριέρας του, ο Mimmo Jodice λειτουργούσε παραδοσιακά..Έκοβε και μόνταρε τις φωτογραφίες, διαχώριζε τα αντικείμενα και επεξεργαζόταν τους χρωματικούς τονισμούς, απομονωμένος για πολλές ώρες στο σκοτεινό του θάλαμο. Στη Νάπολη, τη μητρική του πόλη θα συναντήσει μέσω του γκαλερίστα του Lucio Amelio, όλη τη διεθνή αβανγκάρντ: Τον Andy Warhol, τον Γιάννη Κουνέλλη, τον Joseph Beuys, κλπ και θα συνδεθεί φιλικά με μέλη της arte povera. Η πολιτική έκρηξη της δεκαετίας του ’70 κινητοποιεί τον Mimmo Jodice, ο οποίος στρέφει αποφασιστικά την κάμερά του  στον δρόμο αλλά και προς τους ανθρώπους του περιθωρίου, τις φυλακές, τα νοσοκομεία και τα γηροκομεία.. Συνεργάζεται επίσης με ιστορικούς και κοινωνιολόγους. Το έργο του έχει μεγάλη απήχηση και γίνεται αντικείμενο πολλών βιβλίων εκ των οποίων το Il ventre del colera (1973) και το Chi e devoto, Feste popolari in Campania (1974). Με το λεύκωμα Vedute di Napoli, που εκδόθηκε το 1980, ο Mimmo Jodice προσεγγίζει ένα νέο είδος, γοητευμένος από το μεσογειακό τοπίο, την τέχνη και την αρχαιολογία. Αποστασιοποιημένος από τις κοινωνικές ανησυχίες, καλλιεργεί πλέον μια μεταφυσική προσέγγιση της φωτογραφίας, που είναι σιωπηλή και “οραματική¨”. Η τεχνοτροπία αυτή απεικονίζεται επίσης και στο Citta visibili, σειρά του 2006 σχετικά με την αρχιτεκτονική των μεγάλων πόλεων, που δημοσιεύθηκε με την ευκαιρία της ανακήρυξής του σε επίτιμο διδάκτορα. Ο Jean Christophe Ballot γεννήθηκε το 1960. Σπούδασε αρχιτεκτονική (Architecte D.P.L.G.) και είναι πτυχιούχος της Ecole Nationale Superieure des Arts Decoratifs και της Ecole Nationale Superieure des Metiers de l’Image et du Son (La Femis), και πρώην υπότροφος της Γαλλικής Ακαδημίας της Ρώμης (με έδρα τη Βίλα των Μεδίκων). Tα έργα του περιλαμβάνονται στις συλλογές πολλών μουσείων: Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης (The Met) / Μουσείο Τέχνης του Πανεπιστημίου Λογιόλα, Σικάγο / Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι / Fonds national d’art contemporain, Γαλλία / Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, Παρίσι / Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, Παρίσι / Ευρωπαϊκός Οίκος Φωτογραφίας, Παρίσι / Μουσείο Ροντέν, Παρίσι / Μουσείο Καρναβαλέ, Παρίσι. Ο Ballot επικεντρώνεται κυρίως στην έννοια του χώρου. Έχει φωτογραφήσει αστικά και αρχιτεκτονικά τοπία σε πολλές πόλεις (Βερολίνο, Ρώμη, Παρίσι, Μπρατισλάβα και Σιγκαπούρη), βιομηχανικές περιοχές πόλεων και λιμάνια (στην Καζαμπλάνκα και τη Σουραμπάγια), κήπους και φυσικά τοπία. Ο φωτογραφικός του φακός έχει αιχμαλωτίσει τόπους πνευματικής ανάτασης, όπως το Άγιο Όρος, τους ναούς της νότιας Ινδίας, του Μπαλί και της Ιάβας, το δρόμο προσκυνήματος του Σαντιάγο ντε Κομποστέλλα και το αβαείο Beauport. Οι τόποι της μνήμης, όπως το Mουσείο του Λούβρου ή η παλιά Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, βρίσκονται στο επίκεντρο του καλλιτεχνικού του ενδιαφέροντος, καθώς και οριακοί χώροι, όπως για παράδειγμα η νομαδική αρχιτεκτονική του Σαχέλ και οι υπόγειες σπηλιές της Καππαδοκίας. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι εικόνες του διερευνούν τη μνήμη και εστιάζουν στην ιστορία των τόπων και τις αλλαγές που υφίστανται. Ο Ballot υποστηρίζει πως η ερμηνεία τους έγκειται πάντοτε σε μια μελέτη του κενού, πράγμα που αποτελεί τον πυρήνα του συνόλου της φωτογραφικής του δουλειάς αλλά και του γενικότερου προβληματισμού του. Βρίσκεται σε μια συνεχή αναζήτηση του μετέωρου χρόνου και οι φωτογραφίες του διακρίνονται από μια στοχαστική διάθεση. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Στα πλαίσια της έκθεσης «Το Μουσείο μέσα στο Μουσείο. Mimmo Jodice l Jean Christophe Ballot» λειτουργεί  εκπαιδευτικό πρόγραμμα για όλες τις σχολικές βαθμίδες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, που περιλαμβάνει τη γνωριμία με το θεσμό του μουσείου και πιο συγκεκριμένα με το Μουσείο του Λούβρου & το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, μέσα από το λόγο και τη δράση. Οι μαθητές ανακαλύπτουν τη φωτογραφία πορτρέτου και την αρχιτεκτονική φωτογραφία των Jean Christophe Ballot και Mimmo Jodice, ζωγραφίζουν την αυτοπροσωπογραφία τους και ζωντανεύουν με εικαστικές παρεμβάσεις τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες τους. Οργάνωση, Εφαρμογή: Κατερίνα Παρασκευά, Εύη Παπαβέργου, Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων ΚΜΣΤ. Επικοινωνία για ραντεβού : 2310589222, education@greekstatemuseum.com

Ποιά είναι η Παιδεία του μέλλοντος; Τα σχολεία Waldorf. .

Aurora Waldorf school

                                                                                                             

Η έρευνα που ακολουθεί, του Αρχοντή Καρανάσιου * για την παιδαγωγική των σχολείων Waldorf, είναι πολύ σημαντική, καθώς όχι μόνον είναι πρωτογενής αλλά δημιουργήθηκε από έναν άνθρωπο που είχε την τύχη να σπουδάσει ο ίδιος σε ένα τέτοιο σχολείο στην Γερμανία.Τον ευχαριστούμε θερμά για την ενδελεχή  έρευνα πού έκανε και για την εκτενέστατη μελέτη που παρέδωσε τελικά στο Art Noise προς δημοσίευση.
 Σε μια περίοδο που χρήζει σημαντικής μεταρρύθμισης στην ελληνική εκπαίδευση αλλά και το ουσιαστικό περιεχόμενο της Παιδείας, η έρευνα αυτή, κατατοπίζει το ευρύ κοινό αλλά και τους ειδικούς πάνω στην παιδαγωγική Waldorf, ένα εντελώς διαφορετικό παράδειγμα ευφυούς αλλά και ανθρώπινης Παιδείας που εφαρμόζεται ήδη σε 60 χώρες του πλανήτη. Η μελέτη, αναφέρεται στην ιστορική διαδρομή, τις εύφορες ιδέες και την ευφυή ψυχολογική και κοινωνιολογική προσέγγιση της διδασκαλίας Waldorf, που διέπεται  από ιδέες μιας αρμονικής εξέλιξης του ανθρώπου. Κατατοπίζει επίσης για την τρόπο διοικητικής δομής, λειτουργίας κι αυτονομίας αυτών των σχολείων, για το νομικό τους καθεστώς και την σχέση τους με το κράτος αλλά και την συμβατική, κλασσική παιδεία. Μακάρι αυτή η κατατοπιστική έρευνα να αποτελέσει έναυσμα για την δημιουργία και στην Ελλάδα ενός τέτοιου σχολείου, κάτι που ευχόμαστε ολόψυχα..B.Σ.

* Ο Αρχοντής Καρανάσιος είναι αρχιτέκτονας και καλλιτέχνης. Γεννήθηκε στην Γερμανία και φοίτησε στο γενικό σχολείο Goetheschule Freie Waldorfschule στο Pforzheim ,(πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση) όπου διδάχθηκε με βάση την παιδαγωγική Waldorf. Σπούδασε Καλές τέχνες, φιλοσοφία, Ιστορία και θεωρία τέχνης στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Mainz και στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Düsseldorf  από την οποία και αποφοίτησε. Συνέχισε τις σπουδές του με Αρχιτεκτονική και Design, Ιστορία και θεωρία τέχνης στην Κρατική Ακαδημία Καλών Τεχνών της Στουτγάρδης από την οποία και αποφοίτησε, με ενδιάμεσους σταθμούς την Ecole Spéciale d’ Architecture στο Παρίσι και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σήμερα ζεί κι εργάζεται στην Ελλάδα.

 Του Αρχοντή Καρανάσιου

Τα σχολεία Waldorf

 Τα σχολεία Waldorf (γνωστά επίσης ως σχολεία Rudolf Steiner και στη Γερμανία ως Ελεύθερα Σχολεία Waldorf[1]) στηρίζουν την διδασκαλία τους στην Παιδαγωγική Waldorf που ίδρυσε ο Rudolf Steiner (1861-1925).

Η Παιδαγωγική Waldorf, με την σειρά της, βασίζεται στην Ανθρωποσοφία που ίδρυσε ο Steiner. Στη Γερμανία, τα Σχολεία Waldorf είναι αναγνωρισμένα από το κράτος ως εναλλακτικά σχολεία και τελούν υπό καθεστώς ανεξάρτητης αιγίδας. Εκτός αυτού, υπάρχουν και τα νηπιαγωγεία ή τα σχολεία των ιδρυμάτων της ανθρωποσοφικής θεραπευτικής παιδαγωγικής.[2] Από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, τα σχολεία Waldorf έχουν εξαπλωθεί και σε πολλές άλλες χώρες.

Σύμφωνα με μια καταμέτρηση που έχει γίνει τον Μάρτιο 2011 υπάρχουν 1001 σχολεία Waldorf σε όλο τον κόσμο, εκ των οποίων τα 689 στην Ευρώπη. Τα περισσότερα απ’ αυτά βρίσκονται στη Γερμανία (225), ακολουθούν οι ΗΠΑ (130) και η Ολλανδία (92).[3]

1. Ιστορία

1.1. Ίδρυση και ανάπτυξη των σχολείων Waldorf ως το 1933

Το Σχολείο Waldorf ιδρύθηκε στη Γερμανία σε μια εποχή ανατροπών μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και σχετίστηκε με το Κίνημα της Τριπλής κοινωνικής διάρθρωσης[iv]  που είχε εμπνευστεί από την ανθρωποσοφία. Ο Rudolf Steiner είχε δημοσιεύσει ήδη από το 1906-1911 δημόσιες διαλέξεις[v] σχετικά με την παιδαγωγική και διάφορα σχολικά θέματα, και το 1907 δημοσίευσε ένα κείμενο περί της αγωγής του παιδιού.[vi] Αυτές οι ιδέες τελικά οδήγησαν στην ίδρυση του Σχολείου Waldorf και τη δημιουργία της Παιδαγωγικής Waldorf.

Σημείο εκκίνησης για την ίδρυση του πρώτου σχολείου - που έγινε στις 7 Σεπτεμβρίου του 1919 στη Στουτγάρδη ήταν η παράκληση του Emil Molt  (Σύμβουλου και Διευθυντή του εργοστασίου τσιγάρων Waldorf-Astoria), προς τον Steiner, να εποπτεύσει παιδαγωγικά ένα σχολείο για τα παιδιά των εργαζομένων που απασχολούσε ο ίδιος.[vii] Ο Steiner, ανέλαβε την κατάρτιση και παροχή συμβουλών του διδακτικού προσωπικού και ήταν μέχρι το θάνατό του, το 1925, πνευματικός καθοδηγητής του σχολείου.

Το σχολείο Astoria στην Uhlandshöhe της Στουτγάρδης, αποτέλεσε το μοντέλο για όλα τα σχολεία Waldorf. Δίδασκε εξ αρχής με μια μορφή μικτής εκπαίδευσης και αποτέλεσε, το πρώτο ενιαίο η γενικό σχολείο στην σχολική ιστορία της Γερμανίας.[viii] ^{[S 1]} Έτσι, το εκπαιδευτικό κίνημα πήρε το όνομά του από το εργοστάσιο τσιγάρων Waldorf.

Στα χρόνια που ακολούθησαν ιδρύθηκαν κι άλλα σχολεία Waldorf στη Γερμανία και στο εξωτερικό. Ήδη το 1928, υπήρχαν σχολεία, μεταξύ άλλων, στη Βασιλεία, τη Βουδαπέστη, το Λονδίνο, τη Λισσαβόνα και τη Νέα Υόρκη.[ix]

The First Waldorf School - Stuttgart, Germany 1919

1.2. Η Περίοδος του Εθνικοσοσιαλισμού

Κατά την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού όλα τα σχολεία Waldorf στο γερμανικό Ράιχ «πνίχτηκαν σταδιακά».[x]  Το 1934 βγήκε ένα διάταγμα του Υπουργείου Παιδείας σύμφωνα με το οποίο δεν επιτρεπόταν πλέον ο σχηματισμός άλλων πρώτων τάξεων. Το 1935, απαγορεύτηκε η λειτουργία της Ανθρωποσοφικής Εταιρείας. Για τα σχολεία Waldorf λέει το διάταγμα του Heydrich (ο οποίος μεταξύ άλλων χρημάτισε και επικεφαλής του Κεντρικού Γραφείου Ασφαλείας του Ράιχ): "Η μέθοδος διδασκαλίας που βασίζεται στην παιδαγωγική του Steiner και που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται στα υπάρχοντα ανθρωποσοφικά σχολεία επιδιώκει μια ατομικιστική ανατροφή, επικεντρωμένη στον ατομικό άνθρωπο, η οποία δεν έχει κανένα κοινό με τις αρχές τις εθνικοσοσιαλιστικές εκπαιδευτικές αρχές».[xi]

Έξι σχολεία διαλύθηκαν κάτω από αυτή την εξωτερική πίεση. Τα υπόλοιπα τρία σχολεία έκλεισαν μέχρι το 1941.[xii]

1.3. Μεταπολεμική περίοδος

Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ιδρύθηκαν κάποια σχολεία ξανά η και εντελώς από την αρχή. Αρχικά ήταν μικρός ο αριθμός τους, αλλά από την δεκαετία του 70 αυξήθηκαν ραγδαία τόσο στην Γερμανία όσο και στο εξωτερικό.[xiii]

Waldorf School, Aarhus,  Denmark

2. Απαιτήσεις και θεωρητική θεμελίωση

2.1. Πνευματισμός και Ολιστικότητα

Η παιδαγωγική Waldorf βασίζεται στην "ανθρωποσοφική εικόνα του ανθρώπου", που ο Rudolf Steiner ανέπτυξε στις αρχές του 20ου Αιώνα, και η οποία είναι μια ανθρωπολογία με βάση την εσωτερική κοσμοθεωρία της Ανθρωποσοφίας. Κατά την έννοια της τριπλής κοινωνικής διάρθρωσης ο Steiner προσπαθεί, να εφαρμόσει πρακτικά τις αρχές της «ελευθερίας» του πολιτισμού, της «ισότητας» στην πολιτική κοινότητα και την αρχή της «αδελφοσύνης» στην οικονομική ζωή.4

Αίτημα του Steiner ήταν, οι εσωτερικές διδασκαλίες και η «γκαίτεανική» ολιστικά προσανατολισμένη επιστημονική μεθοδολογία του, να μην αποτελέσουν αντικείμενο διδασκαλίας στο σχολείο Waldorf. Αυτές όμως θεμελιώνουν, την αντίληψη του ανθρώπου στην ανάπτυξή του και ως εκ τούτου επιδρούν στην παιδαγωγική και τις μεθόδους διδασκαλίας.[xiv]

2.2. Η Ανθρωποσοφία ως βάση

Ο Steiner δεν ήθελε να καθορίσει την νέα παιδαγωγική από «τις απαιτήσεις εξειδίκευσης, αναπαραγωγής και επιλογής μιας ύστερης βιομηχανικής, δημοκρατικής κοινωνίας επίδοσης", αλλά απ 'ευθείας από τις ανάγκες της ανάπτυξης του παιδιού.[xv] Η άποψή του για τις απαιτήσεις αυτές προκύπτουν από τις ανθρωπολογικές υποθέσεις του. Αυτές είναι ιδιαίτερα οι διδασκαλίες της τριπλής και τετραπλής δομής του ανθρώπου και η διδασκαλία των ιδιοσυγκρασιών.

Η τριπλή δομή του ανθρώπου σε πνεύμα, ψυχή και σώμα και η κατανομή των ψυχικών δεξιοτήτων της σκέψης, του συναισθήματος και της θέλησης απαιτούσε στον τομέα της παιδαγωγικής, ισότητα της εκπαίδευσης της "σκέψης,  του συναισθήματος και της θέλησης».[xvi]

Η τετραπλή δομή του ανθρώπου περιγράφει εκτός από το φυσικό σώμα τρία ακόμη "μέλη" της οντότητας του, που είναι αντιληπτά μόνο με τις ανώτερες αισθήσεις.

Το αιθερικό σώμα είναι φορέας των δυνάμεων της ανάπτυξης και της ζωής, το αστρικό σώμα φορέας της ψυχικής ζωής και το εγώ ένας αθάνατος, πνευματικός πυρήνας μέσα στον άνθρωπο. Κάθε ένα από αυτά τα μέλη εγκαταλείπει σε μια συγκεκριμένη στιγμή της ζωής το υπερφυσικό κέλυφος του, δηλαδή «γεννιέται», όπως γεννιέται και το φυσικό σώμα βγαίνοντας από το φυσικό κέλυφος της μήτρας. Αυτές οι υπερφυσικές γεννήσεις πραγματοποιούνται κατά διαστήματα επτά ετών, και για αυτόν ακριβώς τον λόγο η ανθρωποσοφική ανθρωπολογία χωρίζει την ανάπτυξη του παιδιού σε επταετίες.

Για το σχολείο, το οποίο περιλαμβάνει περίπου τις ηλικίες από 7 έως 19 ετών, σημαντικές είναι η δεύτερη και η τρίτη επταετία:

- Η γέννηση του αιθερικού σώματος (η αρχή της 2ης επταετίας) σηματοδοτείται, σύμφωνα με τον Steiner, από την περίοδο αλλαγής των δοντιών στα παιδιά. Έως τότε το παιδί μαθαίνει μέσω «της μίμησης και του πρότυπου»[xvii], ύστερα όμως μαθαίνει μέσω «της ακολουθίας και της αυθεντίας» 17. Η ηλικία αυτή συνοδεύεται από μια επιτάχυνση των ψυχικών δυνάμεων της μάθησης, ειδικότερα της εικονικής φαντασίας και της μνήμης.

- Η εφηβεία σηματοδοτεί τη γέννηση του αστρικού σώματος (έναρξη της 3ης επταετίας). Τώρα πρόκειται να αναπτυχθεί η προσωπική "κρίση" και "το ελεύθερο μυαλό».[xviii] Και τώρα είναι που διαμορφώνεται η αιτιολογική σκέψη με αφηρημένους όρους.

Για τους δασκάλους των σχολείων Waldorf ο Steiner θεωρεί απολύτως απαραίτητη επίσης την γνώση της θεωρίας των ιδιοσυγκρασιών με τη μορφή που την εξέλιξε ο ίδιος.[xix] Η θεωρία αυτή, διαχωρίζει, όπως και η ελληνική προκάτοχός της τους ανθρώπους, σε τέσσερις βασικούς τύπους – τον αιματώδη, τον φλεγματικό, τον μελαγχολικό και τον χολερικό – , όπου βέβαια, παρουσιάζονται κατά κανόνα και υβρίδια αυτών των τύπων.

2.3. Εφαρμογή

Η εφαρμογή της διδασκαλίας της Ανθρωποσοφίας σε κάθε Σχολείο Waldorf εξαρτάται πάντα από την εκάστοτε νοοτροπία και την πρωτοβουλία των δασκάλων. Δεν διέπεται ούτε και εξασφαλίζεται από καμία αρχή.

Minnesota Waldorf School in Maplewood

3. Μέθοδος - Διδακτική

                       

3.1. Βασικές αρχές

Από την ανθρωπολογική αντίληψη του Steiner για την τριπλή δομή του ανθρώπου προκύπτει η αρχή της ίσης προαγωγής των διανοητικών και γνωστικών δεξιοτήτων ("σκέψη"), των καλλιτεχνικών και δημιουργικών δεξιοτήτων ("συναίσθημα") και των χειροτεχνικών και πρακτικών δεξιοτήτων ("θέληση") των μαθητών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα σχετικά μεγάλο εύρος χειροτεχνικών και καλλιτεχνικών μαθημάτων σε σύγκριση με τα δημόσια σχολεία, των οποίων τις επικρατούσες αντιλήψεις συνήθως επικρίνουν οι παιδαγωγοί Waldorf ως μονόπλευρα διανοητικές και πληροφοριακές. Πέραν αυτού όλα τα μαθήματα θα πρέπει να περιλαμβάνουν καλλιτεχνικά στοιχεία. Η ίδια η παιδαγωγική ορίζεται από τον Steiner  ως Τέχνη παιδείας.[xx]

Προκειμένου να μην περιγράφονται με αιτιολογικούς και μόνον όρους τα φυσικά και τα πολιτιστικά φαινόμενα, ο Steiner ορίζει πως είναι σημαντικός ο Γκαιτεανισμός, (όρο που δημιούργησε ο ίδιος)^[S2]. «Πρόκειται για μια αντίληψη της φύσης που δίνει έμφαση στην ιδέα του γίγνεσθαι και της εξέλιξης, της μεταμόρφωσης και της εμπέδωσης των φυσικών φαινομένων σε ένα ευρύτερο περιβάλλον».[xxi]

Η αρχή της ρυθμικής δομής ή τελετουργικοποίησης της πορείας των μαθημάτων, των ημερών, των εβδομάδων και του σχολικού έτους, όπως και η έντονη διαμόρφωση του μαθησιακού περιβάλλοντος μέσω μιας συγκεκριμένης σχολικής αρχιτεκτονικής προκύπτει από την ανθρωποσοφική προσέγγιση. Σ’ αυτό το πλαίσιο, εντάσσονται επίσης οι θεατρικές παραστάσεις (το θεατρικό τάξης: μια τάξη, μελετά με όλους τους μαθητές ένα έργο και τα ανεβάζει για κάποιες παραστάσεις, συνήθως ένα έργο στην 8η τάξη δηλαδή την Β΄ γυμνασίου και ένα έργο στην 12η τάξη, την  Γ΄ λυκείου) κι οι συναυλίες μαθητών (συχνά από ορχήστρες τάξης). Επίσης, οι μηνιαίοι εορτασμοί (στη σχολική κοινότητα παρουσιάζονται τακτικά τα αποτελέσματα της εργασίας των τάξεων, αρκετές φορές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους κι αυτοί οι μηνιαίοι εορτασμοί είναι δημόσιοι) οι σχολικές γιορτές, τα καλλιτεχνικά πρακτικά μαθήματα, η ευρυθμία και η κηπουρική.

3.2. Το κύριο μάθημα και τα εξειδικευμένα μαθήματα

Η σχολική ημέρα σε ένα σχολείο Waldorf αρχίζει με το κύριο μάθημα, που συνήθως διαρκεί ένα δίωρο. Εδώ διδάσκεται κατά τη διάρκεια μερικών εβδομάδων το ίδιο μάθημα (το λεγόμενο μάθημα-εποχής). Αυτό ανήκει στην σειρά μαθημάτων που δίνουν έμφαση στην γνώση (γλώσσα, μαθηματικά, γεωμετρία, κοινωνικές επιστήμες, τέχνη, ιστορία, βιολογία, γεωγραφία, φυσική, αστρονομία, και χημεία[xxii]). Τα εξειδικευμένα μαθήματα που ακολουθούν το υπόλοιπο πρωί και το απόγευμα περιλαμβάνουν δύο ξένες γλώσσες από την 1^η  τάξη (Α΄ δημοτικού) και μια τρίτη ξένη γλώσσα από την 5^η τάξη (Ε΄ δημοτικού). Περιλαμβάνουν επίσης χειροτεχνικά-καλλιτεχνικά μαθήματα, αθλητικά και γυμναστική, ραπτική, τραγούδι, ενόργανη μουσική, ευρυθμία, θρησκεία, και επιπλέον από την 5^η τάξη, διάφορες τέχνες, όπως ξυλουργική, σιδηρουργική, σφυρηλάτηση χαλκού, οικοκυρική, ραπτική και κηπουρική. Από την δε 10^η τάξη (Α΄ λυκείου) περιλαμβάνουν επίσης, τοπογραφία και κλωστο-υφαντουργεία. Στη 11^η και 12^η τάξη ακολουθούν βιβλιοδεσία και τεχνολογία / τεχνική μηχανική.[xxiii] Για την τελική μορφή του προγράμματος των μαθημάτων έχει την ευθύνη το κάθε σχολείο και, ως εκ τούτου, η επιλογή των μαθημάτων διαφέρει εν μέρει κάθε φορά σε σχέση με τα παραπάνω.

Το κύριο μάθημα εποχής των πρώτων οκτώ σχολικών ετών (η κάτω βαθμίδα) αναλαμβάνεται από τον δάσκαλο της τάξης, ο οποίος ενεργεί ως "κατευθυντήρια προσωπικότητα»[xxiv], σύμφωνα με την απαίτηση του Steiner για την απαραίτητη αρχή «της ακολουθίας και της αυθεντίας» που ισχύει για τη δεύτερη επταετία της ζωής του ανθρώπου. 

Το μάθημα του δασκάλου της τάξης έχει ως στόχο να εκπαιδεύσει τη συναισθηματική ζωή των μαθητών, και στοχεύει περισσότερο να χαρακτηρίζει-εικονικά παρά να συστηματοποιεί-εννοιολογικά. Όσον αφορά τα περιεχόμενα των μαθημάτων ο δάσκαλος είναι γενικός, δεν είναι ειδικός. Το αντικείμενο διδασκαλίας των εξειδικευμένων μαθημάτων όμως, διδάσκεται εξ αρχής από τους εκάστοτε ειδικούς εκπαιδευτικούς.

Για κάθε μάθημα εποχής, οι μαθητές τηρούν ένα αισθητικά διαμορφωμένο τεύχος εποχής, το οποίο χρησιμοποιείται στο τέλος της εποχής και για την αξιολόγηση της απόδοσης. Τα τεύχη αυτά είναι το σημαντικότερο βοήθημα στη μάθηση. Το περιεχόμενό τους υπαγορεύεται αρχικά, στη συνέχεια αναπτύσσεται από κοινού και σχεδιάζεται τελικά από κάθε μαθητή.^[S3] Σε ορισμένα σχολεία, αυτή η κλασική μορφή παιδαγωγικής Waldorf συμπληρώνεται σήμερα και από portfolio.

Σχολικά βιβλία δεν προβλέπονται στην παιδαγωγική Waldorf και για αυτόν τον λόγο...

Η Διεθνής Εξέγερση των τεχνοκριτικών ante portas!

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Μα τι γίνεται τελευταία με τους διεθνείς φήμης τεχνοκριτικούς; Έγιναν ξαφνικά επαναστάτες; Δεν τους χωράει ο τόπος.. Δεν θέλουν να ακούσουν πια για τον Damien Hirst, προτιμούν να προβούν στο απονενοημένο παρά να ξαναγράψουν για την Tracey Emin και τα βαρετά βραβεία Turner που φτιάχνουν τα μοντελάκια για την αγορά..! Ναί θα σας ενημερώσουμε και για το ποιός πήρε το βραβείο φέτος αλλά και τί έγινε; Δείτε τις υπόλοιπες 3 υποψηφιότητες και θα καταλάβετε κι από μόνοι σας γιατί η Elisabeth Price πήρε χθές το τρόπαιο στα χεράκια της στην τελετή της Tate Britain... Αλλά μήπως και το βραβείο αυτό δεν “δρομολόγησε” τον Hirst, την Emin, τους Gilberg and Georges, τους Chapman Brothers κλπ που έφτασαν οι τιμές τους στα ύψη; Μήπως τελικά, αυτό το βραβείο εκτός εξαιρέσεων, είναι ο προθάλαμος των Sotheby’s και των τιμών ρεκόρ στην αγορά; Φτάνει πιά! Αρκετά με την παντοδυναμία των καρχαριών και το market  και τα glamorous εγκαίνια, τις curators  με τα μαύρα προτεσταντικά φουστάνια και τα ανύπαρκτα concept εντελώς τρελαμένων καλλιτεχνών..                       Από performance της υποψήφιας Spartacus Chetwynd  (μεταμφιεσμένης εδώ, αριστερά) για το βραβείο Turner, 2012, στην Tate Britain, London, 1 Oct 2012 Ας το παραδεχθούμε συνάδελφοι: Κουραστήκαμε και θέλουμε αλλαγή επί τα βελτίω... Στο κάτω κάτω είναι και θέμα prestige..Το κοινό, οι τεχνοκριτικοί, το περιβάλλον και η κοινωνία αποφασίζει για το ποιά είναι η καλύτερη τέχνη ή η αμείλικτη αγορά που διαμορφώνει συχνά πλασματικές καλλιτεχνικές αξίες και φούσκες τέχνης; Το Art Noise φιλοξενεί  φωνές διεθνών τεχνοκριτικών που με εντελώς άμεσο ή πιο έμμεσο τρόπο καταδηλώνουν. Νισάφι..τέρμα η κοροϊδία πάμε για αλλαγή παραδείγματος..Ναι θα ξανακάνουμε την τέχνη πρωτοπορία κι όχι ουραγό της αγοράς!   Και ξαφνικά, η εφημερίδα Καθημερινή αναδημοσιεύει ένα ενδιαφέρον άρθρο-καταγγελία του Observer που αφορά έναν σημαντικότατο αμερικανό τεχνοκριτικό, τον Dave Hickey ο οποίος δηλώνει ότι εγκαταλείπει αηδιασμένος το επάγγελμά του..Δήλωσε: «Τι μπορώ να σας πω; Όλα αυτά είναι ενοχλητικά και βλακώδη. Είμαι ένας διανοούμενος και δεν με ενδιαφέρει αν δεν με καλέσουν στο πάρτι. Αποχωρώ».  “Ο Dave Hickey, καθηγητής, έφορος μουσείων και συγγραφέας γνωστός για το ευρύτατο φάσμα της κριτικής του στόχευσης και την παθιασμένη υπεράσπιση της ομορφιάς στη συλλογή δοκιμίων του «The Invisible Dragon», γυρίζει την πλάτη του σε έναν κόσμο ο οποίος, όπως λέει, είναι αποστεωμένος, αυτοαναφορικός και όμηρος σε πλούσιους συλλέκτες που δεν έχουν κανένα σεβασμό για την τέχνη. «Ασχολούνται με κερδοσκοπικές συναλλαγές hedge funds και ρίχνουν τα “ανεμομαζώματα” των κερδών τους στην τέχνη. Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά», είπε στον Οbserver. «Οι εκδότες και οι κριτικοί τέχνης – άνθρωποι σαν κι εμένα- έχουν γίνει μια τάξη αυλικών. Το μόνο που κάνουμε είναι να τριγυρίζουμε στο παλάτι και να συμβουλεύουμε πάμπλουτους ανθρώπους. Για μένα, αυτό δεν αξίζει τον κόπο». «Αν πάω στο Λονδίνο, όλοι θέλουν να μιλάνε για τον Damien Hirst. Απλώς δεν με ενδιαφέρει αυτός ο άνθρωπος. Ποτέ δεν μ’ ενδιέφερε. Μ’ ενδιαφέρει όμως ο Gary Hume  κι έχω γράψει γι’ αυτόν αρκετές φορές». Αν το θέμα ήταν να «ξεφορτωθεί» έργα τέχνης σε τιμή ευκαιρίας, στους καλλιτέχνες που έργα τους θα πουλούσε τώρα περιλαμβάνονται η Τζένι Χόλτζερ, ο Ρίτσαρντ Πρινς και ο Μαουρίτσιο Κατελάν. «Είναι καιρός να ξεφορτωθούμε μερικά από αυτά τα σκουπίδια», είπε. Το ξέσπασμα του Χίκεϊ σημειώνεται τη στιγμή που πολλοί έφοροι σύγχρονης τέχνης σε φημισμένα μουσεία και πινακοθήκες παραπονούνται ότι έργα καλλιτεχνών όπως η Τρέισι Εμιν, ο Αντονι Γκρόμλεϊ και ο Μαρκ Κουίν είναι αποτέλεσμα «υπερβολικά μεγάλης φήμης, υπερβολικά μεγάλης επιτυχίας και υπερβολικά λίγης κριτικής αξιολόγησης» και ότι είναι «σε μεγάλο βαθμό υπερτιμημένα».                                                                                                                         Gary Hume, Jim (Little),1991, Matthew Marks, 2007   Μιλώντας στον Γουίλ Γκόμπετζ, τον καλλιτεχνικό συντάκτη του BBC, ένας έφορος μουσείου (που θέλησε να παραμείνει ανώνυμος) χαρακτήρισε τη δουλειά της Τρέισι Εμιν «κενή», προσθέτοντας ότι εξαιτίας των τεράστιων χρηματικών ποσών που εμπλέκονται, «πάντα αναγκάζεται κανείς να την υπερασπιστεί». Ο Γκόμπερτζ, ο οποίος πρόσφατα έγραψε το βιβλίο «What Are You Looking At? 150 Years of Modern Art» («Τι κοιτάζεις; 150 χρόνια μοντέρνας τέχνης»), συμμερίζεται την απογοήτευση του Χίκεϊ. «Το χρήμα και η διασημότητα έχουν ρίξει τη σκιά τους στον κόσμο της τέχνης, ο οποίος εμποδίζει τις ιδέες και τις διαμάχες να βγουν στο προσκήνιο», είπε, προσθέτοντας ότι το σημερινό δίκτυο συλλεκτών, γκαλερί, μουσείων και εμπόρων τέχνης προσπαθεί με κάθε τρόπο να διατηρήσει τη χρηματική αξία και το στάτους καλλιτεχνών, καταπνίγοντας την ανοιχτή συζήτηση πάνω στην τέχνη. «Η ελπίδα είναι να ξεκινήσει κάτι που θα σπάσει αυτό το σύστημα. Αυτή τη στιγμή είναι σαν να βρισκόμαστε σε παρισινό σαλόνι του 19ου αιώνα, όπου γραφειοκράτες και συντηρητικοί συνεργάζονται για να κρατήσουν σε ακινησία την καλλιτεχνική δημιουργία. Οι ιμπρεσιονιστές ήταν εκείνοι που έδωσαν την ώθηση για ένα νέο σύστημα, με επικεφαλής τους ίδιους τους καλλιτέχνες. Αυτό δημιούργησε τη μοντέρνα τέχνη και έναν καινούργιο τρόπο θέασης των πραγμάτων».                                                            Χρειαζόμαστε καλλιτέχνες εκτός κατεστημένου «Σήμερα χρειαζόμαστε καλλιτέχνες που να δουλεύουν εκτός κατεστημένου και να αρχίσουν να βλέπουν τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο – να αμφισβητούν τους προϊδεασμούς αντί να τους ενισχύουν». Ο Γκόμπερτζ υποστήριξε ότι ο Χίκεϊ είναι ένας άνθρωπος που ποτέ δεν μετάνιωσε για τις αποφάσεις του, προσθέτοντας ωστόσο πως δεν συμφωνεί με τον Αμερικανό κριτικό ότι όλος ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης είναι ετοιμοθάνατος. «Υπάρχουν σημαντικοί καλλιτέχνες, όπως ο Αϊ Γουέιγουεϊ και ο Πίτερ Ντόιγκ, ο οποίος ζωγραφίζει πανέμορφους, ατμοσφαιρικούς πίνακες που φέρνουν στον νου τον Εντουαρντ Χόπερ». Ο Ντέιβ Χίκεϊ, ο οποίος έχει ασχοληθεί στο παρελθόν με αγοραπωλησίες έργων τέχνης, δεν είναι υπεράνω της αξιολόγησης των έργων με όρους σχετικής αποτίμησης.…Οι παρατηρήσεις του έρχονται τις παραμονές των φθινοπωρινών δημοπρασιών. Με την Ευρώπη σε ύφεση και με την επιβράδυνση που σημειώνεται στην κινεζική και τη λατινοαμερικανική οικονομία, οι πωλητές ελπίζουν ότι νέοι συλλέκτες, όπως αυτοί που καταφθάνουν στην αγορά από το πλούσιο, λόγω πετρελαίου, Αζερμπαϊτζάν, θα τονώσουν τις πωλήσεις. Στα 71 χρόνια του, ο Χίκεϊ θεωρείται εδώ και πολύ καιρό το τρομερό παιδί της τεχνοκριτικής, έχοντας κερδίσει τον σεβασμό για το εύρος της σκέψης του, τη διαύγεια και το στυλ του. Είπε κάποτε: «Ο κόσμος της τέχνης διαιρείται σε αυτούς που βλέπουν τον Ραφαήλ σαν να είναι γκράφιτι και εκείνους που βλέπουν το γκράφιτι σαν να είναι Ραφαήλ και εγώ προτιμώ τους δεύτερους». Οπως είπε, δεν είχε συνειδητοποιήσει όταν μπήκε στον κόσμο της τέχνης τη δεκαετία του 1960 ότι το να κάνεις τέχνη είναι «αστική» δραστηριότητα. «Πουλούσα χίπικη τέχνη σε συλλέκτες και τώρα εκείνοι οι καλλιτέχνες ζουν σαν τους συλλέκτες στους οποίους πουλούσα. Εχουν σπίτι, εξοχικό, σκάφος και BMW». Πιστεύει επίσης ότι οι σύμβουλοι τέχνης έχουν καταστείλει την ανάγκη να διαμορφώνουν άποψη οι συλλέκτες. «Παλιά, όταν στεκόσουν μπροστά σε ένα έργο τέχνης που δεν το καταλάβαινες, είχες μια υποχρέωση να σκεφτείς και να μαντέψεις. Τώρα δεν την έχεις», λέει. «Αν στεκόσουν μπροστά σ’ ένα έργο της Μπρίτζετ Ράιλι, έπρεπε να το κοιτάξεις καλά και αυτό άρχιζε να προκαλεί ενδιαφέρουσες σκέψεις και συναισθήματα. Τώρα ούτε καν το κοιτάς. Ρωτάς έναν σύμβουλο». Bridget Riley   Ο Χίκεϊ λέει ότι ένα σημείο καμπής γι’ αυτόν ήταν όταν του ζήτησαν να υπογράψει ένα συμβόλαιο 10 σελίδων προκειμένου να συμμετάσχει σε μια δημόσια συζήτηση στο Μουσείο Γκούγκενχαϊμ της Νέας Υόρκης. Η Λόρα Κάμινγκ, κριτικός τέχνης του Observer, είπε ότι θα ήταν πραγματική απώλεια αν ο Χίκεϊ σταματούσε να γράφει σχόλια για την τέχνη. «Το παλάτι που περιγράφει ο Χίκεϊ, με τους λακέδες και τους σπιούνους του, τους ντίλερ και τους συμβούλους, δεν είναι μόνο αμερικανικό φαινόμενο. Είναι αλήθεια ότι κι εμείς έχουμε εγνωσμένα κακή τέχνη που γίνεται για τους νεόπλουτους του χρηματοπιστωτικού καζίνο, αλλά η βρετανική καλλιτεχνική σκηνή δεν είναι ακόμα τόσο γεμάτη από δουλικούς διευθυντές μουσείων και αδαείς κοσμικούς ώστε τίποτα να μη δημιουργείται ελεύθερα και να μη μπορούμε να δούμε την καλύτερη σύγχρονη τέχνη μας στα δημόσια μουσεία επειδή αυτό δεν βολεύει τους εμπόρους τέχνης».                                                                  The Independent: “ Τρέλλα παντού ” Kι ας κλείσουμε με τον επίσης πασίγνωστο συνάδελφο Adrian Searle, τεχνοκριτικό της εφημερίδας The Guardian, ο οποίος εδώ μπαιλντισμένος μας δείχνει τις 4 υποψηφιότητες για το φετινό βραβείο Turner που απονεμήθηκε χτές στην Elisabeth Price, που αντιστοιχεί σε 25.000 λίρες και πολύ δόξα. Το βραβείο της δόθηκε για μια τριλογία video που παρουσίασε στο BALTIC, Centre for Contemporary Art, στο Gateshead΄. Πολλοί θεώρησαν ότι ήταν η μόνη επιλογή ανάμεσα στους υπόλοιπους 3 καλλιτέχνες. Ιδιαίτερα σχολιάστηκε και πολυφωτογραφήθηκε η κουφή κι εκτός μέτρου καρναβαλική περφόρμανς μιας καλλιτέχνιδος, της Spartacus Chetwynd που ζεί σε κοινότητα γυμνιστών. Άλλος υποψήφιος ήταν ο Luke Fowler υποψήφιος για την έκθεσή του στο  Inverleith House, στο Εδιμβούργο, ο οποίος έκανε ένα film πάνω στην ζωή και το έργο του Σκωτσέζου ψυχίατρου Ronald. D. Laing. Κι ο τρίτος υποψήφιος ήταν ο Paul Noble, ένας τρελλός σχεδιαστής που θυμίζει κάπως τον Moebius αλλά χωρίς να συγκρίνεται με τον έξοχο αυτό καλλιτέχνη..             Από performance της υποψήφιας Spartacus Chetwynd  για το βραβείο Turner, 2012,στην Tate Britain, London, 1 Oct 2012   Και για να μην νομίζετε ότι υπερβάλλω θα σας πω ότι ΚΑΙ η εφημερίδα The Independent  τιτλοφόρησε το σχετικό άρθρο της για τις φετινές υποψηφιότητες του βραβείου Turner : “Τρέλλα παντού”. Το ίδιο μας λέει κι ο συνάδελφος της Guardian στο παρακάτω video όπου μπορείτε να τα δείτε όλα παραστατικά..Δυστυχώς η επίσημη τέχνη δείχνει να έχει απομακρυνθεί πολύ από την κοινωνία.. Κι αυτό είναι ευθύνη και των τεχνοκριτικών να αλλάξει..                                                                                          Ευχαριστώ για την ανάγνωση..

Ποιά τέχνη εκπροσωπεί την χώρα μας σήμερα στο Παρίσι; Ένα ακόμη σκάνδαλο;

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Έκπληκτοι είδαμε στον επίσημο ιστότοπο της πρεσβείας μας στο Παρίσι την φετινή επίσημη εκπροσώπηση της Ελλάδας στην διοργάνωση Art Capital που γίνεται μάλιστα στο Grand Palais! Η έκθεση ( 27 Νοε - 2 Δεκ. 2012), περιλαμβάνει 15 Έλληνες παραστατικούς καλλιτέχνες κι επιμελείται για τρίτη συνεχή χρονιά η ιστορικός τέχνης Έμυ Βαρουξάκη, σύζυγος διπλωμάτη. Αναρωτιόμαστε ειλικρινά, έως που θα φτάσουμε ως χώρα πλέον..Στην έκθεση περιλαμβάνεται μάλιστα κι έργο - “αντιγραφή” του διεθνούς μας καλλιτέχνη Γιάννη Κουνέλλη!! Είναι δυνατόν να βλέπουμε εν έτει 2012 να εκπροσωπούν την Ελλάδα σε μια μητρόπολη της τέχνης αυτά τα έργα; Ειδικά αφού όπως μας ενημερώνει η ιστοσελίδα της πρεσβείας “η έκθεση στο Grand Palais καλωσορίζει 120.000 επισκέπτες κάθε χρόνο, λάτρεις της τέχνης, γκαλερίστες, συλλέκτες, επιμελητές και κριτικούς από άλλες εκθέσεις”; Ρωτάμε τον υπουργό πολιτισμού: Πώς έγινε η ανάθεση; Γιατί στην ελληνική εκπροσώπηση συμμετέχει αλλοδαπή; Με αυτόν τον πολιτισμό ανακτάμε την αξιοπιστία μας στο εξωτερικό; Ποιός αποφάσισε να εκπροσωπήσουν την χώρα αυτά τα απιστεύτου κάλλους έργα; Ποιά επιτροπή; Ή μήπως μόνη η σύζυγος διπλωμάτη;                                            Ας μας εξηγήσει επίσης η πρεσβεία πως γίνεται να ενσωματώνεται ξαφνικά στους 15 Έλληνες καλλιτέχνες ξαφνικά μια Μεξικάνα γλύπτρια επειδή έκανε ένα γλυπτό στην ιδιαίτερη πατρίδα της επιμελήτριας κας Βαρουξάκη στην Θάσο; Ο τρόπος που το δικαιολογεί δε στην επίσημη ιστοσελίδα της πρεσβείας είναι ..παροιμιώδης..Λέει: “Οι 15 καλλιτέχνες στο ελληνικό περίπτερο είναι οι: Σ. Αγγελάκη, Ά. Aμπαριώτου, Μ. Αποστόλου, Α. Varouxa, Τ. Δημητρακοπούλου, Ρ. Καπελιάρη, Σ. Καράμπελας, Τ. Kάσσαρη, Σ. Μελετοπούλου, Π. Μπελδέκο, Penny Monogyiou, Δ. Σαρασσίτης, ο Κ.  Παππάς, Μ.  Τσαγγάρη και η Μεξικάνα γλύπτρια Dalia Valdez Moreno, επειδή έχει δημιουργήσει ένα μοναδικό γλυπτό με μάρμαρο της Θάσου,αλλά ειδικά στον τόπο παραγωγής, πιο συγκεκριμένα στο πάρκο γλυπτικής της Καλλιράχης Θάσου.”..!!! Την δε Μεξικάνα την αναφέρει τελευταία. Κρίμα.. Αφού εβαπτίσθη…… Μεξικανοελληνίδα :) γιατί όχι και πρώτη! Να μην είμαστε και ρατσιστές!                                 Σημειώνουμε πως η κα Βαρουξάκη και το 2010 τον Νοέμβριο διοργάνωσε και πάλι μια έκθεση 17 καλλιτεχνών στο Grand Palais στα πλαίσια της ίδιας διοργάνωσης. Ενδεικτικό είναι το παρακάτω έργο στο τότε δελτίο τύπου. Φαίνεται, ότι την προτιμούν ..ιδιαίτερα. Πέρσι και πάλι η κα Βαρουξάκη διοργάνωσε το ίδιο event και μάλιστα μερικοί καλλιτέχνες επαναλαμβάνονται και φέτος, όπως φαίνεται εδώ: http://www.amb-grece.fr/grece_en_france/art_en_capital_2011.htm. Αναρωτιόμαστε εύλογα.. Είναι κάτι σαν ..προσωπική εργολαβία; Τα έργα δεν θα τα σχολιάσω. Δεν χρειάζεται. Μάτια έχουν όλοι. Η περσινή διοργάνωση είχε 20 καλλιτέχνες και είχε και μερικούς γνωστούς. Δεν έλειπαν όμως και τα ..αριστουργήματα όπως αυτό που τιτλοφορείται Σύννεφο.      Η φετινή συμμετοχή έχει κάθε λογής θέματα..(προπαντός Ελληνικά). Δηλαδή -εκτός από την συμμετοχή της Μεξικάνας- έχει κινέζικα ιδεογράμματα, έχει  κάτι σαν σπανιόλικους ? χορούς, έχει  Πικασοειδή, έχει και κύματα να σκάνε σε ελληνικές ή και πορτογαλικές -ενδεχομένως- παραλίες, έχει και λίγο δράμα,-ένεκα κρίση-, και τατουάζ σε γυμνά έως και  ..φλοκάτες.. Τί άλλο να ζητήσει κανείς;                                                                                                                           Στην συνέχεια το (φετινό) δελτίο τύπου επισημαίνει την σημαντικότητα της έκθεσης και του χώρου λέγοντας:¨”Οι Έλληνες καλλιτέχνες έχουν ενσωματωθεί τα τελευταία χρόνια στο Salon des Independants, το οποίο απαριθμεί μεταξύ των ιδρυτικών μελών του τον Paul Cézanne, τον Paul Gauguin, τον Henri de Toulouse-Lautrec, τον Camille Pissaro, τον Odilon Redon, τον George Seurat και τον Paul Signac.”     Αλήθεια γιατί αναφέρονται οι ως άνω σημαντικοί Γάλλοι καλλιτέχνες απο την επιμελήτρια; Υπάρχει ίσως κάποια, –οιαδήποτε- νύξη συσχετισμού του κύρους τους με τους έλληνες εκτιθέμενους καλλιτέχνες; Δηλαδή να θεωρήσουμε για παράδειγμα ότι η ..πολύχρωμη απομίμηση του Picasso της Αργίνας Βαρουχά (ή Βαρουξά) μέσα στο ίδιο το Παρίσι, ενέχει κάποιο είδος..πρωτοπορίας; Πράγματι ποιά είναι αυτή η καλλιτέχνης; Και γιατί δεν υπάρχει ούτε ένα έργο της πουθενά στο διαδίκτυο και απολύτως κανένα στοιχείο για αυτήν; Ή ακόμα χειρότερα η μίμηση -για να μην πω κάτι χειρότερο- που βγάζει μάτι, ενός διεθνούς μας φήμης Έλληνα καλλιτέχνη του Γιάννη Κουνέλλη, πασίγνωστου στο εξωτερικό και ειδικά στην Γαλλία περιποιεί τιμή αλήθεια στην Ελλάδα; Και συγκρίνεται μάλιστα έστω και ως υποβολή, έμμεσα, με τον Σεζάν, τον Γκωγκέν κλπ; Και καλά.. η νεαρά καλλιτέχνης Πέννυ Μονογυιού ας υποθέσουμε ότι δεν καταλαβαίνει το καλλιτεχνικό μέγεθος του Κουνέλλη σε σύγκριση με το δικό της και κάνει ότι βλέπουμε. Αναρωτιέται κανείς εύλογα: Η έμπειρη κα Βαρουξάκη, δεν γνώριζε καν αυτό το πασίγνωστο έργο του Κουνέλλη που εκτέθηκε πριν λίγο μόλις καιρό στο μουσείο Γουλανδρή για κάτι μήνες; Βάσει ποιάς λογικής συμπεριέλαβε το έργο αυτό “παραλλαγής” του Κουνέλλη (για να το πω όσο πιο ήπια μπορώ) σε μια αντιπροσωπευτική μάλιστα έκθεση για την Ελλάδα, την στιγμή που όλοι στο Παρίσι ξέρουν τον Κουνέλλη; Αλλά κι απέναντι στον σημαντικότατο αυτό καλλιτέχνη μας είναι η πρέπουσα συμπεριφορά αυτή από την ίδια την γενέτειρά του την Ελλάδα; Τί λέει το Υπουργείο Πολιτισμού για όλα αυτά τα ερωτήματα;   Όσο για το κόνσεπτ το δελτίο αναφέρει “Φέτος, οι Έλληνες καλλιτέχνες παρουσιάζουν έργα διαποτισμένα από τις προσωπικές τους  εμπειρίες, από την ζωή τους στην πολυπολιτισμική Αθήνα, από τα συναισθήματα τους στην κρίση, την  φυγή τους προς την ύπαιθρο ιδιαίτερα  αυτό το καλοκαίρι, και τελικά κάποιες αφηγήσεις ιδανικών που θυμίζουν την νοσταλγία και τις αναμνήσεις από καλύτερες μέρες.” Απλά πράγματα.. Όπως αναφέρει ο Ανδρέας ΓΚΟΤΣΙΝΑΣ, Γραμματέας Πρεσβείας Γ’ στο Παρίσι..(που φυσικά δεν φταίει σε τίποτα ο άνθρωπος) στις “Πολιτιστικές δραστηριότητες: Η Πρεσβεία συμμετέχει ενεργά στην διοργάνωση πολιτιστικών δραστηριοτήτων σε διάφορους τομείς καλλιτεχνικής δημιουργίας και πολιτιστικής έκφρασης με στόχο την αποτελεσματική προβολή του ελληνικού πολιτισμού στην Γαλλία. κλπ.” Έ λοιπόν πετύχατε διάνα αγαπητοί φίλοι..(και δεν εννοούμε φυσικά ότι μπορεί να φταίει ο συγκεκριμένος άνθρωπος που σωστά τα λέει..)http://www.mfa.gr/france/presveia/sections/politistiko-tmema.html Μπείτε και στο site της πρεσβείας μας στο Παρίσι να διαπιστώσετε και μόνοι σας..Δείτε επίσης το πόσο “σοβαρά” αντιμετωπίστηκε επικοινωνιακά η έκθεση. Οι φωτογραφίες των έργων είναι θολές και δεν υπάρχουν κάν οι τίτλοι και οι χρονολογίες των έργων! Εξ ου και δεν είχα κι εγώ τίτλους να βάλω..Χαίρε μεγάλη Ελλάδα! Δείτε: http://www.amb-grece.fr/grece_en_france/art_en_capital_2012.htm