ROOMS 2012

Νεορομαντισμό κι ενδοσκόπηση προτείνουν οι νέοι Έλληνες καλλιτέχνες Της Βασιλίκας Σαριλάκη Στο απόγειο της κρίσης, η εκκολαπτόμενη γενιά καλλιτεχνών ενδοστρέφει, προτείνοντας εσωτερική αναζήτηση και νεορομαντισμό στην θέση των παλαιών εντυπωσιασμών. Αποδεικνύεται πιο προβληματισμένη και σαφώς πιο ειλικρινής. Τα φετινά Rooms, στο ξενοδοχείο St. George Lycabettus  σε διοργάνωση της Kappatos galley παρουσίασαν 30 καλλιτέχνες, επιλεγμένους από 23 επιμελητές, κι ήταν εντυπωσιακά, με μεγάλη προσέλευση, κάτι ανακουφιστικό στις δύσκολες μέρες που περνάει η ελληνική τέχνη. Ο πρόσφατα εκλιπών καλλιτέχνης Νίκος Αλεξίου είχε την τιμητική του, αφού πολλά έργα έδειξαν να επηρεάζονται γόνιμα από το έργο του. Και χαρήκαμε γι’ αυτό. Ακολουθεί εκτενές φωτορεπορτάζ και σχόλια.. Πάντοτε είναι ευχάριστο να βλέπει κανείς έργα νέων καλλιτεχνών. Πολλώ μάλλον σε τέτοιες εποχές, που προσπαθεί κανείς να καταλάβει, πως αντιδρά η νέα γενιά στην κρίση και στα όσα συνεπάγεται και στο πεδίο των αξιών. Ένας άλλος λόγος, είναι ότι συχνά, παρόλη την γενική αντίληψη, οι νέοι καλλιτέχνες παράγουν μερικά από τα καλύτερά τους έργα στην αρχή, κι όχι τόσο στην μέση της καριέρας τους, γιατί μερικές φορές χάνουν την ορμή τους, είτε επηρεάζονται από τον περίγυρο και την μόδα. Τα χθεσινά Rooms ήταν γεμάτα φρεσκάδα, ειλικρίνεια, σχόλια για την κοινωνία, προτάσεις νέου ύφους ενω δεν έλειπε και το χιούμορ..       Ξεκινάμε από τα πλέον νεορομαντικά έργα που έδωσαν και το στίγμα σ’ αυτήν την έκθεση.  Το έργο Sleeping Beauty, του Νίκου Ποδιά,που θύμιζε προραφαηλίτες, κι ήταν επενδεδυμένο με τις ανάερες χαρτοκοπτικές που όριζαν τον χώρο, ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία. Την επιμέλεια είχε η Ειρήνη Σαββανή. Το δωμάτιο συμπλήρωνε ένα εξαίρετο έργο που είχε την αύρα ενός Gerhard Richter..                             Ένα άλλο νεορομαντικό έργο ήταν αυτό της Ναταλίας Μηλιώκα σε επιμέλεια της Μαρίας Μαραγκού. Ένα έργο ζωγραφικό κι εννοιολογικό ταυτόχρονα, ένας σκέτος, άρτια ζωγραφισμένος λεκές (από αίμα;) στην μέση ενός στρώματος.. Ένα έργο παράξενο, με ωραίους ιριδισμούς, που μας γύριζε πίσω, στην ρομαντική εποχή της άμορφης τέχνης..Wols. Tapies, κλπ..   Ένα επίσης νεορομαντικό έργο, Το σεντόνι, της Ιάνθης Αγγελιόγλου, σε επιμέλεια Έφης Στρούζα τράβηξε έντονα την προσοχή στην έκθεση. Εδώ το σεντόνι, έγινε το υπόστρωμα κειμένων, ποιημάτων, σκόρπιων σκέψεων και συνθημάτων, σαν ένας τοίχος διαμαρτυρίας. Γύρω, ο γυάλινος τοίχος γεμάτος συνθήματα και graffiti. Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση παρέμενε ιδιωτική, εσωστρεφής κι ενδοσκοπική, περισσότερο χίπικη παρά καταγγελτική.. Μια πρωτοποριακή ιδέα..Το σύνθημα “Ελευθέρωσε την ψυχή σου, απελευθέρωσε το σώμα σου” του Ορέστη, ενδεικτικό.. Ένα έργο που προσωπικά με εντυπωσίασε πολύ και με ικανοποίησε ταυτοχρόνως ήταν αυτό της Πέγκυς Κλιάφα σε επιμέλεια Λίνας Τσίκουτα. Ήταν μια άρτια εγκατάσταση, που συνδύαζε ένα υπέροχο ψηφιδωτό, απιθωμένο στο πάτωμα, βασισμένο στο σχέδιο του δαπέδου της μονής  Σαγματά στην Βοιωτία. Ήταν αρμονικά συνδυασμένο με μια όρθια κατασκευή με σχέδια βιτρώ, εμπνευσμένη από ένα ψηλό παράθυρο του καθεδρικού ναού της Κολωνίας. Τίτλος του έργου Ομφάλιο. Το πολύχρωμο αυτό ψηφιδωτό, σαν μια μαγική μαντάλα, ήταν σαφώς συνδεδεμένο με τα αντίστοιχα του Νίκου Αλεξίου, τα οποία είχε εμπνευστεί από τα σχέδια της μονής Ιβήρων του Αγίου όρους, αλλά αυτήν την φορά ήταν κατασκευασμένο από αληθινά χάπια! Αλλά και το όρθιο, γοτθικής αρχιτεκτονικής παράθυρο, παρέπεμπε εννοιολογικά, στην γνωστή αφαιρετική κατασκευή του Gerhard Richter, το 2007. Η ομορφιά είναι πάντοτε, νομίζω, το ζητούμενο.. Ένα έργο με επίσης σαφή επιρροή από τον Αλεξίου ήταν αυτό της Νίκης Τσάχρα σε επιμέλεια Τάσου Κουτσουρή. Εδώ έπαιζε πιο πολύ η χειρωνακτική διάθεση και μια ευφάνταστη φουτουριστική τάση της καλλιτέχνιδος που χρησιμοποίησε μπικουτί και μανταλάκια για να φτιάξει δύο εντυπωσιακές σε αποτέλεσμα εγκαταστάσεις.. Αν σας αρέσουν τα 60’ς όπως σε μένα θα σας αιφνιδιάσει ευχάριστα.               Από τον φουτουρισμό περνάμε στην σάτιρα και τον σουρεαλισμό. Το έργο του Χρήστου Κωτσούλα Capten in wonder-land , σε επιμέλεια Βασιλικής Βαγενά έχει φάση και σε κάνει να γελάσεις. Ένα κρεβάτι καλυμμένο με ένα μαύρο σεντόνι σαν σάβανο, φιλοξενεί ένα τεράστιο καπέλο στο μέγεθος μισού κρεβατιού, ενώ δίπλα στην καρέκλα “ξεκουράζεται” το επίσης υπερμεγέθες σακάκι του, μ’ όλα τα χρυσά ρέλια..                     Μια πιο υπόγεια σάτιρα ή εθνογραφικό σχόλιο έχει διαλέξει ο Γιάννης Μπελημπασάκης με την Γωνιά του Αγορητή, σε επιμέλεια   Κωστή Σταφυλάκη. Σχολιάζει εικονιστικά μοντέλα “αγορευτών”, πολιτευτών και άλλων, στην προσπάθειά τους να πείσουν το κοινό..                          Σαφώς πιο καταγγελτική σε πολιτικό επίπεδο η ομάδα αμάλγαμα σε επιμέλεια Μαρίας Γοργία. Τέλος, μια ιδιαίτερη παρουσία ήταν αυτή η φωτισμένη κατασκευή κρεβατιού της Έφης Σπύρου σε επιμέλεια της Χάριτος Κανελλοπούλου. Το έργο αυτό είχε μια πολύ καλή φόρμα. Ήταν λιτό, σχεδόν μίνιμαλ και απέπνεε την αύρα ενός έργου που θα μπορούσε να είναι και του Λάππα. Ήταν ένα αξιοπρόσεκτο ασφαλώς έργο, αλλά διαφορετικό από τα υπόλοιπα της γενιάς του.. Υπήρχαν ασφαλώς κι άλλα έργα με ενδιαφέρον αλλά καλύτερα να πάτε να τα δείτε από κοντά.. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή μέχρι τις 12 Φεβρουαρίου και λειτουργεί τις καθημερινές 4-10 το βράδυ και τα Σαββατοκύριακα 12-10 το βράδυ..

True blood in art.. Marina Abramovic and Chapmans

Όταν η τέχνη κανιβαλίζει..                                                                                                                           Της Βασιλίκας Σαριλάκη “Ποιο είναι το πιο απεχθές, το πιο απωθητικό κι άστοχο έργο τέχνης που έχετε δει ποτέ; Η αλήθεια είναι πως έχετε να διαλέξετε ανάμεσα σε πολλά.. Η σύγχρονη τέχνη έχει εξωκείλει πλειστάκις, αλλά τελευταία   γεμίσαμε κρανία, θανατίλα, βαμπιρισμό ακόμη κι ανθρωποφαγία! Γιατί άραγε; Δημοσιεύσεις της τελευταίας εβδομάδας στην εφημερίδα Guardian και το Artinfo σχολιάζουν το φαινόμενο..Την τιμητική της έχει η Marina Abramovic με το περιβόητο γκαλά στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες που ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις στον καλλιτεχνικό χώρο και τον Τύπο αλλά και την μεγαλειώδη απρέπεια των Chapmans όταν πήγαν να γελοιοποιήσουν τον επιστήμονα Stephen Hawking, κάτι που εξευτέλισε τελικά τους ίδιους..   Μερικές μέρες πριν, μου έστειλαν ένα άρθρο, λίαν σκωπτικό, δημοσιευμένο στο ARTINFO. Είχε τον ..προβοκατόρικο –έως ξεκαρδιστικό τίτλο- Η Marina Abramovic τάσσεται υπέρ της δουλοπαροικίας στους καλλιτέχνες, στο δημοφιλές βίντεο του γκαλά στο MOCA..  Τουλάχιστον κουφή δήλωση σκέφτηκα. Κάποια πλάκα θα είναι..Από την άλλη αναρωτήθηκα: Ακόμα δεν καταλάγιασε ο κουρνιαχτός από αυτήν την υπόθεση; ..Ένας μήνας έχει περάσει από το  μπαρόκ, υπερβολικό θέαμα που μας επεφύλαξε η παλαίποτε ιέρεια των performances και σίγουρα εντυπωσιάστηκα από την μεγάλη μεταστροφή της. Φαίνεται πως οι αντιδράσεις συνεχίζονται..Νέες αποκαλυπτικές φωτογραφίες, νέο βίντεο, νέα δήλωση-απολογία της Abramovic.. Χάλασε κόσμο τελικά, το φετινό εναρκτήριο γκαλά του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης του Λος Άντζελες. Η προπέρσινη παρουσία της lady Gaga ήταν ένα τίποτα μπροστά στην φετινή εκδήλωση που "ενορχήστρωσε" η παγκοσμίως γνωστή περφόρμερ, διάσημη απο την εποχή που καθάριζε με δραματικό ύφος οστά ανθρώπων στην μπιενάλε Βενετίας, καταγγέλλοντας την εισβολή στην πατρίδα της την Γιουγκοσλαβία.. Τώρα η περφόρμανς της Abramovic στο πανάκριβο γκαλά, ήταν πολύ διαφορετική.. Ασώματες κεφαλές, ανάμεσα στα τραπέζια, ακίνητες να κοιτάνε επί 4 ώρες τους συνδαιτυμόνες, ολόγυμνες γυναίκες αγκαλιά με σκελετούς σε τεράστια περιστρεφόμενα πιάτα, τραγουδίστριες-περφόρμερς σε περιφερόμενα ανάκλιντρα από ημίγυμνους, τεράστιες τούρτες που αναπαριστούσαν την Abramovic να διαμελίζονται βίαια απο περφόρμερς που μοίραζαν κομμάτια στους καλεσμένους και άλλα πολλά..Στο κοσμικό γεγονός παρευρέθησαν διάφορες σταρ και καλλιτέχνες μετά και από την αρνητική "διαφήμισή του" από την γνωστή περφόρμερ Yvonne Rainer, που σε επιστολή της στον διευθυντή του μουσείου Jeffrey Deitch κατηγόρησε την άλλοτε κραταιά Abramovic για εκμετάλλευση των περφόρμερς που πληρώθηκαν ψίχουλα σε σχέση με την ταλαιπωρία και την έκθεσή τους (και επρόκειτο για εκατοντάδες που έδωσαν οντισιόν στην Αμπράμοβιτς) αλλά και για το όλο "γκροτέσκο" όπως το χαρακτήρισε θέαμα. Βέβαια ο Deitch δεν έδειξε και πολύ δυσαρεστημένος. Τον αποζημίωσαν φαίνεται τα 3 εκατ. δολλάρια που εξοικονόμησε το μουσείο μόνο από αυτήν την βραδιά αφού οι προσκλήσεις στοίχιζαν μερικές χιλιάδες ευρώ! Η κα Abramovic δεν ξέρουμε πόσο πληρώθηκε, ούτε γιατί γυμνώθηκαν μόνο γυναίκες κι όχι άντρες..Αλλά ας διαβάσουμε, το ακόλουθο άρθρο, που υπογράφει ο Ben Davis: Video still from "An Artist's Life Manifesto" at L.A. MOCA “Το πρόσφατο gala που διοργάνωσε η Marina Abramovic στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Los Angeles , και η οργή που απέπνευσε, ήταν σίγουρα ένα από τα μεγαλύτερα γεγονότα του 2011 στην τέχνη. Αν θυμόσαστε, τον Νοέμβριο, η θρυλική avant-garde χορεύτρια Yvonne Rainer κατήγγειλε με ανοικτή επιστολή της το θέαμα αυτό- που είχε τον τίτλο « Μανιφέστο της ζωής ενός καλλιτέχνη»- και συμμετείχαν στα πλαίσια ενός δείπνου  γυμνά μοντέλα γυναικών, καλυμμένα με σκελετούς και άλλα γυμνά μοντέλα που έκαναν τους υπηρέτες. Η Sarah Wookey, μια χορεύτρια που αρνήθηκε να συμμετάσχει, έγραψε τη δική της ανοιχτή επιστολή, εξηγώντας γιατί είχε αποχωρήσει: γιατί είδε την εκδήλωση ως οικονομική εκμετάλλευση ευέλπιδων νέων χορευτών, που αποζημιώνονταν με ψίχουλα για τη συμμετοχή τους.                   Στο τέλος του Δεκεμβρίου, το MOCA κυκλοφόρησε ένα γκλαμουράτο μαυρόασπρο βίντεο για το γκαλά, το οποίο, εκτός του ότι έκανε το όλον πράγμα να μοιάζει με εμπορική διαφήμιση αρώματος, δεν κατάφερε καθόλου να ανασκευάσει έστω λίγο τις εντυπώσεις από την γνωστή διαμάχη. Το βίντεο, ξεκινά με πλάνα από τους πλούσιους και διάσημους συμμετέχοντες στο κόκκινο χαλί ( Eli Broad, Will Ferrell, Gwen Stefani ), να χαμογελούν διάπλατα στους παπαράτσι ενώ η φωνή της Abramovic τονίζει με έμφαση ότι η τέχνη είναι το "οξυγόνο της κοινωνίας μας."..                 Στη συνέχεια βλέπουμε τους επισκέπτες να βάζουν τις λευκές στολές τους στο εργαστήριο  προκειμένου να φάνε ύστερα, ενώ περιτριγυρίζονται με όλες αυτές τις φρικαλέες ανθρώπινες διακοσμήσεις του πάρτυ, που έδωσαν μια δυσοίωνη ηχώ  στην παρακμιακή εικονοπλασία  καθώς και μια αναμφισβήτητη αίσθηση τύπου “Μάτια εντελώς κλειστά”!       Η ταινία τελειώνει με την εκτέλεση του άσματος "Heart of Glass", από την Deborah Harry  προτού αυτή και η Abramovic να διαμελιστούν ως γυναίκες-τούρτες σε κομματάκια και μοιραστούν από τους γυμνούς υπηρέτες. (Το βίντεο παραλείπει το μέρος όπου κάποια μέλη του ακροατηρίου φώναζαν «Όχι στην βία κατά των γυναικών!" βλέποντας αυτό το θέαμα.)                 Αλλά πραγματικά, είναι στην ίδια της την αφήγηση που η Abramovic εξηγεί τη σκέψη της πίσω από το "Μανιφέστο της ζωής ενός καλλιτέχνη», και που ρίχνει κι άλλο λάδι στη φωτιά. Η ίδια αποστασιοποιείται από την κρατική χορηγία τέχνης της γενέτειράς της  Ευρώπης, επισημαίνοντας ότι προτιμά τον αμερικανικό τρόπο, όπου η «βιομηχανία» υποστηρίζει την τέχνη. Επισημαίνει ότι η Αναγέννηση κατέστη δυνατή με "πάπες, αριστοκράτες, ή βασιλιάδες» (σ.σ, Marina: η προστασία από «πάπες, αριστοκράτες, ή βασιλιάδες" είναι επίσης κυβερνητική υπόθεση), και στη συνέχεια λέει ότι πιστεύει πως ένας καλλιτέχνης θα πρέπει να είναι «δούλος». Αλλά όχι οποιουδήποτε είδους υπηρέτης, συνεχίζει, αλλά αυτός που έχει ένα καθαρό όραμα και στέκεται πέρα απ 'όλες τις οικονομικές διεκδικήσεις” (σ.σ όπως και από την πληρωμή των συμμετεχόντων στην performance σας;)  Για όποιον ενδιαφέρεται να το αγοράσει: Άποψη από το loft της Abramovic στο Soho που το πουλάει 3,5 εκατ. δολάρια..Είναι 2.500 τεραγωνικά και το αγόρασε το 2001, 1,5 εκατ. δολάρια.. Έτσι, λοιπόν για να σουμάρουμε: οι άνθρωποι ήταν τρελοί που κατηγόρησαν την Abramovic  για οικονομική εκμετάλλευση των performers της. Η ίδια συνεχίζει, αναφέροντας το πόσο πολύ εκτιμά τη σοφία της ελεύθερης αγοράς αλλά ακόμη και τις αρετές του προ-μοντέρνου συστήματος διακυβέρνησης από τους βασιλείς. Το λιγότερο που μπορεί κανείς να πει είναι  ότι αυτό ηχεί αρκετά κουφό, σε σχέση με την συγκεκριμένη διαμάχη. Πήραμε λοιπόν το θάρρος να μεταγράψουμε την  όλη αφήγηση (διατηρώντας, ωστόσο, το γοητευτικό ιδιοσυγκρασιακό ιδίωμα των αγγλικών της ): " Βλέπω την τέχνη, ως το οξυγόνο της κοινωνίας μας. Έρχομαι από την Ευρώπη όπου έχουμε ένα τελείως διαφορετικό σύστημα χορηγίας τέχνης. Οι κυβερνήσεις δίνουν χρήματα για τον πολιτισμό. Το σύστημα εδώ είναι εντελώς διαφορετικό. Το οποίο είναι πολύ ενδιαφέρον, να κοιτάξουμε στο παρελθόν και σκεφτείτε για το ποιος στην πραγματικότητα χορήγησε τον πολιτισμό. Αν κοιτάξετε στα χρόνια της Αναγέννησης, όλους αυτούς τους μεγάλους καλλιτέχνες - ήταν οι Πάπες, οι αριστοκράτες, ή οι βασιλιάδες που υποστήριξαν αυτά τα είδη των καλλιτεχνών και κατέστησαν δυνατή την υποστήριξη αυτών των μνημειακών έργων. Σήμερα, δεν έχουμε βασιλιάδες αλλά έχουμε βιομηχανία, έχουμε τις επιχειρήσεις, έχουμε τις τράπεζες. Το είδος δηλαδή των ανθρώπων που έχουν πραγματικά ένα σημαντικό χρηματικό ποσό, και που μπορούν να στηρίξουν τον πολιτισμό. Βλέπω τη λειτουργία ενός καλλιτέχνη ως εκείνη ενός υπηρέτη. Νομίζω ότι η τέχνη πρέπει να μοιράζεται, η τέχνη πρέπει να είναι ενοχλητική, η τέχνη πρέπει να θέτει ερωτήματα, πρέπει να προβλέπει το μέλλον σε ορισμένες περιπτώσεις, και να είναι πολυσήμαντη. Όταν ζήτησα να κάνω αυτό το είδος gala, αναρωτήθηκα ποιά πραγματικά θα πρέπει να είναι η συμβολή μου, καθώς δεν κάνω κανένα συμβιβασμό στην δουλειά μου και να κάνουμε κάτι το οποίο θα είναι διαφορετικό. Δεν νομίζω ότι θα έπρεπε να παρέχω μόνο ψυχαγωγία. Θα ήθελα να δημιουργήσω μια κατάσταση άβολη,κατάσταση κατά την οποία θα είχες μια εμπειρία που δεν είχες πριν. Νομίζω ότι σήμερα απασχοληθήκαμε πολύ με την τέχνη ως εμπόρευμα, με την αγορά έργων τέχνης, με την εποχή που ζούμε. Νομίζω ότι το πλαίσιο του καλλιτέχνη είναι πολύ σημαντικό να διευκρινιστεί, κι έτσι είχα την ανάγκη να γράψω αυτό το μανιφέστο . [Αναφερόμενη στη Debby Harry] Και οι δύο μας είμαστε performers, κι οι δύο δουλεύουμε με το κοινό. Είναι ένας τρόπος, προσφέροντας το σώμα μας στο κοινό, να κάνουμε την μέγιστη χειρονομία. [Αναφερόμενη προφανώς το κοινό] Δεν είναι απλώς αυτό που εξετάζει το θέαμα, αλλά αποτελεί μέρος του θεάματος, και αυτό κάνει την μεγάλη διαφορά.”                                                                                Για έναν ανεξήγητο λόγο, αυτή η βεγγέρα τελικά, μου θύμισε το ακόλουθο έργο της Katharina Fritsch Ακολουθεί το βίντεο... Πριν τρείς μέρες επίσης, ο Jonathan Jones, τεχνοκριτικός της εφημερίδας The Guardian, όχι πολύ βαθυστόχαστος αλλά γνωστός κι εκτιμητέος από το κοινό για την τσεκουράτη γλώσσα του, έγραψε ένα άρθρο με τίτλο: Η λεπτή γραμμή ανάμεσα στο μίσος και την τέχνη: είναι αυτό το πιο απωθητικό έργο της σύγχρονης τέχνης; Το άρθρο λέει τα εξής: “Αυτή την εβδομάδα θυμήθηκα το πιο μισητό έργο της σύγχρονης βρετανικής τέχνης και υποψήφιο για το πλέον απεχθές όλης της σύγχρονης εποχής. . Κάπου στα ’90s, όταν οι Βρετανοί καλλιτέχνες έγιναν διάσημοι για την ετοιμότητά τους να σοκάρουν, ξεπρόβαλλε αίφνης ένα έργο, που εκινείτο μεταξύ πρόκλησης και κακάσχημης ηλιθιότητας.. Το θυμήθηκα ξαφνικά, καθώς διάβαζα για τα 70α γενέθλια του επιστήμονα Stephen Hawking. Ο Hawking, κόντρα σ΄ όλες τις πιθανότητες, επιβίωσε, για μισόν αιώνα, έχοντας μια νόσο των κινητικών νευρώνων . Επίσης, παρόλη την αρρώστια του, προώθησε  επαναστατικές ιδέες που άφησαν εποχή στη φυσική. Κατείχε την ίδια θέση στο πανεπιστήμιο με τον Newton και δίδαξε σε άλλους στον τομέα του, πώς να επικοινωνούν, τόσο καλά, που η θεωρητική φυσική σήμερα είναι πολύ πιο προσιτή στο κοινό από ό,τι, ας πούμε, κι η  ιστορία της τέχνης. Έχετε μαντέψει ποιο είναι το έργο τέχνης ή ακόμα; Το 1995, οι Jake και Dinos Chapman δημιούργησαν το Ubermensch, ένα ρεαλιστικό γλυπτό 12 πόδια ψηλό που παρουσίαζε τον Hawking στο αναπηρικό του καροτσάκι, σκαρφαλωμένο πάνω σε μια βραχώδη κορυφή. Ήταν σαφές ότι το έργο δεν αποτελούσε καθόλου φόρο τιμής στην διάνοια και το θάρρος του Hawking.. Ο τίτλος του -  "Overman" ή "Υπεράνθρωπος”, είναι όρος που χρησιμοποιείται σε έργα του Νίτσε – κι εδώ έχει εμφανώς ως στόχο τον σαρκασμό. Το έργο παρουσιάζει τον Hawking, έναν σύγχρονο υπεράνθρωπο, ανήμπορο και φυλακισμένο στο άρρωστο σώμα του.Τονίζει την σωματική του αδυναμία και χλευάζει την ιδέα ότι το μυαλό του έχει νικήσει την ύλη. Πρόκειται λιγότερο για έργο τέχνης και περισσότερο για μια χλεύη. Οι Chapmans έκαναν μετά πιο ενδιαφέρουσα τέχνη. Αλλά η αδεξιότητα αυτής της καρικατούρα τους, προδίδει πλέον τα όριά τους. Χειρίστηκαν το θέμα ιδιότροπα, έκαναν ένα φριχτό λάθος. Η ιστορία του Hawking αποτελεί πραγματικά έναν επικό θρίαμβο του ανθρώπινου μυαλού. Η περιφρόνηση  της ασθένειάς του είναι βαθιά συγκινητική, η διανοητική του ικανότητα να εξερευνά το σύμπαν δεν μπορεί παρά να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για την εποχή μας αλλά και στο μέλλον. Πόσες ζωές είναι άραγε τόσο ποιητικές; Υποθέτω, ότι ούτε καν αξίζει πλέον, να ξαναθυμηθούμε ποτέ την ανόητη εικόνα των Chapmans ..”

Ποιός φταίει για την κλοπή στην Εθνική Πινακοθήκη;Τι απαντά η διευθύντρια Μ. Λαμπράκη- Πλάκα

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Στο σκηνικό μιας Ελλάδας καταπτοημένης, σχεδόν χρεοκοπημένης, με καταρρακωμένο διεθνές γόητρο, η κλοπή του μοναδικού έργου του Picasso από την Εθνική μας Πινακοθήκη, αλλά και των δύο άλλων έργων σίγουρα μας στενοχώρησε. Πολλώ μάλλον, που το γυναικείο αυτό κεφάλι του ’39, του Picasso,που αναπαρίστανε μια σύντροφό του, το είχε χαρίσει το 1949, ο ίδιος στην Ελλάδα, ως συμβολική κίνηση τιμής απέναντι στην ηρωική αντίσταση μας απέναντι στους Ναζί. Επίσης κλάπηκε ένα έργο του Mondrian κι ένα σχέδιο του St Diego de Alcala. Ποιός φταίει; Τι απαντά η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, τι οι υπεύθυνοι και τι οι εμπειρογνώμονες; Πόσο σημαντική είναι η απώλεια και τι μπορούμε να κάνουμε εφεξής;   Στα κλαπέντα περιλαμβάνεται  ένα, επίσης πολύτιμο έργο του Mondrian, (καθώς πρόκειται για ένα παραστατικό έργο της πρώιμης περιόδου του κι ο καλλιτέχνης είναι γνωστός για τα αφαιρετικά του έργα) κι ένα σχέδιο του St Diego de Alcala του 16ου αι. του Ιταλού Guglielmo Caccia.. όπως προείπαμε, το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος φταίει ή ποιοι φταίνε... Επίσης, πόσο σημαντική είναι η απώλεια και τι μπορεί να κάνουμε εφεξής..

Valerio Adami, Βαδίζοντας στην Μνήμη

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Μπορεί κανείς να «εξηγήσει» έναν χώρο - λογοπαίγνιο; Η οπτική πραγματεία του Adami είναι ακαριαία, θεατρική, με εκκωφαντικά χρώματα. Ο χώρος του εσωστρεφής, ποιητικός αλλά και δαιδαλώδης. Η επώδυνη γραφή ενός αμετανόητου μοντερνιστή.. Η Ιταλία τίμησε φέτος τον χειμώνα τον κορυφαίο της καλλιτέχνη με τρείς ταυτόχρονες ατομικές στα τέλη Νοεμβρίου κι ο νομπελίστας Μεξικανός συγγραφέας Octavio Paz έγραψε ένα ενδιαφέρον δοκίμιο για το έργο του με αφορμή την περσινή αναδρομική του Adami στο Boca Raton Museum of Arts..   «Να ζωγραφίζεις λιγότερο και να σκέφτεσαι περισσότερο… Χάνοντας το εγώ σου να γίνεσαι όργανο μουσικής, βιολί ή πιάνο… Το να προχωράς στη ζωγραφική σημαίνει να προχωράς μέσα σου. Κι όσο η διαδρομή μακραίνει, τόσο το θέμα μειώνεται κι εξαφανίζεται…»   Ο Valerio Adami μουρμουρίζει μέσα του σκέψεις σαν κι αυτές του δασκάλου Ντογκέν, ιδρυτή του Soto Zen στην Ιαπωνία. «Για να μάθεις κάτι, σημαίνει ότι πρέπει να γνωρίσεις τον εαυτό σου…». Το «Σομπογκένζο» που ολοκλήρωσε ο Ντογκέν μετά από 25 χρόνια (!), είχε τίτλο «Θησαυροφυλάκιο του Ματιού» - του ανοιχτού ματιού του νου-.. Η ζωγραφική, που στις μέρες μας ξαναζεί ένδοξες μέρες, δεν ήταν , τελικά, ποτέ, η απλή οπτική αποτύπωση μιας στιγμιαίας πραγματικότητας αλλά το όργανο αντίληψης της πραγματικότητας. Η καταγραφή μιας ατελεύτητης διάρκειας που γεννάει Πολιτισμό και Μνήμη.          Η ζωγραφική είναι ένα διαρκές «έγκλημα» αυτογνωσίας κι όχι ένα στιγμιαίο ενσταντανέ.   Ο Valerio Adami, γεννήθηκε στην Μπολώνια το ΄35 αλλά υπήρξε κοσμοπολίτης. Ξεκίνησε να ζωγραφίζει εξπρεσιονιστικά, επηρεασμένος από την γνωριμία του στην διάρκεια του πολέμου με τον Kokoschka και τον Bacon αλλά συνέχισε με το δικό του ύφος. Γεννημένος σε μια μουσική, φιλότεχνη οικογένεια, ξεκίνησε από νωρίς να έχει επαφές με μεγάλες προσωπικότητες της τέχνης, της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας. Στην δεκαετία του ’60, την οργασμικότερη περίοδο του μοντερνισμού, άρχισε τα ταξίδια. Έζησε στην Ευρώπη, την Λατινική Αμερική αλλά και την Ινδία, όπου αγάπησε ιδιαίτερα την Ινδική μουσική και ιδιαίτερα τις raga.. Μέχρι σήμερα ζωγραφίζει συχνά, ακούγοντας μια απογευματινή raga, επιδιώκοντας πρωτίστως να βρει την αρμονία των χρωμάτων του. Ένας από τους αγαπημένους του συνθέτες είναι ο Sibelius στον οποίο αφιέρωσε το έργο του Φινλανδία..            Ο Adami επίσης, υπήρξε ανέκαθεν και παραμένει μέχρι και σήμερα ένας οπαδός του μοντερνισμού με την έννοια του Valery. Με την έννοια «της ελεύθερης συνύπαρξης μέσα στα καλλιεργημένα πνεύματα των πιο ανόμοιων ιδεών, των πιο αντικρουόμενων αρχών ζωής και γνώσης … ένα σταυροδρόμι για όλων των ειδών τα φρονήματα, κάθε στοχαστής, και μια παγκόσμια έκθεση ιδεών». Ο Adami, ένας δυτικότροπος νους, δοξάζει ακριβώς στις εικόνες του τα credo του· τον Nietzsche, τον Joyce, τον Freud, τον Benjamin, σ’ ένα συμπίλημα ενός πολυφωνικού ζωγραφικού έργου. Δεν είναι ούτε μεταμοντέρνος, ούτε pop όπως χαρακτηρίστηκε αφελώς.                                                                  Αν κι οι εικόνες του θυμίζουν ημιαφαιρετικά comix, απέχει μακράν από την χαρούμενη, ρέμπελη εικονογραφία τύπου Roy Lichtenstein, που κολλάει παντού, ακόμη και στ’ αεροδρόμια.                                                Roy Lichtenstein, Portrait of a Duck, 1989       Ο Adami είναι κατά βάθος ένας εικονοκλάστης και τα grotesco έργα του έχουν να κάνουν μ’ αυτό που οι Γάλλοι αποκαλούν derision. Είναι επώδυνα, σχισματικά, γριφώδη και μεταφυσικά. Μια ιδιότυπη γραφή περιπλέκει μες τα δαιδαλώδη περιγράμματά τους μορφές, χώρους, χρωματικά επίπεδα, κραυγές κι όνειρα.            Το αποτέλεσμα της ζωγραφικής του, είναι μια οπτική πραγματεία, ακαριαία, με οξεία γραφή και τον σχεδιαστικό απόηχο ενός Picasso κι ενός De Chirico ταυτοχρόνως.                                            Αριστερά, βλέπουμε τον ταύρο, σύμβολο της βίας στην γνωστή Guernica του Picasso, δίπλα στην ξαπλωμένη γυναίκα και δεξιά την αντίστοιχη ερμηνεία του θέματος από τον Adami.   Το χρώμα στην ζωγραφική του Adami, θάλλει, ζωντανό, υποβλητικό, επίπεδο. Όπως πολύ σωστά έγραψε στο δοκίμιό του ο Μεξικανός συγγραφέας Octavio Paz «Στον  Adami, το χρώμα δεν μπορεί να διαχωριστεί από τον χώρο. Το χρώμα δημιουργεί τον χώρο κι οι γραμμές δημιουργούν τα επίπεδα του χρόνου..”   Τα θέματα είναι αρχετυπικά, μυθολογικά, ιστορικά αλλά και πολιτικά. Το γιλέκο του Λένιν, Η δολοφονία του Marat, ο Στάλιν κι ο Λαοκόων, Ο Οιδίποδας κι η Σφίγγα..Μια υπαρξιακή νότα πάντα προστίθεται εξισορροπώντας την ένταση της εικόνας, όπως εδώ με την εικόνα του Στάλιν..      Γιάλτα, 1976  «Ο ρόλος του καλλιτέχνη είναι ν’ αναπαριστά το τραγικό» είναι ο εύγλωττος τίτλος ενός έργου του, του 1976 … Ο θεατρικός χώρος του Adami είναι εσωστρεφής, αλλά με εκκωφαντικά χρώματα. Μερικές φορές βλέπουμε κομμένα μέλη, φόρμες, εξαρτήματα ζωής. Είναι ένας χώρος – λογοπαίγνιο σαν του πρωτομάστορα Magritte, ανοιχτός σε πολλαπλές εξηγήσεις. Ένας “ανοιχτός χώρος” όπως μας έμαθε πολύ καλά ο Umberto Eco στις πραγματείες του που είδαν το φώς την δεκαετία του ΄70..   Αριστερά, ένα έργο του εμπνευσμένο από το φιλμ του Sergei Eizenshtein, Potemkin (1925), που βλέπουμε δεξιά.. Αν θυμάμαι καλά πρόκειται για την σκηνή της Επανάστασης, και το σπάσιμο των γυαλιών σηματοδοτούσε και μια στιγμή συνειδητοποίησης ταυτόχρονα με το κραυγαλέο τραύμα..Κι εδώ ο Adami διαλέγει μια πολύ δυνατή εικόνα, ένα στιγμιότυπο-σύμβολο.Τέτοιες συμβολικές εικόνες δύσκολα παράγονται σήμερα..    Αυτός ο αινιγματικός κόσμος, αυτός ο τόσο τραυματισμένος κόσμος του Adami, που κρύβει ωστόσο οδυνηρές αλήθειες, με τις παράξενες σηματοδοτήσεις του, δεν πέρασε καθόλου απαρατήρητος από τους διανοούμενους..Δεν είναι τυχαίο, ότι πολλοί προσπάθησαν να τον αποκωδικοποιήσουν… Ο Jacques Derrida να τον «αποδομήσει», ο Jean-François Lyotard να τον «εξαϋλώσει», οι Italo Calvino και Carlos Fuentes να συμπλεύσουν μαζί του συγγραφικά..    Ευρύτατα αναγνωρισμένος σήμερα στα 76 του, ο Adami, συνεχίζει ακάθεκτος να συνδιαλέγεται με την ζωγραφική αλλά και τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης. Έχει παράλληλα ιδρύσει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για τον Σχέδιο στην πόλη Meina της Ιταλίας στον οποίο διοργανώνονται διάφορες διαλέξεις και σεμινάρια στα οποία συμμετέχει ενεργά.       Όπως λέει ο ίδιος: «Η ζωγραφική είναι ένα από τα σπάνια εκείνα εργαλεία που μας επιτρέπουν να διατηρήσουμε την μνήμη μας. Η τέχνη είναι ένα σύστημα μνήμης».     Ας το έχουν στον νου τους εκείνοι,  που ξεπετάνε συνεχώς στον αέρα νέες, κενές εικόνες, ή θυσιάζουν την ουσία για εικόνες-τσόφλια, αρκεί να προκαλέσουν με οποιοδήποτε μέσον. Κι όλοι αυτοί που συκοφαντούν την μνήμη, για να ενδώσουν στην μόδα..                                       Η ζωγραφική του Adami είναι εντέλει ένας χώρος ιδεών και μνήμης ταυτοχρόνως. Κι ένας χώρος αλήθειας πάνω απ’ όλα και με κάθε τίμημα!  Γράφει ο Octavio Paz για τον Adami….“Είτε πρόκειται για ποίημα, είτε για νουβέλα, ή για θεατρικό έργο ή για μια κριτική, το κάθε κείμενο, είναι μια διαδοχή λέξεων¨ όπου η γραμμή είναι η διαδοχή των σημείων, η μάλλον η διαδοχή των γεφυρών ανάμεσα στο ένα σημείο και το άλλο. Ο χρόνος είναι γραμμικός, κι όπως φαίνεται οι άνθρωποι δεν εφηύραν τίποτα καλύτερο από την γραμμή για να αναπαραστήσουν τον χρόνο.. Οι φόρμες που σχεδιάζει ο  Adami με την μοναδική του σίγουρη, γρήγορη, ελεύθερη και κομψή χειρονομία είναι κλειστές. Ή καλύτερα κλεισμένες στον εαυτό τους. Μιλάνε αναμεταξύ τους και μου προκαλούν μια απροσδιόριστη αμηχανία”.