Ποιός φταίει για την κλοπή στην Εθνική Πινακοθήκη;Τι απαντά η διευθύντρια Μ. Λαμπράκη- Πλάκα

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Στο σκηνικό μιας Ελλάδας καταπτοημένης, σχεδόν χρεοκοπημένης, με καταρρακωμένο διεθνές γόητρο, η κλοπή του μοναδικού έργου του Picasso από την Εθνική μας Πινακοθήκη, αλλά και των δύο άλλων έργων σίγουρα μας στενοχώρησε. Πολλώ μάλλον, που το γυναικείο αυτό κεφάλι του ’39, του Picasso,που αναπαρίστανε μια σύντροφό του, το είχε χαρίσει το 1949, ο ίδιος στην Ελλάδα, ως συμβολική κίνηση τιμής απέναντι στην ηρωική αντίσταση μας απέναντι στους Ναζί. Επίσης κλάπηκε ένα έργο του Mondrian κι ένα σχέδιο του St Diego de Alcala. Ποιός φταίει; Τι απαντά η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, τι οι υπεύθυνοι και τι οι εμπειρογνώμονες; Πόσο σημαντική είναι η απώλεια και τι μπορούμε να κάνουμε εφεξής;   Στα κλαπέντα περιλαμβάνεται  ένα, επίσης πολύτιμο έργο του Mondrian, (καθώς πρόκειται για ένα παραστατικό έργο της πρώιμης περιόδου του κι ο καλλιτέχνης είναι γνωστός για τα αφαιρετικά του έργα) κι ένα σχέδιο του St Diego de Alcala του 16ου αι. του Ιταλού Guglielmo Caccia.. όπως προείπαμε, το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος φταίει ή ποιοι φταίνε... Επίσης, πόσο σημαντική είναι η απώλεια και τι μπορεί να κάνουμε εφεξής.. Piet Mondrian, Aνεμόμυλος, 1905               Το πρώτο ερώτημα διερευνάται. Κάποιοι έσπευσαν να ρίξουν άμεσα τις ευθύνες στην διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μ. Λαμπράκη-Πλάκα και να ζητήσουν παραίτησή της. Μάλιστα στο γνωστό site Newsit του Νίκου Ευαγγελάτου, εμφανίστηκε ο σύμβουλος τέχνης Ν. Σταθούλης και δήλωσε μεταξύ άλλων: “ η ληστεία στην Εθνική Πινακοθήκη είναι λόγος παραίτησης της Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα. Αυτή η γυναίκα δεν κάνει ούτε για να φυλάει άχυρα σε σταύλο, όχι για να φυλάει τέτοια αριστουργήματα.” χαρακτηρίζοντας την επιπλέον ανεύθυνη και καταλογίζοντάς της και αναδρομικές ευθύνες για το χάσιμο έργων του Ιόλα.. Την ίδια στιγμή ο υπουργός προστασίας του πολίτη Χρ. Παπουτσής, επεσήμανε ότι υπήρξε καθυστέρηση ωρών στην αντίδραση της ασφάλειας της Πινακοθήκης  τονίζοντας ότι ''υπήρξε μόνο ο ένας φύλακας, ο οποίος ήταν μέσα στο Μουσείο κι ότι ενώ άκουσε τέσσερις με πέντε φορές το συναγερμό να χτυπάει, ενημέρωσε την αρμόδια ιδιωτική ασφάλεια που φυλάσσει το Μουσείο και προφανώς η αντίδρασή τους ήταν πάρα πολύ καθυστερημένη''. Με λίγα λόγια ρίχνει άμεσες ευθύνες στην ιδιωτική εταιρία και τις αποσείει από πάνω του. Όμως δεν είναι λιγάκι εύκολο να φταίει για όλα η διευθύντρια; Στα πολλαπλά πυρά εναντίον της η κα Πλάκα απαντά πως  το σύστημα ασφαλείας είναι σύγχρονο και φερέγγυο και ότι “ο φύλακας εκτέλεσε το καθήκον του στο ακέραιο με κίνδυνο της ζωής του,( κάτι που επιβεβαιώνει η Αστυνομία, καθώς ο φύλακας απέτρεψε και την κλοπή άλλου ενός έργου του Mondrian,). Δυστυχώς, -συνεχίζει η κα Πλάκα-, η Εθνική Πινακοθήκη διαθέτει μόνο δύο νυχτοφύλακες οι οποίοι εναλλάσσονται στις βάρδιες.” (Ακολουθεί η αναλυτική απάντηση της κας Πλάκα.) Άνδρες της σήμανσης ερευνούν το χώρο μετά την κλοπή των τριών έργων. Τον ισχυρισμό της κας Πλάκα για ανεπάρκεια νυχτοφυλάκων έρχεται να επιβεβαιώσει ο προφανώς έμπειρος πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φυλάξεως Αρχαιοτήτων, Γιάννης Μαυρικόπουλος, ο οποίος δήλωσε: «Ένας νυχτοφύλακας σε τόσα τετραγωνικά που είναι η Εθνική Πινακοθήκη δεν μπορεί να κάνει τίποτα…Σίγουρα μια οργανωμένη σπείρα μπορεί να κάνει κακό. Χρειάζονται τουλάχιστον δέκα άτομα για τα τετραγωνικά της Εθνικής Πινακοθήκης”..Είναι προφανές, νομίζω πως ευθύνεται και το κράτος και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό. Η αλήθεια είναι πως είναι η πρώτη φορά στον ένα και πλέον αιώνα της ύπαρξης της Εθνικής μας Πινακοθήκης που την ληστεύουν. Η αλήθεια όμως, είναι επίσης, πως τέτοιες κλοπές έχουν συμβεί στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου.. Εάν κάποιος θα έπρεπε να παραιτηθεί για την κλοπή ενός έργου του Picasso , τότε τι θα έπρεπε να κάνει ο διευθυντής του Λούβρου στις αρχές του αιώνα όταν ένας Ιταλός έκλεψε την Μόνα Λίζα του Da Vinci, το διασημότερο έργο στον κόσμο και το δημοφιλέστερο του Λούβρου; Να αυτοκτονήσει ίσως;  Ή τι θα περιμέναμε να κάνει ο διευθυντής του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Στοκχόλμης όταν το 1993 έκαναν φτερά οκτώ έργα του Picasso κι ένα του Braque συνολικής αξίας 40 εκατ. δολαρίων; Να θυμίσουμε μήπως, επίσης, ότι ακόμη και στην Νέα Υόρκη, της πλέον αστυνομοκρατούμενης περιοχής του κόσμου, εισέβαλλε ο Banksy και κατάφερε να κάνει τα δικά του έργα- μετωνυμίες γελοιοποιώντας την ασφάλεια 5 μουσείων (The Brooklyn Museum, The Metropolitan Museum of Art, The Museum of Modern Art,  Museum of Natural History); Τέλος, πολύ πρόσφατα, στην Μέκκα της τέχνης, στο Παρίσι, στις 20 Μαίου του 2010, το Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris  ανήγγειλε την κλοπή 5 πανάκριβων πινάκων της συλλογής του. Τα έργα ήταν: Le pigeon aux petits pois  του Pablo Picasso, La Pastorale του Henri Matisse, L'Olivier Près de l'Estaque του George Braque, La Femme à l'éventail του  Amedeo Modigliani και το έργο Nature Morte aux Chandeliers  του Fernand Léger συνολικής αξίας  €100 εκατ. ευρώ ! Μήπως να μην νοιώθουμε και τόσο μόνοι;           PICASSO Le pigeon aux petits pois 1911 Από την άλλη βέβαια, περιμένουμε κι από το κράτος μια πιο υπεύθυνη στάση. Όταν το κράτος περικόπτει συνέχεια προϋπολογισμούς ακόμη και για θέματα ασφαλείας αρχαιολογικών χώρων και αφήνει απλήρωτους τους φύλακες, είναι βέβαιο ότι και τα όσα λίγα από τα αρχαία μας απέμειναν ή τα έργα σε αφύλαχτα μουσεία θα κάνουν φτερά. Ειλικρινά δεν μπορούμε να καταλάβουμε πως είναι δυνατόν το Υπουργείο Πολιτισμού και το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη να βγάζουν έτσι την ουρά τους απέξω από την προστασία γενικά της εθνικής μας κληρονομιάς. Σύμφωνα με την εφημερίδα το Βήμα http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=438207&h1=true, τα μουσεία και οι αρχαιολογικοί χώροι παρουσίασαν μάλιστα, φέτος, αύξηση επισκεψιμότητας κατά 6,5%  ενώ 7.232.205 ευρώ ήταν οι εισπράξεις από τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους μόνο για τον Σεπτέμβριο του 2011! Γιατί λοιπόν μειώνεται συνεχώς η επιχορήγηση για την ασφάλεια των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων; Ο Γ. Μαυρικόπουλος, πρόεδρος των αρχαιοφυλάκων επισήμανε :  «Οι δηλώσεις, οι οποίες έχουν να κάνουν με την πώληση της Ακρόπολης, με τα αρχαία μας όλη αυτή η συζήτηση που έχει ανοίξει τελευταία δεν είναι τυχαίες, δεν συναινούμε και θα αντισταθούμε». Δεν μας βρίσκουν σύμφωνους τα συνωμοσιολογικά σενάρια αλλά η κατάσταση είναι άσχημη. Μπορεί πριν από λίγο καιρό, η αστυνομία της Θεσσαλονίκης να πρόλαβε την πώληση και διαφυγή των Μακεδονικών αρχαιοτήτων αξίας 10 εκατ. ευρώ αλλά αυτές οι κλοπές κατά συρροήν του εθνικού μας πολιτιστικού πλούτου είναι ενδεικτικές της κατάστασης.Πώς θα λυθεί το θέμα; Καταρχήν χρειάζονται τα άμεσα μέτρα, τα μεσοπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα. Άμεσα είναι να λυθεί το θέμα της φύλαξης μουσείων και αρχαιοτήτων. Πάνω σ΄ αυτό το θέμα το Υπουργείο Πολιτισμού πρότεινε στο Υπουργείο Οικονομικών μία διάταξη που έχει συμπεριληφθεί στο υπό ψήφιση πολυνομοσχέδιο του ΥΠΟΙΚ, με την οποία υποτίθεται πως θα διευθετηθεί το πρόβλημα της πληρωμής των φυλάκων για εργασία τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.Ελπίζουμε επίσης οτι μαζί με το έργο της επέκτασης και της αναβάθμισης των εγκαταστάσεων της Εθνικής Πινακοθήκης που είναι υπό ένταξη στο ΕΣΠΑ, θα υπάρξει αναβάθμιση και της ασφάλειας. Το έργο αυτό εξάλλου, έχει  προϋπολογισμό 33,5 εκατ. ευρώ, ενώ 14 εκατ. ευρώ δίδονται ως χορηγία από το Ίδρυμα Νιάρχος. Στα μεσοπρόθεσμα μέτρα είναι η προοδευτική θεσμική προώθηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς με κάθε ευκαιρία και μέσον. Η εκπαιδευτική, πολιτιστική, τουριστική, νομική, οικονομική, θεωρητική, διεθνής, προώθησή της και προάσπισή της. Μόνον η πολιτισμική μας κληρονομιά, μπορεί να μας φέρει διέξοδο στην κρίση, και να επαναφέρει αξίες που καταβαραθρώθηκαν από την διαφθορά και την σήψη. Δεν έχουμε πλέον καιρό για χάσιμο, ούτε για άλλη φθορά, ή άλλες απώλειες. Αυτό να μας γίνει συνείδηση. Το θέμα των επιχορηγήσεων των μουσείων είναι πολύ σημαντικό. Όπως γράφει ενδεικτικά ο εμπειρογνώμονας Mark Durney στο Art Theft Central  οι κομμένες επιχορηγήσεις μπορεί να επιβάρυναν την αποτελεσματικότητα της ασφάλειας της Εθνικής Πινακοθήκης. Ο κος Durney  υπογραμμίζει επίσης ότι συχνά γίνονται στις αργίες κάποιες κλοπές και εφιστά την προσοχή. Τέλος, συγκρίνει την ληστεία που έγινε στο  Montreal Museum of Fine Arts  το1972 με την δική μας καθώς και τότε το μουσείο του Καναδά ήταν προγραμματισμένο για επισκευές και αναδόμηση, ενω η ληστεία είχε γίνει επίσης σε μέρα αργίας.. Ελπίζουμε μονάχα, συμπληρώνει, ότι οι κλέφτες δεν θα μπορέσουν να πουλήσουν τους πίνακες στην μαύρη αγορά όπως η περίπτωση που ανέφερε πρόσφατα ο Lee Moran στην εφημερίδα The Daily Mail  όπου οι κλέφτες επέστρεψαν τα έργα σε συνεννόηση με έναν σύμβουλο τέχνης. Έτσι έγινε κι επεστράφη η Olympia του René Magritte που είχε κλαπεί από το μουσείο  Magritte στις Βρυξέλλες τον Σεπτέμβριο του September 2009. Ευχόμαστε ολόψυχα να συμβεί το ίδιο και με τα δικά μας έργα.. Ακολουθεί η αναλυτική απάντηση της κας Μαρίνας Λαμπράκη –Πλάκα, διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης.. «Η θλιβερή υπόθεση της κλοπής των τριών έργων τέχνης από το μουσείο μας, έχει δώσει την αφορμή να διατυπωθούν ποικίλα σχόλια για τα μέτρα ασφαλείας και την επαρκή φύλαξη του κτηρίου και των έργων τέχνης. Για την αποκατάσταση της αλήθειας σας γνωρίζω ότι η Εθνική Πινακοθήκη διαθέτει σύγχρονα συστήματα ασφαλείας που εξυπηρετούνται και συντηρούνται από μια από τις πιο φερέγγυες ιδιωτικές εταιρείες. Τα συστήματα αυτά περιλαμβάνουν κάμερες παρακολούθησης των εξωτερικών και εσωτερικών χώρων, συναγερμούς καθώς και πυρανίχνευση. Το σύστημα ελέγχεται συγκεντρωτικά από ένα συγκεκριμένο χώρο όπου ευρίσκονται όλες οι μονάδες του συναγερμού και οι οθόνες παρακολούθησης του κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης. Ο φύλακας που βρισκόταν σε υπηρεσία τη συγκεκριμένη νύχτα της 8ης προς 9η Ιανουαρίου ενήργησε με αίσθημα ευθύνης και με απόλυτη επαγγελματικότητα και βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με το κέντρο λήψης σημάτων της εταιρείας με την οποία συνεργαζόμαστε. Σε κάθε ενεργοποίηση συναγερμού ο φύλακας έκανε αυτοψία στους εσωτερικούς χώρους χωρίς να διαπιστώσει κάτι το ύποπτο. Το πρωί της 9ης Ιανουαρίου στις 4:30 περίπου, όταν χτύπησε ο συναγερμός, ο φύλακας ανέβηκε στο σημείο όπου είχε δοθεί το σήμα του συναγερμού και βρέθηκε αντιμέτωπος με τον διαρρήκτη, που ήταν οπλισμένος με φαλτσέτα, η οποία μάλιστα του έπεσε κατά την προσπάθεια της διαφυγής του. Ο φύλακας τον καταδίωξε αλλά δεν μπόρεσε να τον ακινητοποιήσει και αμέσως ειδοποίησε την εταιρεία λήψης σημάτων, οπότε και κατέφθασε σε ελάχιστο χρόνο η αστυνομία. Θεωρούμε ότι ο φύλακας εκτέλεσε το καθήκον του στο ακέραιο με κίνδυνο της ζωής του. Δυστυχώς η Εθνική Πινακοθήκη διαθέτει μόνο δύο νυχτοφύλακες οι οποίοι εναλλάσσονται στις βάρδιες. Το κτήριο της ΕΠΜΑΣ, αντιπροσωπευτικό δείγμα του διεθνούς ρυθμού της σχολής  ΒΑUHAUS, διαθέτει πολλά ανοίγματα. Για να ενισχύσουμε την ασφάλεια του κτηρίου έχουμε κλείσει τα περισσότερα ανοίγματα προσπαθώντας να μην προσβάλλουμε τον αυθεντικό του χαρακτήρα, δεδομένου ότι έχει κηρυχθεί διατηρητέο μνημείο, της νεώτερης αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Η συγκεκριμένη μπαλκονόπορτα ήταν κλειδωμένη και διέθετε παγίδα συναγερμού την οποία απενεργοποίησαν οι δράστες ή ο δράστης. Μέσα από τα τζάμια τα οποία ήταν καλυμμένα με περσίδες, υπήρχαν ξύλινα τοιχία. Ο διαρρήκτης, αφού διέρρηξε την κλειδαριά και διείσδυσε στο στενό διάδρομο μεταξύ της πόρτας και του ξύλινου τοίχου έκαψε «καλώδια» συναγερμού και αναζήτησε πρόσφορο σημείο για να εισέλθει στον εκθεσιακό χώρο. Μόλις εισήλθε ενεργοποιήθηκε ο συναγερμός ανίχνευσης «κίνησης» και ακολούθησαν όσα περιέγραψα παραπάνω. Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι σε κάθε συνεργασία με μουσεία, του εξωτερικού είχε προηγηθεί από την υπηρεσία ασφαλείας του ξένου μουσείου ενδελεχής έλεγχος της ασφάλειας των χώρων και πάντοτε ενεκρίνετο η επάρκειά του. Επειδή έγιναν διάφορα σχόλια που θίγουν το προσωπικό, επιστημονικό, διοικητικό, φυλακτικό και συντήρησης του μουσείου μας, θα ήθελα να διαβεβαιώσω ότι πρόκειται για υπαλλήλους με υψηλά προσόντα και μεγάλη εμπειρία, που εργάζονται με αίσθημα ευθύνης, αφοσίωσης και ενθουσιασμό. Η απόδοση αυτού του υψηλού έργου έχει πανελλήνια και διεθνή αναγνώριση. Απόδειξη η εμπιστοσύνη των επισκεπτών του μουσείου μας που έχει ξεπεράσει τα 6 εκατομμύρια τα τελευταία χρόνια αλλά και το κύρος που χαίρει η Εθνική Πινακοθήκη στο εξωτερικό.»