Τρίτη 23 Ιουλίου 2013

Η Κύπρος, η νέα Ύβρις, κι ο Ευαγγελισμός του Νίκου Χαραλαμπίδη..

Evagel 3                                                                                                                                Της Βασιλίκας Σαριλάκη

Η οικονομική κατάρρευση της Κύπρου είναι ένα ακόμη τραύμα που έρχεται να προστεθεί στον Ελληνισμό.  Το πολύπαθο νησί ζει ξανά μέρες ζοφερές, ελπίζοντας σ’ ένα θαύμα.. Διάλεξα ένα εξαιρετικό, αιρετικό έργο, μιας ανατρεπτικής σημειολογίας, που συμπλέκει με απροσδόκητο τρόπο την πολιτική με τον νόστο και τον Ευαγγελισμό.  Η εικόνα αυτή, –ισοδύναμη με μια σιωπηλή ευχή - τόσο λιτή, αλλά και τόσο συμπυκνωμένη, στην δική μου συνείδηση αποτελεί ένα συμβολικό «οικόσημο» όλου του έργου του Κύπριου Νίκου Χαραλαμπίδη. Αποτελεί μια βαθύτερη διατύπωση ηθικού χρέους  για τον ίδιο, κάτι σαν σημαία, έναν υποδόριο κινητήριο μοχλό του έργου του που ξετυλίγεται με τόσο διαφορετικές και τολμηρές μορφές.. Το έργο εκτίθεται μέχρι τέλη Οκτωβρίου στην έκθεση Exercises on Democracy στο Open C.A.S.E 303 στην Κηφισιά στα πλαίσια της The White House Biennial * που οργανώνει ο καλλιτέχνης μαζί με άλλους..

                                                                         * * * * * * * * * * * * * * *

haralax   Τα έργα του Χαραλαμπίδη, εκτός από την χαρισματική τους αύρα και την παραδοξολογία που τα διακρίνει στηρίζονται συχνά σε πολλά συμπαραδηλούμενα προορισμένα για ευφυείς “παίκτες”. Οι πίστες ανάγνωσής τους είναι πολλαπλές, τα ερεθίσματα αντιθετικά και πολλές μικροπαγίδες, χαρωπές ίντριγκες και καινοτόμες ιδέες περιμένουν τον θεατή για να τον εκπλήξουν.. Τα έργα του, είναι όχι απλώς εννοιακά ή επινοημένα αλλά “σκηνοθετημένα” στην λεπτομέρεια, σαν καλοστημένες παγίδες! Διάλεξα αυτό το “ιερό” έργο για να δει κανείς πώς μπορεί κανείς να θρυμματίσει μια κλασσική σημειολογία δίνοντας το δικό του νόημα σε μια καθιερωμένη φόρμα αιώνων..

Σπάζοντας τους κώδικες.  «Είναι πολύ καλό και παράξενο, πολύ παράξενο έργο» μου έγνεψε κάποτε χαμηλόφωνα ο μεγάλος Ισπανός γλύπτης Juan Munoz – που χάθηκε πρόωρα - κοιτάζοντας επίμονα τον «Ευαγγελισμό» του Χαραλαμπίδη στα χέρια μου.. «Χρειάζομαι όμως χρόνο για να μπω μέσα σ’ αυτό το έργο» πρόσθεσε.. Είχαμε κανονίσει συνέντευξη και καθώς γνωριζόμαστε από παλιότερα του είχα πάει να δει αυτό το ωραίο χαρακτικό μαζί με κάποια άλλα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών.. Πράγματι, πρόκειται για ένα έργο εμβληματικό, όσο κι αινιγματικό, τυλιγμένο με μια περίεργη μεταφυσική αύρα που προκαλεί σε στοχασμό.

Έχει μια τρυφερότητα, αλλά κι αυτό, όπως άλλα έργα του Χαραλαμπίδη κρύβει πολλές παραπλανήσεις και μυστικά. Μετά την πρώτη αόριστη γοητεία του, σύντομα συνειδητοποιείς πως "κάτι σοβαρότερο συμβαίνει εδώ".. Δεν πρόκειται καθόλου για μια ευχάριστη ή ανέξοδη πόζα μορφών η μια νεκρή τυπολογία όπως μας συνήθιζαν οι παλαιοί Ευαγγελισμοί (πλην του τελευταίου του El Greco) αν και θυμίζει επιρροές απο την στατικότητα των Ευαγγελισμών του Pierro Della Francesca και την λιτότητα του παρακάτω Ευαγγελισμού του Fra Angelico, ενός Fresco στην εκκλησία του Αγίου Μάρκου στην Φλωρεντία.

fra angelico

Παρ΄όλες τις ενδεχόμενες αναφορές πρόκειται ωστόσο για ένα σύγχρονο, ευφυές, απερίσπαστο και σαφώς καινοτόμο βλέμμα... Που μοιράζει συμβολικούς ρόλους, φοράει μάσκες, δραματουργεί με ιδιοπάθεια, ανατρέπει καθιερωμένες λογικές, κοινολογεί μυστικά ή αντίθετα προβαίνει σε συνειδητές αποκρύψεις ως παρακαταθήκη για το μέλλον! O Ευαγγελισμός του Χαραλαμπίδη, που φιλοτέχνησε πριν πολλά χρόνια,  σπάει κάθε όριο εικονολογίας του διαχρονικού αυτού θέματος κι ανοίγει ένα καινοτόμο κεφάλαιο, έναν άλλο κώδικα επικοινωνίας.

filippo_lippi_madonna_delle_roccieClose up. Ας παρατηρήσουμε τον Ευαγγελισμό του Χαραλαμπίδη από κοντά.. για να δούμε καταρχήν τι προσπαθεί να μας δείξει ο ζωγράφος..

Μια κοπέλα,ανασηκωμένη σ' ένα λιτό κρεβάτι, φωτίζει μ' ένα σπίρτο ένα ορεινό, αμφιθεατρικό χωριό της Κύπρου που έχει “απιθωθεί” μ΄ έναν μαγικό τρόπο σ΄ ένα τεράστιο σεντόνι. Η γυναίκα είναι μια καθημερινή γυναίκα και καθόλου ωραιοποιημένη όπως μας έχουν συνηθίσει οι συνήθεις αναπαραστάσεις της Παρθένου. Η πόλη που κοιτάζει η γυναίκα είναι η γενέθλια πόλη της..

angelos Ο Αρχάγγελος, δεξιά, ( που αντί για φτερά φέρει ένα ταξιδιωτικό σακίδιο στην πλάτη ) της προτάσσει έναν αναμμένο φακό ομίχλης... Εμφανίζεται πάνω σε ένα συννεφάκι κι ενώ κουβαλάει το φώς ο ίδιος έχει δεμένα μάτια και δεν βλέπει!.

Αριστερά μια καρέκλα καφενείου μ' ένα σπιτάκι από πάνω και μια μικρή γατούλα, παραστέκει ως μάρτυρας της σκηνής (ένας βουβός ηθοποιός) ενώ ένα σχοινί συνδέει την καρέκλα με το σεντόνι που κουβαλάει την πόλη... Ο τίτλος του έργου "Flaunt your sexuality" (επέδειξε την σεξουαλικότητά σου) κάνει μια πρώτη, φροϋδική εισαγωγή στο έργο..

Η χαρακτική εικόνα πλαισιώνεται με μια ατμόσφαιρα μεταφυσικής παραδοξότητας παρόμοιας με των έργων του Max Ernst αν και διατηρεί την γαλήνη της βυζαντινής μυστικής εικόνας. Η παράσταση, αρχίζει να ανασαλεύει ωστόσο ενόσω αφουγκράζεσαι το έργο...

Το ιερό τρίγωνο κι η Ύβρις. Το ισοσκελές "ιερό τρίγωνο" της σύνθεσης (αλληγορία του θείου στην Αναγέννηση) οδηγεί στην κορυφή, στο όρος που φιλοξενεί το προστατευμένο χωριό, που δεσπόζει στην εικόνα. Είναι το εγκλωβισμένο χωριό Πενταδάκτυλος, σύμβολο της Κατοχής στην Κύπρο.

 pedadaktilos2

Σ' αυτό το μέρος, οι Τούρκοι έχουν απλώσει προκλητικά την μεγαλύτερη σημαία του κόσμου. Το όρος, παραπέμπει επίσης στην περιβόητη δράση "Θέλω να δω τα βουνά μου" του Beuys αλλά και στην έννοια του Νόστου. Tόσο η “Παρθένος” όσο κι ο “άγγελος” φωτίζουν μαζί το χωριό..

Κοιτάζοντας κανείς προσεκτικά διαπιστώνει πως το χωριό «εγκυμονείται» στο σεντόνι το οποίο έχει το σχήμα μήτρας. Ο νόστος και η μνήμη συμβολίζονται εδώ με το δέσιμο του σχοινιού - ομφάλιου λώρου με την μήτρα-σεντόνι.

karekla1   Ο τρόπος που ο ομφάλιος λώρος έχει τυλιχτεί στην καρέκλα θυμίζει τον μοχλό των πηγαδιών. Η λαϊκή καρέκλα συμβολίζει το υπομόχλιο της μνήμης. Όταν η μνήμη «ξυπνήσει» θα τραβήξει το σχοινί του «ομφάλιου λώρου» και η εικόνα θα «ανατραπεί» συμβολικά καθώς θα έρθει η Απελευθέρωση! Πρός το παρόν κάθεται εκεί ήσυχα ένα σπιτάκι και μαζί μια σπιτόγατα..

 Φροϋδική ανάλυση. Θα μπορούσε βέβαια κανείς να δεί κι ένα φρουδικότερο επίπεδο..Το βουνό θα μπορούσε να είναι φαλλικό σύμβολο ειδικά τοποθετημένο στο σεντόνι-μήτρα και καθώς πρόκειται για εικόνα Ευαγγελισμού μιας Παρθένου βλέπει εδώ κανείς και μια πιο σαρδόνια εκδοχή του τι ρόλο ενδέχεται να παίζει ο Άγγελος στον συγκεκριμένο Ευαγγελισμό!

Η όλη εικόνα στηρίζεται φυσικά στην κλασσική συμβολιστική χρήση των ιερών τριγώνων, όπως γινόταν σε όλες τις εποχές αφού το τρίγωνο συμβολίζει ως γνωστόν το πνεύμα. Εδώ το τρίγωνο έχει αιχμή το όρος, το οποίο και πάλι συμβολίζει την πνευματική προσπάθεια. Αρκεί να φέρουμε στον νού μας στον λόφο της Σταύρωσης, το όρος της Γεσθημανής, το όρος όπου ο Σίσσυφος ανεβάζει την πέτρα και ξανακυλάει και την ξαναανεβάζει κλπ..

Το άρωμα του Beuys. Ο Άγγελος, πάλι, ως νομάς φέρει ένα σακίδιο, σαν εκείνο του Beuys που κουβαλούσε πάντοτε μαζί του, συμβολίζοντας το άχθος του πόνου (ο φέρων τας αμαρτίας του κόσμου). Εδώ φαίνεται καθαρά το σακίδιο του και η μαγκούρα του..

Το σακίδιο, που στο  μνημόσυνο-performance για τον  Maciunas, τον ιδρυτή του Fluxus, φόραγε ο Beuys “για να τον εμποδίζει καθώς έπαιζε πιάνο”.. Απέναντί του καθόταν κι έπαιζε πιάνο επίσης ο Nam June Paik..

sac        maciunas

O Άγγελος του Χαραλαμπίδη παρουσιάζεται με δυο μικρά φτερά στο κεφάλι, ως περιπλανώμενος Ερμής. Παράπλευρη αναφορά γίνεται και στον Περιπλανώμενο Ιουδαίο, από τον οποίο εμπνεύστηκε ένα έργο του ο Courbet. Ο άγγελος αντίθετα από τους αέρινους, ανάλαφρους αγγέλους των Ευαγγελισμών όπου ανεμίζουν τα φορέματά τους είναι βαρυφορτωμένος..Βαρυφορτωμένος μνήμες; angelosΈνας νομάς, έκπατρις; Ναί..Κουβαλάει ακόμα και μινιατούρα από το σπίτι του! Ο Άγγελος είναι ο ίδιος ο καλλιτέχνης.. έκπατρις κι αυτός..

Παρατηρώντας ακόμη καλύτερα, διαπιστώνει κανείς, ότι ο Αγγελος είναι η ίδια μορφή με την Παρθένο! Πρόκειται στην ουσία για μια ταυτοπροσωπία ή καλύτερα για αυτό που με ψυχολογικούς όρους ονομάζουμε «μετατόπιση» ρόλων του ίδιου προσώπου. Της προτείνει έναν φανό ομίχλης παραινώντας την να εκφράσει έκδηλα την σεξουαλικότητά της, αντί να φωτίζει ντροπαλά, στην μνήμη της, το χωριό που νοσταλγεί.

Ο Άγγελος ως ο αρσενικός animus της γυναίκας την καλεί στην ουσία σε μια στάση αναίρεσης της παθητικής της στάσης και σε ανάληψη δράσης. Μοιάζει με την αιφνιδιαστική εισβολή ενός αντάρτη, με περιβολή εκστρατείας που αιφνιδιάζει την «Παρθένο» με την σχεδόν punk υπόστασή του. Τον κρίνο έχει υποκαταστήσει ο φανός.

Σε μια μεταγενέστερη εκδοχή ο άγγελος έχει δεμένα τα μάτια. Έτσι το έργο αποκτά πλέον ένα νέο σημείο-διελκυστίνδα, την τραγική διάσταση ενός ώριμου Αγγέλου-Οιδίποδα που μεταφέρει το μονάκριβο φως, εκείνο ακριβώς που στερείται ή πάλι ο άγγελος Οιδίποδας στην πραγματικότητα δεν γνωρίζει! Έν είδε ότι ουδέν οίδε! .Σ’ αυτήν την εκδοχή ο Ευαγγελισμός αποκτά μια σαφέστερη υπαρξιακή υπόσταση που μιλάει πλέον για την "φώτιση" της ύπαρξης και την έγερση της συνείδησης.

Η εικόνα πλουτίζει απ΄ την φτώχεια της..Αλλά και πάλι, ενώ το έργο αγγίζει το νόημα του υψηλού, καμουφλάρεται με το ένδυμα μιας αλλοτινής arte povera, αλλά και του καρτούν, μιας δηλαδή "χαμηλότερης" κουλτούρας, προορισμένης για μαζική κατανάλωση.. Άλλωστε το τύπωμα του έργου σε χαρτί και το μοίρασμά του όπως έγινε μεταγενέστερα, μπορεί να παραπέμπει στο μοίρασμα προκηρύξεων στον λαό που την εποχή του πολύγραφου διέθεταν συχνά και απλές χαρακτικές φιγούρες.. Η ανατύπωση πάλι σε μεγάλο πανό που μπορεί να ιδωθεί και ως σημαία, επαναλαμβάνει το κεντρικό θέμα (την τυλιγμένη πόλη σ΄ ένα σεντόνι) στην πραγματικότητα αυτήν την φορά..

Η εικόνα πλουτίζει απ’ την φτώχεια της, αρκείται στην ισορροπία του χρεώδους.... Γι΄ άλλη μια φορά ο Χαραλαμπίδης με την εξαιρετική του ιδιοφυία, απαντάει, ανεβάζοντας το επίπεδο της αντιπαράθεσης, ανεβάζοντας το επίπεδο του διαλόγου. Μετατρέπει την λιθογραφία σε γιγαντοαφίσσα δρόμου που με το κλασσικίζoν ύφος της σαρκάζει τις δήθεν αβανγκαρντίστικες διαφημιστικές επιφοιτήσεις στυλ Benetton. Αλλά πάνω απ΄ όλα, λές κι από πρόκληση της μοίρας η «σημαία» του Ευαγγελισμού του Χαραλαμπίδη, βρίσκεται εκεί, στην Κύπρο αναρτημένη για να υπενθυμίζει με άσβεστο τρόπο την μακρόχρονη Ύβρη, τον Μεγάλο Νόστο της Πατρίδας αλλά και της ψυχής.. Ως όφειλε..

* http://www.whitehousebiennial.com/home

 

Τρίτη 2 Ιουλίου 2013

4η Biennale Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Συνέντευξη με την Αdelina von Fürstenberg..

CLAIRE FONTAINE

Η φετινή, 4η μπιενάλε Θεσ/νίκης θα είναι ακόμη μεγαλύτερη από την προηγούμενη κι είναι φυσικά η σημαντικότερη της χώρας..Έχει τον γενικό τίτλο “ Παλιές Διασταυρώσεις - Make it New”  και διατηρεί την ίδια  γεωγραφική, κοινωνική και πολιτισμική αναφορά  στην Μεσόγειο, ύστερα από απόφαση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που την διοργανώνει. Στόχος είναι να στραφεί η προσοχή του διεθνούς κοινού στις δραματικές αλλαγές που έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στις Μεσογειακές χώρες. Έτσι από τις 18 Σεπτεμβρίου 2013 μέχρι τις 31 Ιανουαρίου 2014 η συμπρωτεύουσα θα κατακλυστεί από εκθέσεις, δράσεις σε μουσειακούς και δημόσιους χώρους, εγκαταστάσεις, performances, εργαστήρια, συνέδρια, εκπαιδευτικά προγράμματα και ξεναγήσεις.

Η φετινή διοργάνωση είναι πολύ πλούσια σε εκθέσεις μετά την συνεργασία της γνωστής Κίνησης των 5 Μουσείων Θεσσαλονίκης (Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών του ΑΠΘ), τη στήριξη του Δήμου Θεσσαλονίκης και τη συνεργασία άλλων πολιτιστικών, εκπαιδευτικών φορέων, ινστιτούτων και ιδρυμάτων. Στην κεντρική έκθεση, συμμετέχουν πάνω από 50 καλλιτέχνες από 25 χώρες, ξεκινώντας από την Βραζιλία και την Κούβα και φτάνοντας ως το Ιράν και την Ινδία. Η Ελληνική συμμετοχή περιλαμβάνει 11 καλλιτέχνες. .

YEROLYMBOSYIORGIS_thumb[18] (1)

Διευθύντρια  της 4ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης είναι η Κατερίνα Κοσκινά, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κρατικού Μουσείου σύγχρονης τέχνης, επιμελήτρια κι  ιστορικός τέχνης. Επικεφαλής επιμελήτρια της  κύριας έκθεσης της Μπιενάλε που έχει τίτλο «Παντού αλλά τώρα» είναι η Αdelina von Fürstenberg, ανεξάρτητη επιμελήτρια και παραγωγός ταινιών, πρόεδρος της διεθνούς οργάνωσης “Τέχνη για τον κόσμο”.  Το Art noise  έκανε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση μαζί της...

PAPADIMITRIOU_thumb[3]

                                                                                                                                        Συνέντευξη: Βασιλίκα Σαριλάκη 

Βασιλίκα Σαριλάκη: Adelina, πες μας τί χαρακτηρίζει αυτήν την Biennale και ποιά είναι η δική σου συμβολή; Και ως επιμελήτρια της κεντρικής έκθεσης ποιά θέματα θίγεις;

Αdelina von Fürstenberg : Αυτή η έκθεση στην πραγματικότητα αντανακλά το ιδιαίτερο ενδιαφέρον μου για τα Μεσογειακά ζητήματα. Η Μεσόγειος τις τελευταίες δεκαετίες γέμισε βία, πολέμους, μόλυνση και κάθε είδους καταστροφές..Έτσι για μένα, η Μεσόγειος θάλασσα δεν είναι μόνον ωραίες, ηλιόλουστες παραλίες, αλλά σημαίνει επίσης νεκρά σώματα, μόλυνση και δραματικές καταστάσεις.Adelina-von-Fuerstenberg_21_thumb[6] Δεν μπορούμε να το αποφύγουμε αυτό, πρέπει να το αντιμετωπίσουμε. Αυτό που ήθελα από τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην έκθεση και αυτό που τους ζήτησα ήταν να πουν την αλήθεια. Όλοι δεσμεύτηκαν να δείξουν την πραγματικότητα, γιατί για μένα η σύγχρονη τέχνη είναι ενδιαφέρουσα μόνον όταν προσεγγίζει και ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα του κόσμου των ανθρώπων – κι όχι μόνο στην αισθητική της αγοράς τέχνης, των φεστιβάλ τέχνης, των επιχειρήσεων, κ.λ. π. Η τέχνη μπορεί να επικοινωνήσει πολλές και σημαντικές αξίες. 

Β. Σ. Φυσικά μπορεί κι αυτό είναι πολύ ευπροσήγορο... Στον κατάλογο αναφέρεις την οικονομική κρίση που διάγουμε ενώ γίνεται αυτή η Μπιενάλε. Λες: «Τα τελευταία χρόνια επίσης αντιμετωπίζουμε βαριές οικονομικές κρίσεις, καθώς και κρίσεις ταυτότητας, σε όλες τις περιοχές της Μεσογείου»...

A. F. Ναι..

KARAMUSTAFA_thumb[9] 

Β. Σ. Επομένως ποιές είναι οι επιδιώξεις σου για αυτήν την έκθεση; Πρόκειται για μια έκθεση που υποδηλώνει κάτι σχετικά με την σημερινή μας κατάσταση; Κάτι που μπορεί να μας αλλάξει την κατεύθυνση ή να ανοίξει τα μάτια των ανθρώπων, ώστε να δουν με ένα νέο τρόπο τα πράγματα; Ή απλά θέλεις να υπενθυμίσεις στην σύγχρονη Ευρωπαϊκή κουλτούρα κάτι που ενδεχομένως της ξεφεύγει, δηλαδή την Μεσογειακή συνθήκη;

A. F. Στην πραγματικότητα, δουλεύω δεκαέξι χρόνια για έναν οργανισμό που ονομάζεται "Η Τέχνη του κόσμου", που είναι μια οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που συνεργάζεται με σύγχρονους καλλιτέχνες και μέσα από την σύγχρονη τέχνη αποκαλύπτει τα θετικά και αρνητικά πράγματα που συμβαίνουν στις ανθρώπινες αξίες. Ως εκ τούτου, στο πλαίσιο αυτό θέλω πραγματικά το κοινό που θα επισκεφθεί  αυτήν την  Μπιενάλε να έρθει σε επαφή με τον κόσμο των καλλιτεχνών και να αναπτύξει μια βαθύτερη συνειδητοποίηση της κατάστασης σήμερα.

Έγραψα το κείμενο του καταλόγου πριν από έξι μήνες και σήμερα η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη – η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είναι ακόμη πιο σκληρή, υπάρχει έλλειψη ελευθερίας και βία στην Τουρκία και την Συρία ενώ η κατάσταση ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο έχει χειροτερέψει. Η Biennale της Θεσ/νίκης μπορεί να μιλήσει ανοιχτά για αυτά τα ζητήματα, πρώτα απ όλα γιατί η Ελλάδα είναι μια Ευρωπαϊκή χώρα που διαθέτει ελευθερία έκφρασης αλλά και γιατί είναι μια χώρα που βρίσκεται μεν σε κρίση αλλά που δεν είναι η μόνη χώρα που έχει κρίση στην Ευρώπη.. Κι έτσι, η έννοια της Μεσογείου σήμερα έχει διευρυνθεί κι έχει γίνει πιο καθολική, πιο διεθνής. Ως εκ τούτου, οι άνθρωποι μπορούν να καταλάβουν ότι ο στόχος μας δεν είναι να προωθήσουμε αυτόν ή εκείνον τον καλλιτέχνη αλλά να επικοινωνήσουμε κάποια μηνύματα.

AM_thumb[6]

Β. Σ. Έχεις επίσης αναφέρει στον κατάλογο ότι: «Όλοι γνωρίζουμε ότι η Μεσόγειος είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια γεωγραφική αναφορά. Είναι ένα αμάλγαμα λαών, πολιτισμών και νοοτροπιών, είναι μια ανοιχτή θύρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, ένα σημείο συνάντησης των τριών ηπείρων, Αφρικής, Ασίας και Ευρώπης." Αυτό είναι σωστό. Αλλά μπορούν όντως οι Μπιενάλε — είτε διεξάγονται στην Βενετία, την Θεσσαλονίκη ή την Τζακάρτα — να συνεισφέρουν σοβαρά σε μια αίσθηση μεγαλύτερης κατανόησης και διασύνδεσης μεταξύ των διαφόρων πολιτισμών ώστε να κάνουν την διαφορά;

JAFAR PANAHI_thumb[12]                                                              

A. F. Ναι, μπορούν, υπό τον όρο ότι η επικοινωνία θα γίνεται σωστά.. Αν η επικοινωνία δεν αφοσιώνεται αποκλειστικά και μόνο στην αγορά τέχνης, ή στον κόσμο των τριών - τεσσάρων συλλεκτών, ή σε τρεις-τέσσερις επιμελητές ή φιλότεχνους. Ναι, γιατί όταν η επικοινωνία είναι ανοικτή σε ένα ευρύτερο κοινό, η τέχνη μπορεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση των ανθρώπων σχετικά με το τι συμβαίνει, και μπορεί να εξηγήσει τα πράγματα με άλλο τρόπο. Γιατί οι πολιτικοί δεν μπορούν να πουν πάντα τα πράγματα που μπορούν οι καλλιτέχνες . Οι καλλιτέχνες έχουν έναν τρόπο να εκφράζονται που μπορεί να προσφέρει μια ευρύτερη θεώρηση των προβλημάτων. . Για παράδειγμα παρατήρησε κάτι παράξενο που συμβαίνει τώρα στην Τουρκία.. Ο Tayip Erdogan κάνει συνεχώς κριτική σε μερικούς καλλιτέχνες ακριβώς γιατί αυτοί οι καλλιτέχνες παλεύουν πραγματικά για την πολιτική ελευθερία.

KHALED JARRAR_thumb[9]

                                                         Οι μεγάλες Biennle και το Hollywood

Β. Σ. Ναί.. Και οι New York Times  έγραψαν σχετικά με την φετινή Biennale  Βενετίας πως “Ο κος Gioni ανακάτεψε την υψηλή κουλτούρα με την χαμηλή, τους παλιούς καταξιωμένους με τους αυτοδίδακτους καλλιτέχνες και κάποια outsiders”. Κι έτσι δεν χρειάστηκε να δούμε όλο τους ίδιους και τους ίδιους διάσημους αστέρες. Τι γνώμη έχεις για αυτό; Μήπως βρισκόμαστε στο μεταίχμιο μιας κατάστασης όπου είναι δυνατή η απομάκρυνσή μας από το γνώριμό μας star system;

A. F. Ναι. Ξέρεις, θα πρέπει να πάρουμε ως παράδειγμα τον κινηματογράφο. Υπάρχουν δύο τύποι κινηματογράφου. Υπάρχει ο εμπορικός κινηματογράφος αλλά υπάρχουν και οι ανεξάρτητοι κινηματογραφιστές. . Έτσι σήμερα, όλο και περισσότερο κατά την γνώμη μου, οι μεγάλες μπιενάλε όπως αυτή της Βενετίας που είναι παρόμοιες με τις μεγάλες εκθέσεις τέχνης όπως της Βασιλείας, λειτουργούν στην πραγματικότητα σαν τον σκηνοθέτη Spielberg, ξέρετε.. βάζουν Jeff Koons, ή οτιδήποτε άλλο. .  Damien Hirst, Cattelan. Βρίσκονται σε μια κατηγορία ανάλογη με τους κινηματογραφιστές τύπου Spielberg: εμπορικοί, δηλ. “Hollywood”. Έπειτα έχουμε τους ανεξάρτητους κινηματογραφιστές που ονομάζουν το σινεμά  ERF (που σημαίνει Πειραματική Σκέψη). Αυτοί, παράγουν επίσης πολύ υψηλής ποιότητας έργο αλλά δεν συμμετέχουν πάντοτε σε μια Μπιενάλε A κλάσεως όπως η Βενετία. Έτσι, η Μπιενάλε της Θεσσαλονίκης μπορεί να παίξει έναν σημαντικό ρόλο. Κι αυτό επειδή οι 52 καλλιτέχνες της βασικής έκθεσης που έχουν κληθεί να συμμετέχουν είναι σημαντικοί αν και λιγότερο επώνυμοι, αν εξαιρέσουμε βέβαια την Marina Abramovic, που είναι πολύ γνωστή , η οποία όμως συμμετέχει στην έκθεση με ένα ειδικό έργο που έχω επιλέξει...

Β. Σ.  Και το οποίο είναι διαφορετικό από την τελευταία της δουλειά..

A. F. Ναι.. Αυτό το έργο το είχα παραγγείλει για τα 60ά γενέθλια του Οργανισμού Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων…Αναφέρεται στα παιδιά των στρατιωτών…

2367.1280

                                                    Από το τοπικό είναι που αναδύεται το παγκόσμιο..

Β. Σ. Θα  ήθελα να σε ρωτήσω…Πιστεύεις ότι έχει ακόμα νόημα να μιλάμε για εθνική τέχνη σήμερα ή όχι; Έχει νόημα να λέμε ότι αυτός είναι Έλληνας καλλιτέχνης ή Γάλλος κι αυτό να τον προσδιορίζει σε έναν τόσο παγκοσμιοποιημένο κόσμο; Ή ακριβώς επειδή είναι τόσο παγκοσμιοποιημένος πρέπει να δώσουμε έμφαση στο εθνικό;

A. F. Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Πιστεύω πως είναι από το τοπικό που αναδύεται το παγκόσμιο. Από τις ρίζες. Έτσι είναι σημαντικό να υποστηριχθεί ο καλλιτέχνης αρχικά στη ίδια την χώρα του. Αλλά, το να δημιουργήσεις έναν εθνικό καλλιτέχνη είναι ένα πολύ μεγάλο λάθος, διότι με αυτό τον τρόπο ο καλλιτέχνης θα «πεθάνει» - επειδή η γλώσσα της τέχνης είναι παγκόσμια. Γι ' αυτό κι ο καλλιτέχνης αξίζει να υποστηριχθεί στο δικό του περιβάλλον, αλλά εφόσον η γλώσσα της τέχνης είναι παγκόσμια οφείλει  να πάει παντού. Έτσι η λέξη εθνικός είναι εντελώς παρωχημένη και γελοία.

manetas_thumb[6]

Β. Σ. Και τότε ποιός είναι ο ρόλος του Μεσογειακού καλλιτέχνη στην Ευρώπη σήμερα;

A. F. Το να μιλήσουμε για έναν μεσογειακό καλλιτέχνη είναι και πάλι σαν να μιλάμε για έναν εθνικό καλλιτέχνη. Αλλά πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Οι καλλιτέχνες της Μεσογείου έχουν πολλά πράγματα να πουν επειδή οι ρίζες τους είναι πολύ πλούσιες.

Β. Σ. Και πολύ βαθιές επίσης…στον χρόνο..

A. F. Επίσης έχουν πολύ ισχυρούς χαρακτήρες και χαρακτηριστικά αλλά και η συμπεριφορά τους είναι πολύ, πολύ ανοικτή ώστε μπορούν να εκφράσουν πράγματα που ίσως κάποιος από μια βόρεια χώρα δεν θα μπορούσε. Ως εκ τούτου, ο καλλιτέχνης της Μεσογείου έχει ακόμα περισσότερα πράγματα να πει για την κοινωνία σήμερα.

koritsi_thumb[6]

                                                           Η Ελληνική συμμετοχή

Β. Σ. O. κ.. Και τί γίνεται με την Ελληνική συμμετοχή; Έχεις συμπεριλάβει 16 καλλλιτέχνες.

A. F. Τώρα δεν είναι 16 είναι 11.

Β. Σ. A. . έντεκα… bor_thumb[8]

A.F. Γεγονός είναι ότι επέλεξα μεταξύ καλλιτεχνών από όλη την Ελλάδα - κάποιοι εργάζονται μαζί σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων – κι έτσι οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες είναι περισσότεροι, αλλά ως ονόματα είναι έντεκα. Επέλεξα αυτούς τους καλλιτέχνες χωρίς περιορισμούς ή οποιαδήποτε πίεση από το καλλιτεχνικό κατεστημένο της Ελλάδας. Δεν έχω επιλέξει stars ή καλλιτέχνες που υποστηρίζονται. Αλλά από το σύνολο των 52 καλλιτεχνών, το ένα πέμπτο προέρχεται από την Ελλάδα και η πλειοψηφία αυτών από τη Θεσσαλονίκη, κάτι που είναι σε αντίθεση με οποιαδήποτε προηγούμενη μπιενάλε.Πιστεύω πως είναι σημαντικό να αναδειχθεί η δημιουργικότητα της Θεσ/νίκης κι έτσι έχει μια ισχυρή θέση σ’ αυτήν την έκθεση. Καταλαβαίνεις;

Β. Σ. Ναι ..αλλά πως βλέπεις γενικά την Ελληνική καλλιτεχνική σκηνή σήμερα;

A. F. Πως βλέπω την Ελληνική καλλιτεχνική σκηνή σήμερα;  Ειλικρινά πιστεύω ότι οι Έλληνες καλλιτέχνες, η Ελληνική σκηνή είναι πολύ πολύ, δραστήρια. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές δραστηριότητες στην Ελληνική καλλιτεχνική σκηνή - αλλά νομίζω ότι είναι κάπως διχασμένη μεταξύ εμπορικών και ανεξάρτητων καλλιτεχνών.    

Β. Σ. Τι πιστεύεις για την έλλειψη διεθνούς φήμης των Ελλήνων καλλιτεχνών; Τι νομίζεις ότι μπορεί να φταίει;

revolution_thumb[11]

A. F. Αυτό συμβαίνει διότι οι Έλληνες δεν ξέρουν πώς να επικοινωνούν αποτελεσματικά–  δεν θεωρούν ότι είναι σημαντικό πράγμα η προώθηση. Έχουν ένα παλιομοδίτικο τρόπο επικοινωνίας. Ο τρόπος επικοινωνίας τους ανήκει ακόμα στη δεκαετία του ογδόντα. Κι εγώ πρέπει να ανταπεξέλθω με αυτό το θέμα προσωπικά, τώρα..και με την Μπιενάλε επίσης. Εννοώ ότι ο τρόπος που οι καλλιτέχνες επικοινωνούν έχει αλλάξει ριζικά παντού στον κόσμο. Αλλά στην Ελλάδα εξακολουθούν να λειτουργούν με έναν τρόπο παλιάς μόδας, κι έτσι οι καλλιτέχνες δεν έχουν απήχηση.

Β. Σ. Μπορείς να μας πεις επίσης για τις επιλογές που έκανες ως επιμελήτρια γενικά σε αυτήν την έκθεση;

A. F. Πώς διαλέγω καλλιτέχνες;

Β. Σ. Ναι

A. F. Επιλέγω τους καλλιτέχνες, ξεκινώντας πάντα από το θέμα και επιλέγω επίσης κάποιους από αυτούς που ξέρω. Παραλαμβάνω πολλούς φακέλους... Επέλεξα καλλιτέχνες που είναι αφοσιωμένοι στο έργο τους, που ανταποκρίθηκαν σε αυτή την ιδέα να εκφράσουν την σύγχρονη κατάσταση. Φυσικά η ποιότητα της δουλειάς είναι το πρώτο πράγμα που λαμβάνω υπόψη μου. Αλλά για μένα η ποιότητα δεν είναι αρκετή. Πρέπει να υπάρχει και κάτι περισσότερο, που να μπορεί να δοθεί στους ανθρώπους. Έτσι ώστε οι άνθρωποι που θα επισκεφθούν  αυτήν την Μπιενάλε και που τυχαίνει επίσης να μην γνωρίζουν πολλά για την τέχνη να την απολαύσουν επίσης γιατί θα αντιληφθούν διάφορα πράγματα. Οι άνθρωποι που γνωρίζουν την τέχνη επίσης θα απολαύσουν την έκθεση γιατί σ΄ αυτήν θα εντοπίσουν 5 ή 6 καλλιτέχνες που γνωρίζουν ή που θα ανακαλύψουν. Έτσι αυτή η μπιενάλε είναι ανοικτή σε ένα πολύ μεγάλο κοινό, κι αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύω συνήθως. Πάντα δουλεύω έτσι, σε πολλαπλά επίπεδα.

LENORA de BARROS_thumb[20]

                                                                                    Tο πολιτικό πρόβλημα

Β. Σ. Εάν εξαιρέσουμε αυτό που ονομάζουμε οπτική “διασκέδαση” μιας biennale προσωπικά πιστεύω πως αυτή η συγκεκριμένη έκθεση σίγουρα απαιτούσε την παρουσία πολιτικών θεμάτων. Πολλά από τα έργα που έχεις επιλέξει για την μπιενάλε έχουν κοινωνικές αναφορές..Αυτό συμβαίνει γιατί οι καλλιτέχνες σήμερα ασχολούνται περισσότερο με τέτοια θέματα π.χ οι Husein Karabey και Gulsun Karamustafa (Tουρκία), Nigol Bezjian (Sυρία), Claire Fontaine (Γαλλία), Gal Weinstein (Iσραήλ) κ. λ. π, ή ήταν δική σου απόφαση να δώσεις έμφαση στην πολιτική τέχνη, με την ευρύτερή της έννοια ασφαλώς;

A. F. Ναι... .Αυτό είναι απολύτως αληθές αλλά με την έννοια πως δεν πιστεύω ότι αυτό θα πρέπει να το ονομάζουμε πολιτική τέχνη αλλά θα πρέπει αν το αποκαλούμε σύγχρονη τέχνη..Και θα πρέπει αν το αποκαλούμε ανεξάρτητη τέχνη – δηλ. μια τέχνη  που θέλει αν εκφράσει διάφορα πράγματα κι όχι μια τέχνη που απευθύνεται στους πλούσιους συλλέκτες και τα κεφάλαια. Επομένως αυτή η τέχνη είναι μια τέχνη που σε κάνει να σκεφτείς, που σου δίνει πληροφορίες. Αυτή η τέχνη σε κάνει να καταλάβεις σε ποιά κατάσταση και περιβάλλον ζούμε. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως θέλω να αλλάξω τις πολιτικές απόψεις κάποιου. Όμως πώς μπορείς να κάνεις μια έκθεση σήμερα στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη και να αποφύγεις τα δύσκολα θέματα χάριν μιας χαριτωμένης τέχνης προορισμένης αποκλειστικά  για μια ελίτ; Η τέχνη είναι για όλους δεν είναι για τους λίγους – δεν έχει καμιά σχέση με του ολίγους- . Η τέχνη είναι μεν για να την αγοράζουν λίγοι αλλά για να ψυχαγωγεί τον καθένα μας.

no darkness_thumb[4]

Β. Σ. Πιστεύεις ότι η τέχνη μπορεί να εμπνεύσει κάποια προσωπική ή κοινωνική αλλαγή;

A. F. Αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο να απαντηθεί. Πάρε, για παράδειγμα, την περίπτωση του Ιρανού κινηματογραφιστή Jafar Panahi, ο οποίος είναι επίσης στην έκθεσή μου, ο οποίος είναι ένας από τους πιο σημαντικούς σκηνοθέτες σήμερα. Κάναμε μαζί την παραγωγή μιας ταινίας του ενόσω ήταν στη φυλακή  και μάλιστα καταδικάστηκε κιόλας. Αυτήν την ταινία την δείξαμε παντού. Αλλά παρόλα αυτά ο τύπος αυτός καταδικάστηκε. Αυτό σημαίνει ότι  η τέχνη μπορεί να δώσει έμπνευση, μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να σκεφτούν αλλά αμφιβάλλω εάν μπορεί να επηρεάσει τους πολιτικούς. Και ακριβώς επειδή οι καλλιτέχνες δεν είναι πολιτικοί είναι σημαντικό να μην μπερδεύουμε τον ρόλο τους με αυτούς. Καταλαβαίνεις τι θέλω να πω..

                                                                       Και με την κρίση τι γίνεται;

Β. Σ. Φυσικά και καταλαβαίνω..Αλλά πως πιστεύεις αλήθεια ότι η κρίση επηρεάζει την καλλιτεχνική παραγωγή;

ZINEB SEDIRA_thumb[7]

A. F. Πολύ. Η κρίση, όπως το λες επηρεάζει πολύ την καλλιτεχνική παραγωγή. Η κρίση αυτή καθεαυτή δεν εμποδίζει την ίδια την τέχνη ή την δημιουργικότητα. Η κρίση διαταράσσει την παραγωγή της τέχνης γιατί υπάρχουν όλο και λιγότερα χρήματα για την παραγωγή τέχνης - λιγότερες εκθέσεις στα μουσεία, στις γκαλερί, λιγότερη ανεξάρτητη τέχνη -επομένως ο κόσμος της τέχνης συρρικνώνεται. Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν τόσοι πολλοί καλλιτέχνες, τόσοι άνθρωποι που θέλουν να εκφραστούν μέσω της τέχνης. Καλή ή κακή τέχνη - δεν αναφέρομαι στην ποιότητα τώρα. Μιλάμε για την τέχνη γενικά, ως έκφραση. Και η κρίση σίγουρα επηρεάζει  την κατάσταση της τέχνης πολύ.

Β. Σ. Η αγορά της τέχνης είναι πολύ ισχυρή σήμερα και ο κόσμος είναι γεμάτος καλλιτεχνικές εκθέσεις και φεστιβάλ. Πιστεύεις ότι η μπιενάλε της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να παίξει κάποιον ρόλο σ΄ αυτά τα πλαίσια;

ANGE LECCIA_thumb[12] A. F. Δεν νομίζω, διότι η επιλογή των καλλιτεχνών που έγινε δεν αποτελεί μέρος του παρόντος πλαισίου. Γιατί δεν έχουμε τους superstars. Αλλά δεν είναι κι αυτό που επιδιώκω… εννοώ, επιλέγω καλλιτέχνες που εργάζονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έτσι, πώς θα μπορούσε κανείς να φανταστεί ότι θα έκανα μια μπιενάλε που θα είχε όλους αυτούς τους διασκεδαστικούς καλλιτέχνες; Οι καλλιτέχνες που  επέλεξα είναι πολύ καλοί καλλιτέχνες που έχουν εκθέσει π.χ στην Documenta και σε διάφορες γκαλερί σε όλον τον κόσμο. Αλλά αυτοί είναι αφοσιωμένοι σε ένα ιδανικό. Και όχι  στην αγορά.

Β. Σ. Και τα χρήματα είναι πάντα περιορισμένα σε οποιαδήποτε Μπιενάλε και τώρα στο απόγειο αυτής της βαθιάς κρίσης ήταν άραγε ο προϋπολογισμός αρκετός για να καλύψει τα έξοδα σας;

A. F. Όχι, όχι είμαστε σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, αλλά όλοι το γνωρίζουν αυτό. Το κύριο πρόβλημα είναι η επικοινωνία, γιατί αυτό πρέπει να γίνει καλά. Έτσι, σου είμαι ευγνώμων που έχεις ήδη κάνει κάτι για μας.. Επίσης η οργάνωση "Τέχνη του Κόσμου" δουλεύει πολύ σκληρά για μένα για να βοηθήσει να προχωρήσει η επικοινωνία και τα πάντα… Γιατί πιστεύω ότι αυτή η μπιενάλε της Θεσσαλονίκης θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά σημαντική, στα σημερινά πλαίσια. Πρώτα από όλα έχουμε εκθέσεις σε όλη την πόλη κι έπειτα διαθέτουμε έχουμε αυτούς τους τεράστιους χώρους, τα περίπτερα, είναι 2,500 m3..Θα εκτεθούν πάρα πολλά πράγματα…

 Β. Σ. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη μπιενάλε, αυτό είναι αλήθεια..

written_thumb[5]

                                                                                      Η στρατηγική..

A. F. Ναι, είναι μια μεγάλη μπιενάλε και τα κομμάτια που έχω επιλέξει είναι σημαντικά κομμάτια επίσης, μεγάλα κομμάτια  κάθε είδους – αλλά όχι μνημειώδη. . Δεν πρόκειται εδώ για μια μνημειακότητα αλλά ας πούμε πως είναι σημαντικά κομμάτια. Έχουμε επίσης διασπείρει σημαντικά έργα σ΄ όλη την πόλη κι έπειτα η Θεσσαλονίκη είναι μια τόσο ενδιαφέρουσα πόλη, έχει όλη αυτήν την κουλτούρα, είναι μια ιστορική πόλη, με τόσες επιστρώσεις πολιτισμών, τόσες κουλτούρες κι ανθρώπους. Και πολλοί από αυτούς τους ανθρώπους έχουν υποφέρει κατά το παρελθόν... Καλέσαμε επίσης ορισμένους παλαιστίνιους καλλιτέχνες και καλλιτέχνες από το Ισραήλ και από όλο τον κόσμο.. Έτσι, ελπίζω πραγματικά ότι οι άνθρωποι θα έρθουν και θα ξοδέψουν χρόνο  εκεί επειδή πρόκειται για μια μπιενάλε που απαιτεί χρόνο και προσεκτική παρατήρηση από την πλευρά του κοινού, γιατί είναι υπάρχουν πολλά για να παρατηρήσετε και πολλά πράγματα που πρέπει να προσέξετε. Δεν είναι κάτι που το προσπερνάς γρήγορα…Καταλαβαίνεις..

Β. Σ. Ναι…

A. F. Εννοώ πως χρειάζεται κανείς να “διαβάσει¨ κάθε έργο, να το σκεφθεί, να το χαρεί που βρίσκεται εκεί και ταυτοχρόνως να συνειδητοποιήσει πως η τέχνη μπορεί να παίξει έναν ρόλο στην κοινωνία.

prisilla_thumb[9]

Β. Σ. Ξέρεις αναρωτιέμαι ..Άραγε έχει αλλάξει το κοινό της σύγχρονη τέχνης από την εποχή που ξεκίνησες να δουλεύεις; Είναι το Μεσογειακό κοινό διαφορετικό από της Βόρειας Ευρώπης;

A. F. Νομίζω ότι το κοινό έχει αλλάξει δραματικά τα τελευταία 10 - 15 χρόνια, επειδή υπάρχουν πλέον πάρα πολλοί άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την τέχνη. Στο παρελθόν υπήρχαν μόνο λίγα άτομα αλλά διέθεταν ένα ειλικρινές ενδιαφέρον για την τέχνη. Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που βρίσκονται σε μια κατάσταση ψαξίματος της τέχνης αλλά δεν ξέρω εάν πραγματικά ενδιαφέρονται, ή τους ενδιαφέρει περισσότερο κάποιο κοινωνικό περιβάλλον γύρω από την τέχνη. Σ’ αυτήν την μπιενάλε μπορείτε να απολαύσετε τόσο αυτό που μπορείτε να δείτε αλλά και αυτό που τα έργα θα σας προκαλέσουν να σκεφτείτε. Επίσης θέλω να πω, πως οι Έλληνες καλλιτέχνες που επέλεξα βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος με εμένα. Είναι όλοι οι καλλιτέχνες οι οποίοι ανησυχούν για κοινωνικά ζητήματα. Φυσικά μένει να δούμε αν το τελικό αποτέλεσμα είναι αυτό που σου περιγράφω αλλά ελπίζω πως στο τέλος όλα θα πάνε καλά.

Β. Σ. Λοιπόν, δεν έχω παρά να σου ευχηθώ καλή τύχη στην έκθεσή σου και να σε ευχαριστήσω..

A. F. Σε ευχαριστώ κι εγώ πάρα πολύ....

MARTA DELL-ANGELO_thumb[5]

Συμμετέχοντες καλλιτέχνες και κινηματογραφιστές:  Marina Abramovic, Ghada Amer, John Armleder, Maja Bajević, Bill Balaskas, Lenora de Barros, Beforelight, Jacques Berthet, Nigol Bezjian, Mohamed Bourouissa, Marie Bovo, David Casini, Sheba Chhachhi, Claire Fontaine, Jordi Colomer, Marta Dell’Angelo, Desertmed Collective, Haris Epaminonda, Inci Eviner, Ymane Fakhir, Parastou Forouhar, Apostolos Georgiou, Khaled Jarrar, Hüseyin Karabey, Gülsün Karamustafa, Iseult Labote, Ange Leccia, Los Carpinteros, DeAnna Maganias, Marcello Maloberti, Miltos Manetas, Mark Mangion, Liliana Moro, Adrian Paci, Rosana Palazyan, Jafar Panahi, Maria Papadimitriou, Dan & Lia Perjovschi, Paris Petridis, Ivan Petrović, Khalil Rabah, Philip Rantzer, Zineb Sedira, Veronica Smirnoff, Priscilla Tea, Panos Tsagaris, Maria Tsagkari, Gal Weinstein, Peter Wüthrich, Raed Yassin, Yiorgis Yerolymbos, Vasilis Zografos.

Λίστα χωρών: Αίγυπτος, Αλβανία, Αλγερία, Βοσνία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, Ισπανία, Ιράν, Ισραήλ, Ιταλία, Κούβα, Κύπρος, Λίβανος, Μάλτα, Μαρόκο, Παλαιστίνη, Ρουμανία. Ρωσία, Σερβία, Συρία, Τουρκία.

Χώροι εκθέσεων: Αλατζά Ιμαρέτ, Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, Γενί Τζαμί, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Μονή Λαζαριστών), Περίπτερο 6 (ΔΕΘ).

INCI EVINER_thumb

Αdelina von Fürstenberg / Βιογραφικό σημείωμα

Η Adelina Cüberyan von Fürstenberg είναι ελβετή υπήκοος, αρμενικής καταγωγής,γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη. Είναι επιμελήτρια διεθνούς φήμης και πρωτοποριακή επιμελήτρια καθώς προωθεί την διεύρυνση της σύγχρονης τέχνης. Προσεγγίζει τις εκθέσεις σύγχρονης τέχνης με μια πιο σφαιρική κι ευέλικτη οπτική, εισάγοντας την τέχνη σε χώρους όπως μοναστήρια, μεντρεσέδες, δημόσια κτίρια, πλατείες, πάρκα κλπ. Στόχος της είναι να προσφέρει ένα ευρύτερο πλαίσιο στις εικαστικές τέχνες και να τις εντάξει δυναμικά στη ζωή μας, δημιουργώντας ένα ζωντανό διάλογο με τις άλλες τέχνες, συσχετίζοντάς τες παράλληλα με παγκόσμια ζητήματα.

Η Adelina von Fürstenberg, κατά τη διάρκεια των σπουδών της με θέμα τις πολιτικές επιστήμες στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, ίδρυσε το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Γενεύης, όπου παρουσίασε πολυάριθμες εκθέσεις καλλιτεχνών της Pop Art, του Fluxus, της εννοιολογικής και μινιμαλιστικής τέχνης. Την ίδια περίοδο διοργάνωσε performances με τους John Cage, Laurie Anderson, Philip Glass, Joan Jonas. Αργότερα και μέχρι το 1994, διηύθυνε το Le Magasin, Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης της Γκρενόμπλ, όπου επιμελήθηκε μεγάλες ατομικές εκθέσεις σπουδαίων καλλιτεχνών, όπως των Vito Acconci, Alighiero Boetti, Gino De Dominicis, αλλά και συμπόσια και διαλέξεις για την αρχιτεκτονική, την επιστήμη και τη φιλοσοφία. Επιπλέον, διετέλεσε επί πέντε έτη διευθύντρια της Ecole du Magasin (Σχολή Επιμελητών). Το 1993 η Διεθνής Επιτροπή της 45ης Μπιενάλε της Βενετίας της απένειμε βραβείο για τη διεύθυνση του Le Magasin και τη δουλειά της στη Σχολή Επιμελητών.

Το 1995, με αφορμή την 50ή επέτειο του ΟΗΕ, επιμελήθηκε την έκθεση Διάλογοι Ειρήνης (Dialogues of Peace), μια διεθνή έκθεση που παρουσιάστηκε στην έδρα του ΟΗΕ στη Γενεύη. Το 1996 ίδρυσε τη μη κυβερνητική οργάνωση ART for Τhe World, συνεργαζόμενο φορέα  του ΟΗΕ, για τη διάδοση των αρχών της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων μέσω της σύγχρονης τέχνης και του κινηματογράφου. Συνεργάστηκε με την Περιφερειακή Διεύθυνση του SESC Σάο Πάολο, Βραζιλία, στην επιμέλεια εκθέσεων όπως: Voom Portraits του Robert Wilson (2008), Urban Manners (2010) για τη σύγχρονη ινδική τέχνη και την πιο πρόσφατη The Mediterranean Approach (2012), μια έκθεση που παρουσιάστηκε προηγουμένως στο Palazzo Zenobio στη Βενετία (2011) και στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Μασσαλία (2012). Το τελευταίο της project είναι το FOOD (2012, Musée Ariana, Γενεύη), μια μεγάλη έκθεση που εξερευνά το θέμα της διατροφής κλπ. Παράλληλα με τις  εκθέσεις, η Adelina von Fürstenberg είναι και παραγωγός ταινιών. Μεταξύ 2008 και 2011 παρήγαγε για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Ύπατο Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, και για το Συμβούλιο της Ευρώπης 29 ταινίες μικρού μήκους καταξιωμένων, ανεξάρτητων δημιουργών από όλο τον κόσμο, που εμπνεύστηκαν από τα άρθρα της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

more info

www.thessalonikibiennale.com

info@thessalonikibiennale.com

Δευτέρα 1 Ιουλίου 2013

4th Thessaloniki Biennale of Contemporary Art, 2013, Interview with Αdelina von Fürstenberg

CLAIRE FONTAINE                                                                       Claire Fontaine, P.I.G.S, 2011, video still

Under the general title “Old Intersections - Make it New”  this year’s Thessaloniki Biennale retains, the same spatial and cultural focus, under the decision taken by the State Museum of Contemporary Art, organizer of the Biennale, to turn its audience’s attention towards the Mediterranean Sea and the constant dramatic changes of the area in recent years.  This biennale is the major biennale of Greece. Exhibitions, art events, installations, performances, workshops, conferences, educational programs, interventions in public spaces and guided tours will be taking place in Thessaloniki, during the 4th Thessaloniki Biennale of Contemporary Art, from September 18, 2013 until January 31, 2014. 

This year’s organization will be also hosted in museums, exhibition spaces and monuments and will be realized with the collaboration of the 5 Museums’ Movement in Thessaloniki ( the State Museum of Contemporary Art, the Archaeological Museum of Thessaloniki, the Museum of Byzantine Culture, the Teloglion Foundation of Art of the Aristotle University of Thessaloniki and the Macedonian Museum of Contemporary Art). Over 50 artists from 25 countries - from Brazil and Cuba to Iran and India, as well as many Mediterranean countries, including 11 artists from Greece - will present their works.

0782_17 001

The Director of the 4th Thessaloniki Biennale of Contemporary Art is Katerina Koskina, President of the Board of Trustees of the State Museum of Contemporary Art, Art Historian & Curator. Chief Curator of the main exhibition of the Biennale  is Αdelina von Fürstenberg, Independent Curator and Film Producer, President  of ART for The World. “Everywhere but Now” is the title of the main exhibition of the Biennale given by the chief curator.. Art noise interviewed Αdelina von Fürstenberg .

PAPADIMITRIOU

                                                                                                                                         Interview: Vassilika Sarilaki *

Vassilika Sarilaki: Adelina, tell us a little bit about what characterises this Biennale and what your involvement is.   And as the curator of the main exhibition what questions do you raise?

Adelina-von-Fuerstenberg_21

Αdelina von Fürstenberg : The exhibition actually reflects more my concern for Mediterranean issues. The Mediterranean in the last decades has been full of violence, wars, pollution and every sort of disaster; so for me the Mediterranean Sea is not only beautiful sunny beaches, it also means dead bodies, pollution and dramatic situations. We can’t avoid this, we have to face it. What I wanted from the artists who participated and what I asked from them was to tell the truth; they were all committed to show reality, because for me contemporary art is interesting only when it approaches and responds to the reality of the people’s world – not only to the aesthetic art market, fairs, business, etc.- Art can communicate many values.

V. S. Of course and this is very helpful.. In the catalogue you mention the economic crisis at the time of this biennale. You said: “In the last few years we are also facing heavy economic crises as well as identity crises  all over the Mediterranean areas”...

A. F. Yes..

AM 

V. S. So what are your ambitions for it, do you see it as an exhibition that makes a statement about where we’re now? Do you see it as something that might change the direction or open people's eyes to a new way of seeing things, or simply remind them of something that's perhaps being missed in European contemporary culture?

A. F. In fact I work sixteen years for this organization called “ Art of the World”, which is a human rights organization that works with contemporary artists and through contemporary art reveals the positive and negative things happening to human values. Therefore in this context I really want the public who visit this biennale and come to contact with the artists’ world to develop a deeper awareness of the situation today; I wrote this text six months ago and today the situation is even worse – the economic crisis in Greece is even harder, the lack of freedom and the violence in Turkey and Syria, especially in the Eastern Mediterranean are worse. The Thessaloniki Biennale can speak openly about these things, first because it is in a European country with freedom of expression and because it is a country in crisis, but not alone in Europe. So the concept of the Mediterranean has enlarged now and has become more universal. Therefore people may understand that our aim is not to promote this or the other artists but to communicate messages.

KARAMUSTAFA

V. S. And you also mention in the catalogue that “We all know that the Mediterranean Sea is much more than a geographical expression. Referring to the amalgams of peoples, cultures and mentalities, it is a door open between East and West; a meeting point of three continents, Africa, Asia, and Europe.” That’s right. But can biennials — whether they're held in Venice, Thessaloniki or Jakarta — shape a greater sense of understanding and connection among different cultures and make the difference?

JAFAR PANAHI                                                             

A. F. Yes, they can, provided that communication is done properly; if communication is not confined in the art marker, in the world of three or four collectors, or three-four curators or art amateurs. Yes, if communication is open to a wider public, art can play a big role in informing people about what is going on, explain things in another way, because politicians cannot always say the things that artists can. Artists have a way of expressing themselves that can provide a broader focus. Look, it’s very bizarre, but in Turkey Tayip Erdogan is criticizing some artists all the time because these artists are really fighting for political freedom.

KHALED JARRAR

                                                                  Big Biennials and Hollywood

V. S. Yes. And New York Times wrote about the present Venice Biennale that “Mr. Gioni is mixing high and low, with masters mingling with self-taught and outsider artists.” So we don’t have to see the same famous stars. What do you think about it? Do you think we’re at a moment of change away from that kind of star system?

A. F. Yes. You know, we should take as an example the cinema. There are two types of cinema. There is the commercial cinema and the independent filmmakers. So now, more and more in my opinion, big bienniales like Venice that are very similar to big art fairs like Basel, operate like Spielberg, you know.. Jeff Koons, or whatever. . Damien Hirst, Cattelan. They are in a category analogous to filmmakers like Spielberg: commercial, “Hollywood”. Then we have independent filmmakers who call cinema ERF (meaning Experimental Reflection); they also produce high quality work but they are not always in an A biennale like Venice. So the biennale of Thessaloniki can play a big role. Because the artists invited, the 52 artists of the main project are important, besides Marina Abramovic, who participates with a special work that I have chosen..

V. S. Which is different from her recent work..

A. F. Yes..This work I produced myself for the Human Rights 60th anniversary.. It is about children soldiers.

BOVO MARIE

                                             It is from the local that the global emerges

V. S. I want to ask you. . do you think it still makes sense to talk about national art today or not? Does it still make sense to talk about “being Greek or French” in a globalized world? Or, precisely because of globalization, should we be more local?

A. F. This is an interesting question because it is from the local that the global emerges. From the roots. So it is important to sustain, to support the artist in the beginning in his own country. But making him a national artist is a very big mistake, because this way the artist will “die” - because the language of art is universal; this is why he deserves to be supported in his own environment but since his language is universal it has to go everywhere. So the word national is completely obsolete and ridiculous.

manetas

V. S. And what’s the role of a Mediterranean artist in Europe today?

A. F. Speaking about a Mediterranean artist is again like speaking of a national artist. But we should be careful. The Mediterranean artists have many things to say because their roots are very rich.

V. S. And very deep also… in time..

ANGE LECCIA

A. F. Very strong, also their characters and their characteristics and their behaviour are very, very open so they can express things that maybe somebody from a northern country will have difficulty with. Therefore the Mediterranean artist has even more things to say to society today. 

koritsi                                                              The Greek participation

V. S. O. K.. What about the Greek participation? You have included 16 artists..

A. F. Now they are not sixteen they are eleven.

V. S. Ah. . eleven…bor

A.F. The thing is that I chose among artists from the whole of Greece – some work together in groups of three or four- so as individuals they are more but as names they are eleven. I chose these artists free of constraints such as pressure from the artistic establishment in Greece. I didn’t choose stars or artists who are supported. But of the whole of fifty-two artist, the one fifth comes from Greece and the majority of those from Thessaloniki, which is unlike any previous biennale. I think it is important to have a strong presence of Thessaloniki and its creativity in this exhibition. You see?

V. S. Yes. .and how do you see the Greek art scene today?

A. F. How do I see the Greek art scene? Honestly I think that Greek artists, the Greek scene is very very, lets say, active. I think there are lot of activities in the Greek art scene – but I think they are somewhat divided between commercial and independent.

 

   

revolution

V. S. What about the lack of international reputation of Greek artists? And why do you think that might be?

A. F. That happens because the Greeks don’t know how to communicate effectively– they don’t consider promotion important. They have an old fashion way of communicating. The way of communication is still like in the eighties. I have to deal with this personally, myself now. . with the biennale, too. I mean the way the artists communicate has changed radically everywhere else in the world. But in Greece they still function in an old-fashion way, so these artists don’t appeal.

V. S. Could you also tell us about your curatorial selections of artists in general in this exhibition?

A. F. How I chose the artists?

V. S. Yes…

A. F. I chose the artists starting always from the subject and I chose some of them that I knew. I also receive many dossiers.. I chose artists committed to their work, to this idea of responding to and expressing the contemporary situation. Of course the quality of the work is the first thing I look for. But for me quality is not enough. There has to be something more, as well, which can be given to the people. So people who visit this biennale and who happen not to know very much about art will enjoy it because they will understand things. People who know about art will also enjoy it  because they will locate 5 or 6 artists they know or will discover. So it is open to a very large public which is my way of working. I always work like that, on multiple levels.

LENORA de BARROS

                                                                                 The political issue

V. S. If we exclude the visual “entertainment” of the biennale I personally believe that it surely required the presence of political themes in this ­exhibition. Many of the artworks you selected for the biennale are socially inspired. Is this because artists today are more engaged f. e Husein Karabey and Gulsun Karamustafa (Turkey), Nigol Bezjian (Syria), Claire Fontaine (France), Gal Weinstein (Israel) e. t. c, or was it your decision to emphasize political art in a large sense of course?

A. F. Yes. .This is totally true but in a sense that I don’t think we should call it political art, we should call it contemporary art. . And we should call it independent art – art that wants to express things not just art that addresses itself to the rich collectors or funds. So this art makes you think, this art gives you information, this art makes you understand the context we live in. This doesn’t mean that I want to change the mind politically. How can you do a show in Greece today or anywhere in Europe and avoid the difficult issues and make cute art only for the elite? It’s impossible.. Art is for everybody, art is not for the few – It has nothing to do with the few – art is for few to buy but it is to be enjoyed by everybody.

no darkness

V. S. Do you believe that art can inspire personal or social change?

A. F. That is something very difficult to say. Take the case, for example, of the Iranian filmmaker Jafar Panahi, who is also in my show, he is one of the most important film makers, we produced his film together; he was in jail when we produced it and he was condemned. This film was shown everywhere. But still this guy was condemned. This means that art can give inspiration, can make people think but I doubt whether it can really influence the politicians. Because artists are not politicians - therefore is important not to confuse the role of the artists. You understand what I mean..

                                                                                 What about the crisis?

V. S. Yes, of course I understand. . And how do you think the crisis is affecting artistic production?

ZS_03.tif

A. F. A lot. Crisis is affecting, as you say, artistic production. Crisis does not obstruct art or creativity. Crisis disrupts the production of art because there is less and less money to produce art; there are fewer museums, galleries showing art, independent art –therefore the worlds of art is becoming very small. But actually there are so many artists, so many people who want to express themselves through art. Good or bad – I’m not talking about quality now. We are thinking of art as expression. And the crisis affects it a lot.

V. S. The art market is very strong today, and the world is full of art fairs and festivals. Do you believe that the Biennale of Thessaloniki could have some importance in this context?

A. F. I don’t think so, because the choice of the artists is not part of this context. Because we don’t have the superstars. But it is also not what I do…I mean, I choose artists working for human rights. So how could one imagine that I will do a biennale that will have all these fancy artists? The artists I chose are very good artists who have exhibited to Documenta, in galleries everywhere in the world. But they are committed to an ideal. And not to the market.

V. S. And money is always tight at any Biennale and now in the middle of such deep crisis was the budget enough to cover your expenses?

A. F. No, no we are in a very difficult situation, but everybody knows that. Our main problem is communication, because that t has to be done well. So I’m thankful to you that you are already doing something. Also the Organisation “Art of the World” is working very hard for me to help advance communication and everything.. Because I think this biennale of Thessaloniki could be extremely important because, in this context of today, first of all we have exhibitions all over the city and then we have these large spaces, the pavilions of 2.500 m3. A lot of things will be exhibited..

V. S. It’s a very large biennale that’s true..

written

                                                                                             The strategy

A. F. Yeah, it’s a large biennale and the pieces that I have chosen are big pieces also, large pieces of every sort -- not monumental. . It’s not about monumentality, they are important pieces, let’s say. We have dispersed important pieces all over the city and then Thessaloniki is a very interesting city, it has all this culture, it’s a city full of History as well as a superposition of civilisations, cultures and people. And many of these people suffered in the past. . We also invited some Palestinian artists, and artists from Israel and from all over the world.. So I really hope that people will come and will spend time there and because it is a biennale that demands time and careful observation on the part of the audience, because there is a lot to observe and many things that need to be noticed. It is not to be passed by quickly.. You know..

V. S. Yes..

A. F. I mean “reading” every piece, thinking about it, enjoying being there and at the same time understanding that art can play a role in society.

prisilla 

V. S. I wonder. . Has the audience changed in contemporary art since you have been working in it? Is the Mediterranean audience different from the Northern European?

A. F. I think that the audience has changed dramatically the last 10-15 years because there are too many people interested in art now. In the past there were just a few people but they were sincerely involved with art. Today they are many many people in search of art but I don’t know if they are really interested in it or in its social (fashionable) context. In this biennale you can both enjoy what you see and provoked to think at the same time. And also the Greek artists that I have chosen are on the same wavelength as me. They are all artists who are concerned about social issues. Of course we will see if the end result is what I’m talking about but I hope it will work.

V. S. Well, good luck to your exhibition and thank you..

A. F. Thank you so much..

* Vassilika Sarilaki is an art critic and art historian.

MARTA DELL-ANGELO

Participating artists and filmmakers: Marina Abramovic, Ghada Amer, John Armleder, Maja Bajević, Bill Balaskas, Lenora de Barros, Beforelight, Jacques Berthet, Nigol Bezjian, Mohamed Bourouissa, Marie Bovo, David Casini, Sheba Chhachhi, Claire Fontaine, Jordi Colomer, Marta Dell’Angelo, Desertmed Collective, Haris Epaminonda, Inci Eviner, Ymane Fakhir, Parastou Forouhar, Apostolos Georgiou, Khaled Jarrar, Hüseyin Karabey, Gülsün Karamustafa, Iseult Labote, Ange Leccia, Los Carpinteros, DeAnna Maganias, Marcello Maloberti, Miltos Manetas, Mark Mangion, Liliana Moro, Adrian Paci, Rosana Palazyan, Jafar Panahi, Maria Papadimitriou, Dan & Lia Perjovschi, Paris Petridis, Ivan Petrović, Khalil Rabah, Philip Rantzer, Zineb Sedira, Veronica Smirnoff, Priscilla Tea, Panos Tsagaris, Maria Tsagkari, Gal Weinstein, Peter Wüthrich, Raed Yassin, Yiorgis Yerolymbos, Vasilis Zografos.

Countries: Albania, Algeria, Bosnia, Brazil, Cuba, Cyprus, Egypt, France, Germany, Greece, Iran, Israel, Italy, Lebanon, Malta, Morocco, Palestine, Romania, Russia, Serbia, Spain, Syria, Switzerland, Turkey, USA.
Central Exhibition venues: Alatza Imaret, Archaeological Museum of Thessaloniki, Museum of Byzantine Culture, Geni Tzami, Macedonian Museum of Contemporary Art, Pavillion 6 (Thessaloniki International Trade Fair area), State Museum of Contemporary Art (Moni Lazariston)

INCI EVINER

Αdelina von Fürstenberg / Biography

Adelina Cüberyan von Fürstenberg is a Swiss citizen, from Armenian origin, born in Istanbul. She is an international and renowned curator and one of the field’s pioneers in broadening contemporary art. Von Fürstenberg took a more global and flexible approach to contemporary art exhibitions, in bringing art in spaces such as monasteries, medersas, public buildings, squares, islands, parks, etc. Her objective is to give a larger context for visual art in making it a more vigorous part of our lives, in creating a vivid dialogue for it with other arts, and relating it to worldwide issues.

During her studies of Political Sciences at the University of Geneva she founded the Centre d’Art Contemporain Genève, working with prominent artists, such as Sol LeWitt, Daniel Buren, General Idea, Cindy Sherman, Andy Warhol, Lawrence Weiner. In the same period she organized performances with John Cage, Laurie Anderson, Philip Glass, Joan Jonas, Robert Wilson. Few years later until 1994, she directed Le Magasin, Centre d’Art Contemporain of Grenoble, France, where she curated large solo exhibitions of major artists, such as Vito Acconci, Alighiero Boetti, Gino De Dominicis, Ilya Kabakov, as well as symposia and lectures on architecture, science and philosophy. Furthermore, for five years she directed the Ecole du Magasin (School of Curators). In 1993 the International Jury of the 45th Venice Biennale awarded her a prize for her direction of Le Magasin and its School of Curators.

In 1995, on the occasion of the United Nations 50th Anniversary, she was invited to curate the exhibition Dialogues of Peace, an international exhibition presented at the UN Headquarters, in Geneva. In 1996 she founded Art for The World, a Non-Governmental Organization (NGO) for the diffusion of the principles of the Universal Declaration of Human Rights through contemporary art and cinema. Adelina von Fürstenberg collaborates on yearly bases with the Regional Direction of SESC Sao Paulo, Brazil, In curating shows such as Balcan Erotic Epics by Marina Abramovic  (2006), Voom Portraits by Robert Wilson (2008), Urban Manners (2010) on Indian contemporary art for the first time in South America, and more recently The Mediterranean Approach (2012), an itinerant exhibition presented previously at Palazzo Zenobio in Venice (2011) and in Marseille at the mac – Museum of Contemporary Art. Her most recent project isFOOD, a large show with 31 artists exploring the fascinating question of food, simultaneously dealing with survival, health, economy and culture.

Parallel to the art shows, Adelina von Fürstenberg is also a Film Producer and between 2008 and 2011, she conceived and produced for the European Commission, the High Commissioner for Human Rights and the Council of Europe, 29 short fiction movies with well known independent filmmakers form all over the world, on the Articles of the Universal Declaration of Human Rights.

more info

www.thessalonikibiennale.com

info@thessalonikibiennale.com

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...