Monumenta 2012, Daniel Buren

Της Βασιλίκας Σαριλάκη                               Daniel Buren, « Excentrique(s), travail in situ », 2012, 380 000 m3. Détail. Monumenta 2012, Paris.           Εγκαινιάζεται σήμερα στο Grand Palais στο Παρίσι η Monumenta 2012, που αυτήν την φορά είναι αφιερωμένη στον  Daniel Buren. Αδιαμφισβήτητη φυσιογνωμία της εννοιακής γαλλικής σχολής και πρεσβευτής μετέπειτα του μεταμοντέρνου, ο 74χρονος σήμερα Daniel Buren δέσποσε για δεκαετίες στο γαλλικό αστικό τοπίο αλλά και την διεθνή σκηνή. Καλλιτέχνης χώρου, διανοούμενος, «αντικαπιταλιστής», δήλωνε το 1969 πως «κάθε παραγωγή έργου είναι κοινωνική κι όχι ιδιωτική υπόθεση, άρα έχει πολιτική σημασία». Την ίδια περίοδο ίδρυσε μαζί με άλλους 3 καλλιτέχνες την ομάδα BMPT που στην διακήρυξή της αρνιόταν το κλασσικό ζωγραφικό στοιχείο ως «ένα υποκειμενικό μήνυμα κι οφθαλμαπάτη»... Έτσι αποφάσισε να παρεμβαίνει χρωματικά σε αντισυμβατικές επιφάνειες όπως σημαίες, ιστία, πέτρινα σκαλοπάτια και τοίχους.Αργότερα επεκτάθηκε στους δημόσιους χώρους.. Ο δημόσιος χώρος, λοιπόν, κέρδιζε σταδιακά ολοένα και περισσότερο την προσοχή του Buren, όπως κι εκείνη του κοινού του. Κι οι αρχιτεκτονικές του παρεμβάσεις είναι τελικά εκείνες που τον έκαναν διεθνώς γνωστό αλλά και δημοφιλή στο Παρίσι καθώς το έργο του έχει σαφώς μια αίσθηση γαλλικής γεύσης..... Η χρονιά της μεγάλης δόξας για τον Buren ηταν αναμφίβολα το 1985. Όταν πολύς κόσμος θαύμασε την τεράστια εγκατάστασή του στην Αυλή των Τιμών του Palais Royal.                                                                   Daniel Buren, Les Deux Plateaux , 1986, Palais Royal, Paris                                « Les Deux Plateaux », sculpture in situ permanente, cour d'honneur du Palais-Royal, Paris,1985-1986. Μαυρόασπροι ριγέ κίονες, κομμένοι σε διαφορετικά ύψη, συνέχιζαν νοητά το ήδη υπάρχον περιστύλιο της διάσημης αυλής. Το αποτέλεσμα ήταν μια ρυθμική εγκατάσταση, σχεδόν λυρική με μια αίσθηση ισσοροπίας και την νοηματοδότηση ενός αρχαιοελληνικού ή ρωμαικού, εικαστικού νεολογισμού..Κάποιοι τότε υπερθεμάτισαν αλλά δεν ήταν και λίγοι αυτοί που συνοφρυώθηκαν από την νέα,αυτή αλλόκοτη πρωτοπορία... Τις ρίγες αυτές που ο καλλιτέχνης πρωτοπαρουσίασε το 1966 τις συνέχισε σε διάφορες χρωματικές παραλλαγές κι επιφάνειες και τα επόμενα χρόνια. Οι παρεμβάσεις του, κάπως αυστηρές, γεωμετρικές ή ελαφρά παιγνιώδεις στο πνεύμα της op-art , ξεδιπλώθηκαν στους δρόμους του Παρισιού, στο metro ή στις γκαλερί αρνούμενες, ωστόσο, σε κάθε περίπτωση το μουσείο. Photo-souvenir : « Affichage sauvage », travail in situ, Paris, avril 1968 «Το μουσείο, -έλεγε ο Buren το ΄86-, καταφέρνει να πνίξει την πλέον οξεία κι ερωτηματική τέχνη, πνίγει τον λόγο της και τα πραγματικά προβλήματα που θέτουν ορισμένα έργα. Ενώ αντιθέτως, ο δρόμος τα ζωντανεύει..» Ούτως ή άλλως ο καλλιτέχνες το 1968 δεν διέθετε καν ατελιέ κι “εξέθετε” απευθείας στους δρόμους.. Οι απόψεις του Buren καθώς και η μορφή της εικαστικής του έκφρασης παρέμεινε είναι αλήθεια σταθερή με τα χρόνια. Ίσως μάλιστα σ΄ αυτήν ακριβώς την σταθερότητα αλλά και την ευφυή κάθε φορά αντιμετώπιση του αρχιτεκτονικού χώρου να οφείλει τις μεγάλες –πράγματι- παραγγελίες γιά έργα σε δημόσιους χώρους που δέχτηκε όλη την δεκαετία του ΄80. Εδώ βλέπουμε ένα έργο του στην Ιαπωνία στο οποίο παίζει εννοιακά με ένα γνωστό έργο ψευδαίσθησης του Magritte βάζοντας στο κάδρο το ίδιο το  τοπίο, μεταβάλλοντάς το σε έργο “ζωντανής ζωγραφικής”..             « Sha-Kkei » ou « Emprunter le paysage », travail in situ, Ushimado, Japon, novembre 1985. Dominant-Dominé, coin pour un espace, 1465,5 m² ,miroir, encre sérigraphique sur PVC, bois, électricité, 1991, CAPC musée d’art contemporain de Bordeaux Η πιο σοφιστικέ πάντως από τις εγκαταστάσεις αυτές ήταν εκείνη του 1991, στο CAPC Bordeaux, όταν καθρέφτισε έναν μεγάλο χώρο με αψίδες , στο ύφος ενός αραβικού ναού και το ΄95 στην πλατεία Terreaux της Lyon όταν αναδόμησε την παλιά του εγκατάσταση του Palais Royal. Αυτήν την φορά 80.000 κόσμος θαύμασε το έργο ενός αναγνωρισμένου πλέον καλλιτέχνη που κατόρθωσε ευτυχώς να μην κάνει την πρωτοπορία του μανιέρα, όπως δυστυχώς έκανε ένας άλλος διάσημος καλλιτέχνης χώρου, ο Christo, που δέσποσε επίσης στην γαλλική σκηνή,.. Οι διαφορές αυτές, φυσικά προκύπτουν από το άλλο επίπεδο του Buren που δεν εξάντλησε την πρωτοπορία του μέχρι τελευταίας ρανίδος. Αντίθετα φρόντισε να την εμπεδώσει θεωρητικά στο ευρύτερο κοινό, μέσα από ένα τρίτομο έργο με γραπτά του που έτυχε πολύ καλής υποδοχής στο Παρίσι και κυρίως ενδιαφέρθηκε να παραμείνει πειραματικός, κάτι που οποιοσδήποτε μπορεί να εκτιμήσει.. Οι αρχιτεκτονικές του παρεμβάσεις δεν σταμάτησαν ποτέ να αναζητούν έναν διάλογο και μια πολύτιμη ισορροπία ανάμεσα στην σύγχρονη δυτική τέχνη κι εκείνη των Ετρούσκων ή των Αιγυπτίων ή των συγχρόνων του Μεξικανών. Κι αυτό δικαιολογημένα άρεσε.. Daniel Buren. Le Temps D'une Oeuvre , 2005. Musée d'art contemporain de Lyon, Biennale de Lyon d'Art Contemporain Σήμερα τα έργα του Buren εκτίθενται και σε μουσεία, καταχωρήθηκαν στην Ιστορία αλλά παραμένουν εφήμερες εγκαταστάσεις. Που αφού τελειώσει η ζωή τους επιβιώνουν μόνον σε φωτογραφικά ντοκουμέντα. H χρήση της ψευδαίσθησης είναι συχνά παρούσα στα έργα του όπως στο παρακάτω έργο στο μουσείο Guggenheim, το 2005.                                 « Around the Corner », travail in situ, Guggenheim Museum, New York, 2005 Ο δημόσιος χώρος πού έχει φιλοξενήσει τα έργα αυτά του Buren έχει αλλάξει αλλά αυτό που απομένει είναι η μνήμη μιας απελθούσας «διακόσμησης - υπό την ευγενή έννοια του όρου – η οποία, όπως λέει ο Buren - είναι μια από τις ιδιότητες κάθε μεγάλης τέχνης»...                                    « Effet/Contre-effet », travail in situ, château de Versailles, 2004 Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι που έχουν άλλη άποψη για το ζήτημα της διακόσμησης..Ασφαλώς, αν και ο Buren αποτελεί έναν “κλασσικό” της δημόσιας τέχνης στην Γαλλία, σαφώς πιο πολιτκός σε θέματα δημόσιου χώρου είναι ο Richard Serra που μετά την δική του εικαστική παρέμβαση στο Παρίσι άλλαξε τα δεδομένα..                                                       Richard Serra, Monumenta, 2008, Grand Palais.. Είναι φανερό ότι ο Buren δεν επιλέγει πλέον , όπως αρχικά, την πολιτική εκδοχή στα έργα του αλλά προαιρεί το κάλλος..Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει το έργο του στην φετινή Monumenta για το οποίο μας είχε προιδεάσει μερικά χρόνια πρίν..Μια επιστροφή στο παιγνιώδες, στο αρχαικό, στην χαρά της ζωής και την αρμονία..Μια αγάπη εντέλει για την πανδαισία..             « Capanna rotonda con 7 colori », travail in situ permanent, collection privée, Asiago, 2009.