Harun Farocki, πολιτική τέχνη με επιδέξια μέσα..

Από την Tate Modern στην Σάμο..                                                                                                                                                             Της Βασιλίκας Σαριλάκη  Μετά την μεγάλη φετινή αναδρομική του στην Tate Modern στο Λονδίνο, ο Harun Farocki εκθέτει στο Πυθαγόρειο της Σάμου. Θα παρουσιάσει τις  βιντεο-εγκαταστάσεις που τον έκαναν διάσημο ως έναν επιφανή κινηματογραφιστή και videoartist που ασκεί πολιτική τέχνη με επιδέξια μέσα. Ο Farocki είναι επίσης, ένας κοινωνικός ηθολόγος της τέχνης. Η απροσδόκητη έκθεσή του στην Ελλάδα, (καθώς του αρέσει να εκθέτει σε μη αναμενόμενα μέρη όπως αναφέρει ο γκαλερίστας του Thaddaeus Ropac), έχει τίτλο «Ανάμεσα στο μάτι και στο χέρι» και θα γίνει στο πρώην ξενοδοχείο Πυθαγόρας ( 20 Ιουλ. - 20 Σεπτ). Η παρουσίαση γίνεται σε συνεργασία με την Galerie Thaddaeus Ropac, στο πλαίσιο του Samos Young Artists Festival, σε επιμέλεια  Antje Ehman και με σύμβουλο οργάνωσης τον Αλέξανδρο Ι. Στάνα. Επίσημα θα εγκαινιαστεί στις 4 Αυγούστου το βράδυ παρουσία του καλλιτέχνη.   Ο Harun Farocki είναι συγγραφέας, κινηματογραφιστής, κι επιμελητής εκθέσεων. Γεννήθηκε το 1944 στην Neutitschein (περιοχή της Τσεχοσλοβακίας, που προσαρτήθηκε από τη Γερμανία). Σπούδασε στην Γερμανική Ακαδημία Κινηματογράφου και Τηλεόρασης (DFFB) στο Βερολίνο, από την οποία εκδιώχθηκε το 1968 για πολιτικούς λόγους. Από το 1966 έχει δημιουργήσει πολυάριθμες ταινίες μεγάλου μήκους, ταινίες δοκίμια, ντοκιμαντέρ, και εγκαταστάσεις. Ο Farocki διερευνά την παγκόσμια, οικονομική, κοινωνική, και πολιτιστική εξέλιξη μέσω των έργων του.. Οι ταινίες και τα video που κάνει είναι πολύ ιδιαίτερα. Από το 1995 ασχολείται ολοένα και περισσότερο με εκθέσεις, δημιουργώντας εγκαταστάσεις βίντεο για γκαλερί και μουσεία, έχοντας στο ενεργητικό του πολυάριθμες ομαδικές και ατομικές εκθέσεις.    O Farocki, είναι ένας σκηνοθέτης και καλλιτέχνης του οποίου το έργο επηρέασε πολύ έντονα την ιστορία του πολιτικού σινεμά από το τέλη της δεκαετίας του 1970. Έχοντας κάνει πάνω από 100 παραγωγές για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, ο Farocki έθεσε επί τάπητος, τους προβληματισμούς του για τη σχέση της κοινωνίας των πολιτών, με την πολιτική, τον σύγχρονο πολιτισμό και τα νέα ήθη. Αυτό δεν το έκανε μόνον μέσα από τα έργα του αλλά ακολουθώντας όπως ανέφερε ο ίδιος σε συνέντευξή του, “την άποψη της nouvelle vague πως οι ταινίες οφείλουν να σχολιάζονται και να θέτουν ζητήματα προς συζήτηση κι από τον ίδιο τον δημιουργό” .Έτσι αποφάσισε να προκαλέσει τον διάλογο τόσο ως συγγραφέας κι εκδότης  του περιοδικού Filmkritik, αλλά και ως επιμελητής, και καθηγητής στο Berkeley και τη Βιέννη.                                           Haroun Farocki installation, Kunsthaus Bregenz, 2010                                                         Haroun Farocki installation, Kunsthaus Bregenz, 2010 Παρακολουθώντας μερικά από τα παλιά του βίντεο και ταινίες, διαπιστώνει κανείς τον ευφυέστατο τρόπο με τον οποίον ο Farocki ανέκαθεν αντιμετώπιζε τα “κοινωνικά κρούσματα” της μαζικής υποβολής και της επιβολής της εξουσίας στα πλήθη.. Ξεκινώντας από την ντοκουμενταρίστικη σχολιογραφία ορισμένων καθαρά πολιτικών γεγονότων, όπως την εξέγερση του λαού στην τελευταία ομιλία του Τσαουσέσκου, μέχρι τα σύγχρονα ψευδοντοκιμαντερ που μας δείχνουν το πως εξασκούνται στην Γερμανία κάποιοι άνθρωποι για να κάνουν καλή εντύπωση στις συνεντεύξεις που δίνουν για δουλειά προκειμένου να τους προσλάβουν..ο Farocki σου δίνει να καταλάβεις με τον μαγικό του τρόπο, όσα δεν θα μπορούσες να καταλάβεις καθόλου εύκολα για τις ανθρώπινες σχέσεις και το πόσο ευάλωτοι είναι οι άνθρωποι απέναντι στην εξουσία και τους ρόλους που τους επιβάλλει.. Η τέχνη του είναι εξαρχής η τέχνη ενός διανοούμενου πειραματιστή της εικόνας αφού υπήρξε συνοδοιπόρος του Godart και του περιβόητου cinema d’ auteurs..                                                                              O  Haroun Farocki το 1975 Ως προς αυτό, ο κος  Farocki είναι κάτι σαν τον Konrad Lorenz της τέχνης αλλά κι ένας επινοητικός κοινωνικοπολιτικός σχολιαστής. Ένας κοινωνικός ηθολόγος, που χρησιμοποιεί την κάμερα και το βίντεο για να αποκαλύψει υπόγειες σχέσεις, υποδόριους εκβιασμούς, την μαζική υστερία στο ποδόσφαιρο, την κτηνώδη υποκρισία στην “εξάσκηση πολέμου” με videogames που στοχεύουν στον ευνουχισμό της συνείδησης του ανθρώπου.. Από αυτήν την σκοπιά πρόκειται για έναν καλλιτέχνη μαχητή της αλήθειας χωρίς ωστόσο να καταφεύγει σε εξπρεσιονιστικές κραυγές, σε εύπεπτες καταγγελίες και λαϊκισμούς..Διανοούμενος, σοβαρός, έξυπνος, επιδέξιος, στοχεύων στην διαχρονία αλλά και επίκαιρος.. Έτσι θα έπρεπε να είναι οι καλλιτέχνες που ασχολούνται με την πολιτική τέχνη..Όχι πομπώδεις, όχι υστερικοί, ούτε τζάμπα μάγκες..                                                                Haroun Farocki installation, Kunsthaus Bregenz, 2010 Μάλιστα, δεν θυμάμαι ποιός συνεργάτης του, η επιμελητής του γράφει σε ένα από τα βιβλία που έχουν κυκλοφορήσει για το έργο του…πως τα έργα του δεν αποτελούν σχολιασμό πολιτικών γεγονότων αλλά πολιτικά γεγονότα αυτά καθεαυτά..Αυτό αποτελεί μεγάλη αλήθεια αν σκεφτεί κανείς τα serious games που μπορείτε να δείτε στην έκθεση στην Σάμο..θυμίζουν ακριβώς εκείνη την θλιβερή ιστορία που αποκάλυψαν τα wikileaks..Εκείνο το άθλιο βίντεο που έδειχνε αμερικανούς πεζοναύτες να στοχεύουν αμάχους άνδρες και γυναίκες στο Αφγανιστάν, να τους βομβαρδίζουν από ελικόπτερο, να χρησιμοποιούν ορολογία videogames και να γελάνε κιόλας σαν παιδιά που πέτυχαν τον στόχο! Τα Serious Games του Farocki αποτελούν διπλές εγκαταστάσεις βίντεο, διάρκειας περίπου οκτώ λεπτών, με πλάνα που τραβήχτηκαν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις στις ΗΠΑ σε συνδυασμό με υλικό από προσομοιώσεις μαχών σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Θυμίζουν παιχνίδια σε υπολογιστή. Ωστόσο, τα προγράμματα αυτά, χρησιμοποιούνται από τους στρατιώτες για να εξασκηθούν να αντιμετωπίσουν πραγματικές μάχες στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, και άλλες πιθανές ζώνες κρίσης. Μια παραλλαγή αυτού του παιχνιδιού πολέμου, υπάρχει και σε μια άλλη ταινία της σειράς Serious Games  και ασχολείται με την αναπαράσταση τραυματικών εμπειριών των στρατιωτών λόγω του του πολέμου αξιοποιώντας το ίδιο είδος προσομοίωσης της τεχνολογίας, η οποία στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιείται για θεραπευτικούς σκοπούς. Πρόκειται δηλαδή για ένα είδος “επαναδιαπραγμάτευσης του τραύματος” που οδηγεί στην λύτρωση από αυτό μετά από αναπαράστασή του κι ένα είδος εξομολόγησης των εγκλημάτων πολέμου..         Ο Farocki είναι επίσης ένας παραγωγικός συγγραφέας. Από το 1974 μέχρι το 1984 εξέδιδε το περιοδικό Filmkritik στο Μόναχο ενώ έχει  δημοσιεύσει κείμενά του στο γαλλικό περιοδικό Trafic κ.λ.π. Από το 1974, έχει δώσει διαλέξεις στο Αμβούργο, το Μόναχο, το Ντίσελντορφ, την Στουτγκάρδη, την Βιέννη, το Βερολίνο, το Berkeley και άλλες πόλεις.  Άλλες δημοσιεύσεις του περιλαμβάνουν το Μιλώντας για τον Γκοντάρ, Νέα Υόρκη / Βερολίνο (με Kaja Silverman, 1998-99), Κινηματογράφος, όπως ποτέ πριν (επιμ. Antje Ehmann / Generali Foundation, 2006), Serious Games, Πόλεμος Media I Τέχνης (επιμ. Beil / Ehmann / Mathildenhöhe, 2011). Από το 1993 μέχρι το 1999 ήταν καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϊ. Το 2004 έγινε επισκέπτης καθηγητής στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Βιέννης, και το 2006 διορίστηκε τακτικός καθηγητής.                                                                  Farocki, video installation, Documenta, 2007 Η μεγάλη σημασία του Farocki στις εικαστικές τέχνες δεν αντικατοπτρίζεται μόνο στα αφιερώματα με τις ταινίες του σε μουσεία όπως το Tate Modern του Λονδίνου αλλά και σε ατομικές εκθέσεις όπως στην MUMOK Wien, το Jeu de Paume στο Παρίσι, το ΜΟΜΑ της Νέας Υόρκης, και το Μουσείο Ludwig στην Κολωνία. Άλλωστε, η συμμετοχή του στην Documenta το 1997 και το 2007 απέδειξαν την ισχυρή επιρροή των ταινιών του στην τέχνη .    Transmission (Μεταβίβαση), 2007, μονοκάναλη βιντεο-εγκατάσταση, έγχρωμο βίντεο με ήχο, διάρκειας 43 λεπτών Το θέμα που πραγματεύεται εδώ ο Harun Farocki, όπως μας περιγράφει η Anita Beckers  είναι οι διάφοροι τόποι μνήμης σμιλεμένοι σε πέτρα. Το έργο Μεταβίβαση εξετάζει την επιρροή και τη λατρεία των μνημείων που υπάρχουν διάσπαρτα ανά τον κόσμο, τα οποία έχουν γίνει προορισμοί για προσκυνητές και τουρίστες, καλύπτοντας πλέον πολλές διαφορετικές ανάγκες, από την προσωπική μνήμη έως την πνευματική φώτιση και το θρησκευτικό αίσθημα. Το ταξίδι του Farocki ξεκινάει από το μνημείο για το Βιετνάμ στην Ουάσινγκτον, έναν τοίχο από μαύρο γρανίτη στον οποίο έχουν χαραχτεί τα ονόματα και των 58.249 Αμερικανών που σκοτώθηκαν στον πόλεμο του Βιετνάμ. Χιλιάδες άνθρωποι το επισκέπτονται κάθε μέρα, αγγίζουν τα γράμματα και ψάχνουν να βρουν τα ονόματα μελών της οικογένειάς τους ή φίλων σε μία προσπάθεια να εδραιώσουν έναν σύνδεσμο μεταξύ της δικής τους ζωής και του παρελθόντος. Στις βίντεο εγκαταστάσεις Eye/Machine I, II, III (2000-2003), (επάνω) που επίσης μπορείτε να δείτε στην έκθεση ο Farocki ασχολείται με τις δυνατότητες της έξυπνης επεξεργασίας της εικόνας. Με την ταυτοποίηση-εύρεση και παρακολούθηση των διαδικασιών που αναπτύχθηκαν αρχικά για στρατιωτικούς σκοπούς και σήμερα εφαρμόζεται η λειτουργία τους σε αστικές περιοχές, χωρίς τη βοήθεια των ανθρώπων. Όλα τα έργα του παρουσιάζονται με διπλή προβολή.                                                      Harun Farocki, Comparison via a Third, C Harun Farocki, 2007 O Harun Farocki εκπροσωπείται από τις γκαλερί àngels στη Βαρκελώνη, Barbara Weiss στο Βερολίνο, Greene Naftali στη Νέα Υόρκη και Thaddaeus Ropac στο Σάλτσμπουργκ και στο Παρίσι. Ζει και εργάζεται στο Βερολίνο.