Ο Σικελιανός, ο Πικιώνης κι η εσωτεριστική αρχιτεκτονική του μεσοπολέμου

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Πριν λίγες μέρες ήταν η επέτειος από την γέννηση του μεγάλου μας ποιητή Άγγελου Σικελιανού (15 Μαρτίου 1884). Με αφορμή αυτήν την επέτειο, προσπαθήσαμε να δούμε μια περίεργη πλευρά της πνευματικής μας Ιστορίας. Την Ιστορία που αφορά στό όραμα για την δημιουργία του Δελφικού κέντρου από τον Σικελιανό σύμφωνα με τα αρχαία πρότυπα, δηλαδή ενός αρχιτεκτονήματος εσωτεριστικής λογικής όπως θα λέγαμε σήμερα, σε συνεργασία με τον Πικιώνη, να δούμε γιατί και πως το φαντάστηκαν, να δούμε τις περιπέτειες των Δελφικών εορτών αλλά και το πως σήμερα μπορούμε να συσχετίσουμε αυτήν την αντίληψη του Πικιώνη με τις ιδέες εσωτεριστικής αρχιτεκτονικής σε ανάλογα κτίρια του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη.. Το Δελφικό Κέντρο.Τον Δεκέμβριο του 1921 ο Σικελιανός γράφει στον Νίκο Καζαντζάκη σχετικά με ένα «κοσμικό μοναστήρι» που σχεδιάζει να οργανώσει. Πρόκειται ουσιαστικά για μία από τις πρώτες αναφορές στο Δελφικό Κέντρο. Μετά λίγο καιρό το όραμα του Σικελιανού για ένα πνευματικό μοναστήρι θα βρει ως ιδανικό τόπο πραγματοποίησής του τους Δελφούς. Εκεί μόνο «στον ιερό χώρο των Αρχαίων Αμφικτιονιών» θα μπορούσε να φανταστεί «ένα κέντρο πνευματικό για να ενθαρρύνει και να διευκολύνει την επαφή των επιστημόνων, των καλλιτεχνών και των πνευματικών ανθρώπων όλων των χωρών». Λίγα χρόνια μετά, το 1924, ο Σικελιανός θα εμφανιστεί πάνω στους Δελφούς ντυμένος «με  το παχύ ένδυμα αρτίου ψευδοπροφήτου», όπως θα γράψει ο Τάκης Παπατσώνης, για να μιλήσει για το Δελφικό όραμα, για την προσπάθειά του να «μυήσει τον κόσμο σε μία νέα χαώδη θρησκεία». Άγγελος Σικελιανός, Nίκος Καζαντζάκης, Σκήτη Καυσοκαλυβίων, Εργαστήρι Ιωασαφαίων. “Καλοκαίρι του 1929. Ο Άγγελος Σικελιανός περπατάει δίπλα στον Δημήτρη Πικιώνη κάπου στην Κηφισιά. «Το έχω αποφασίσει» του λέει. «Το Δελφικό Κέντρο πρέπει να σχεδιαστεί από έναν Έλληνα». Εσύ θα είσαι αυτός. Θα είναι ένα Κέντρο το οποίο θα προβάλλει σε όλον τον κόσμο τις αρχές της χαμένης Δωρικής ή Απολλώνιας Επιστήμης. Τις αρχές της ακτινοβολίας, της Ευρυθμίας, της Πειθαρχίας, της Απλότητας. Τώρα είναι ώριμη η στιγμή να γίνει ένα τέτοιο πνευματικό κέντρο εδώ, στο κέντρο του κόσμου. Το έκανε ο Tagor με τη Visva Bharati στη Βεγγάλη, το έκανε ο Lubicz με τη Suhalia στη Γενεύη, το έκανε ο Steiner με το Goetheanum στο Dornach. Ήρθε ο καιρός να γίνει κάτι αντίστοιχο και στους ΔελφούςΏρες συζητούσε ο Πικιώνης με τον Σικελιανό για τις θεωρίες των αρμονικών χαράξεων του Hambidge και του Mössel, για τους αρχαίους ναούς και τις αρχές της ξεχασμένης ρυθμικής Γεωμετρίας. Μαζί σχολιάζανε το έργο του Cantor, του Planck, του Einstein, του Schrödinger, του Heisenberg, του Broglie και διαπιστώνανε ότι όλη η Φυσική και Μαθηματική Επιστήμη, επέστρεφε προς το αιώνιο πνευματικό περιεχόμενο του Πυθαγορισμού. Ο Σικελιανός είναι ενθουσιασμένος με το όραμά του: Το Δελφικό Κέντρο θα εγκαινιαστεί με μία παγκόσμια καλλιτεχνική έκθεση οργανωμένη από τον Le Corbusier! Ο Σικελιανός και ο Πικιώνης θα είναι οι δύο Μύστες. Όπως οι μύστες του Schuré έτσι και αυτοί θα διδάξουν την τεχνική της ενόρασης. Την αντίληψη της πυθαγόρειας αρμονίας που οδηγεί απευθείας στο άρρητο.” Αυτή είναι η κεντρική ιδέα όπως την περιγράφει ο αρχιτέκτονας Κώστας Τσιαμπάος* . Τί απέγινε τελικά;                                  Ο Σικελιανός αναζητώντας έναν τρόπο να εδραιώσει τη «Δελφική Ιδέα» στη  συνείδηση Ελλήνων και ξένων επιχειρεί να διοργανώσει ένα σημαντικό γεγονός το οποίο θα μπορέσει φέρει πολύ κόσμο στους Δελφούς και ταυτόχρονα θα αποτελέσει την απαρχή της «Δελφικής προσπάθειας». Το γεγονός αυτό είναι οι Δελφικές Εορτές οι οποίες πραγματοποιούνται δύο φορές, στις 9 Μάιου του 1927 οι πρώτες και το 1930 οι δεύτερες. Ο Σικελιανός οραματιζόταν να δημιουργήσει μια παγκόσμια πνευματική κοινωνία με έδρα τους Δελφούς, όπου διανοούμενοι από όλο τον κόσμο και από όλους τους χώρους των επιστημών και των τεχνών θα εργάζονταν για την πνευματική και ψυχική συναδέλφωση των λαών.. Τους Δελφούς τους επέλεξε εξαιτίας της αίγλης και της ηθικής που εξέπεμπε κατά την αρχαιότητα το ιερό, καθώς θεωρούνταν ο ομφαλός της γης και επειδή εκεί είχε την έδρα της η Δελφική Αμφικτυονία, μια μικρογραφία της τότε Κοινωνίας των Εθνών, του σημερινού ΟΗΕ. Η κοινοποίηση σε ένα διεθνές επίπεδο ενός τόσο φιλόδοξου και σημαντικού έργου όπως το Δελφικό Κέντρο προσέλκυσε το ενδιαφέρον αρκετών αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων από το εξωτερικό εκείνη την περίοδο. Παρ’ όλα αυτά ο Σικελιανός θα προτιμήσει να αναθέσει την μελέτη του Δελφικού Κέντρου στον Πικιώνη με τον οποίο είχε συνεργαστεί κατά την διάρκεια της προετοιμασίας των δεύτερων Δελφικών Εορτών μια και «αυτό το σχέδιο θα ’πρεπεν απόλυτα να βγει ακέριο απ’ την Ελλάδα» Το 1928, σε μία ελληνογαλλική συνάντηση στο Παρίσι, ο Σικελιανός προτείνει, μια συμβολική κίνηση. Τη μεταφορά του ιερού πυρός από τον τάφο του άγνωστου στρατιώτη στο Παρίσι, στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Οι συνδαιτυμόνες, ανάμεσα στους οποίους προσωπικότητες όπως ο Gabriel Boissy, ο Mario Mennier κ.α. ενθουσιάζονται στην ιδέα. Το 1928, ο Σικελιανός ρίχνει την ιδέα για μια διεθνή έκθεση μοντέρνας τέχνης στους Δελφούς με έργα των Picasso, Braque, Derain, Léger κ.α. και προσκαλεί τον Le Corbusier να έρθει να την διοργανώσει .  Παράλληλα ο Σικελιανός συνεχίζει τις επαφές του με τους Γάλλους διανοούμενους ελπίζοντας σε ένα ακόμα οργανωμένο ταξίδι στους Δελφούς, χωρίς όμως να έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.  Από την άλλη, ούτε η Εύα Πάλμερ καταφέρνει να βρει οικονομική υποστήριξη για το Δελφικό Κέντρο στην Αμερική. Αν και απευθύνεται σε πολλούς – από παλιούς γνωστούς μέχρι και το ίδρυμα Rockefeller - όλοι ακούν με ενδιαφέρον το σχέδιο για το Δελφικό Κέντρο κανένας όμως δεν έχει τη διάθεση να το ενισχύσει οικονομικά. Οπότε προχωράνε μόνοι τους. Αλλά κι η Ελλάδα του 1930  δεν έβλεπε την αναβίωση της αρχαιότητας με την ιδιαίτερη ματιά του Σικελιανού ή του Πικιώνη, αλλά μόνο ως μια ευκαιρία οικονομικής ανάπτυξης μέσω του τουρισμού. Οι περισσότεροι πολιτικοί μπορεί να έμοιαζαν ενθουσιασμένοι με το Δελφικό όραμα, αλλά πίσω από αυτό έβλεπαν μάλλον τα χρήματα που θα εισέρχονταν στα ταμεία ή τους ψήφους από την τοπική κοινωνία. Ο Σικελιανός όμως το έβλεπε εντελώς διαφορετικά. Και γιαυτό δεν επέτρεψε την τουριστικοποίηση της περιοχής την οποία πάλαιψε σταθερά.Για την επίτευξη του στόχου του ο Σικελιανός θεωρούσε απαραίτητο να ιδρυθεί εκεί ένα Πανεπιστήμιο ηθικών, ανθρωπιστικών και καλλιτεχνικών σπουδών. Στο ίδρυμα αυτό θα διδάσκοντα  κοινωνιολογικές, μουσικές κ.ά. σπουδές, και εκτός από σεμινάρια, διαλέξεις και συνέδρια θα οργανώνονταν και οι δελφικές εορτές.Οι γιορτές περιλάμβαναν θεατρικές παραστάσεις, αρχαίους και λαϊκούς χορούς, αθλητικούς αγώνες, λαμπαδηδρομίες, συναυλίες βυζαντινής μουσικής, εκθέσεις έργων γλυπτικής, ζωγραφικής, λαϊκής χειροτεχνίας.. Σύμφωνα με το όραμα του Σικελιανού, η κοινότητα του Δελφικού Κέντρου θα ήταν αυτόνομη με την έννοια ότι θα ζούσε από την εκμετάλλευση της δικής της γεωργικής και βιοτεχνικής παραγωγής. Ένας άλλος τομέας ο οποίος θα συνδέονταν με την επιβίωση του Δελφικού Κέντρου θα ήταν ο ήπιος τουρισμός. Υπήρχε η προσδοκία το Δελφικό Κέντρο να προσελκύσει επισκέπτες από όλο τον κόσμο και γι’ αυτόν τον λόγο θα γίνονταν η προσπάθεια να αναβαθμιστεί το λιμάνι της Ιτέας, να εκσυγχρονιστεί η οδική συγκοινωνία και παράλληλα να κατασκευαστεί στους Δελφούς ένα μικρό αεροδρόμιο! Ο Σικελιανός θεωρούσε ότι το Δελφικό Κέντρο θα κατασκευάζονταν κυρίως από την εθελοντική δουλειά των τοπικών μαστόρων αλλά και «των αστέγων της Δελφικής περιοχής και των άλλων Ελλήνων, προσφύγων και μη». Αρχιτεκτονική αναπαράσταση της αρχαιότητας. Ήδη από τα πρώτα σκίτσα που κάνει ο Πικιώνης για το Δελφικό Κέντρο διαφαίνονται κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. Ο κεντρικός δρόμος, ο οποίος ορίζει την ανηφορική πορεία προς το συγκρότημα ακολουθώντας το ανάγλυφο του εδάφους, το περιμετρικό τείχος το οποίο δημιουργεί ένα σαφές όριο ανάμεσα στο μέσα και το έξω δίνοντας παράλληλα έναν χαρακτήρα ακρόπολης στην κοινότητα και ο μεγάλος υπαίθριος χώρος ο οποίος οργανώνει τα κτίρια περιμετρικά και τονίζει τον δημόσιο χαρακτήρα του χώρου. Με μια γρήγορη ματιά στα σκίτσα του Πικιώνη η εικόνα που αποκομίζει κάποιος είναι παρόμοια με αυτή που θα είχε αν έβλεπε μπροστά του έναν παραδοσιακό οικισμό σε κάποια ορεινή περιοχή της Ελλάδας. Η «ελεύθερη σύνθεση» του συνόλου, η ακανονιστία σχημάτων και όγκων, τα μικρά ανοίγματα, οι δικλινείς στέγες με τα κεραμίδια, είναι στοιχεία τα οποία μας παραπέμπουν στην λαϊκή αρχιτεκτονική. Αν δούμε όμως προσεκτικότερα θα διαπιστώσουμε ότι πίσω από την γενικότερη μορφολογική ομοιομορφία το αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο εμφανίζεται πλουσιότερο και με πολλαπλές αναφορές. Αυτό που κυριαρχεί τελικά είναι η αρχιτεκτονική αναπαράσταση της αρχαιότητας και αυτό γίνεται σε τέτοιο βαθμό που να μην μπορεί κανείς να διακρίνει αν αυτό που βλέπει στα σκίτσα είναι μία νέα κατασκευή ή η αναπαράσταση ενός φανταστικού αρχαίου οικισμού. Με άλλα λόγια, αν οι Δελφοί είναι ο κατεξοχήν συμβολικός τόπος της αρχαίας Ελλάδας, ο Πικιώνης δεν κρύβει την επιθυμία του να «δει» στον χώρο να αναβιώνει ένας νέος οικισμός ο οποίος όμως φαίνεται σαν να αναγεννήθηκε από μία άλλη εποχή. Πικιώνης..                             Η Εσωτεριστική αρχιτεκτονική του μεσοπολέμου Στην εποχή του Μεσοπολέμου το Δελφικό Κέντρο αποτελεί μία μοναδική περίπτωση για την Ελλάδα, ένα φιλόδοξο όραμα χωρίς προηγούμενο. Σε άλλες χώρες της κεντρικής Ευρώπης όμως, κοινότητες σαν το Δελφικό Κέντρο προϋπήρχαν και αποτελούσαν σημαντικούς πόλους οι οποίοι προσέλκυαν γνωστές προσωπικότητες από όλον τον κόσμο. Το Goetheanum είναι ένα πνευματικό κέντρο το οποίο ιδρύεται το 1913 στο Dornach της Ελβετίας από τον Rudolf Steiner. Ο Steiner, ο οποίος ο ίδιος σχεδιάζει τα γνωστά κτίρια του Goetheanum, πιστεύει στην δημιουργία μίας υγιούς κοινωνίας μέσα από την ενόραση των υλικών, ψυχικών και πνευματικών αναγκών των ανθρώπων και αναζητάει μία νέα αρχιτεκτονική στην υπηρεσία της ανθρώπινης ζωής.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                       Hermann Alexander Graf Keyserling Αντίστοιχα, η Σχολή της Σοφίας ιδρύεται στο Darmstadt το 1920 από τον Hermann Alexander Graf Keyserling (1880 – 1946) έναν γερμανόφωνο Ρώσο πολυταξιδεμένο φιλόσοφο και αποτελεί ένα είδος πανεπιστημίου από όπου περνούν ως μαθητές ή καθηγητές σημαντικά πρόσωπα όπως ο γνωστός ψυχολόγος του Βάθους Carl Jung, ο κινεζολόγος Richard Wilhelm, ο συγγραφέας και ποιητής Herman Hesse και ο Ινδός νομπελίστας ποιητής Rabindranath Tagor. Ο Keyserling οραματίζεται έναν παγκόσμιο πολιτισμό όπου συνυπάρχουν οι δυτικές και ανατολικές φιλοσοφίες και ιδρύει τη σχολή με στόχο να μεταδώσει τη γνώση η οποία θα οδηγήσει σε μια «βαθύτερη και καλύτερη ενόραση» για τον κόσμο.Το 1933 οι ναζί απαγόρευσαν την λειτουργία της Σχολής και το 1944 καταστράφηκαν απο τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο τα κτίρια.Το 1946, η Σχολή ξανάνοιξε με επικεφαλής τον γιό του Keyserling                  Arnold Keyserling Ο γιος του Hermann Keyserling, καθηγητής Arnold Keyserling, είναι σήμερα ένας γνωστός φιλόσοφος στην Ευρώπη. Υπήρξε μαθητής του George Gurdjieff , του Ramana Maharishi και του μουσικού Josef Matthias Hauer και μεγάλωσε ουσιαστικά μέσα στην Σχολή Σοφίας του πατέρα του. Πέθανε πριν 4 χρόνια. Ήταν για 30 χρόνια καθηγητής θρησκευτικής φιλοσοφίας αλλά και εφαρμοσμένων Τέχνών στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης. Έγραψε πάνω απο 50 βιβλία πάνω στην ψυχολογία, την φιλοσοφία, την μουσική κλπ.O Count Keyserling, ο πατέρας του, ήταν επίσης συγγραφέας πολυάριθμων βιβλίων, πολλά από τα οποία ήταν best sellers της δεκαετίας του 1920 στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και τη Νότια Αμερική. Ήταν ο πρώτος δυτικός στοχαστής που συνέλαβε ένα πλανητικό πολιτισμό, πέρα ​​από τον εθνικισμό και τον πολιτιστικό εθνοκεντρισμό. Ίδρυσε τη Σχολή της Σοφίας στο Darmstadt της Γερμανίας το 1920, με βάση τις αρχές των σχολείων της Σοφίας, που ήκμασαν πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία, σε μια βουδιστική λογική. Σε αντίθεση με άλλους πνευματικούς ηγέτες της ημέρας, δεν θεωρούσε τον εαυτό του ως έναν γκουρού και δεν δημιούργησε οιαδήποτε μορφής προσωπολατρείας. Αντ 'αυτού, ενθάρρυνε την ισότιμη συμμετοχή πολλών άλλων συμπεριλαμβανομένων των φίλων του, Carl Jung, Richard Wilhelm κλπ. Η Σχολή, παραδόξως πως, λειτουργεί και σήμερα! http://www.schoolofwisdom.com/index.php Την ίδια εποχή, που ιδρύθηκε η Σχολή της Σοφίας, στις αρχές του 1920, ο Γάλλος Schwaller de Lubicz (1887-1961), πολλά από τα βιβλία του οποίου συναντάμε στην προσωπική βιβλιοθήκη του Δημήτρη Πικιώνη, ιδρύει τη Suhalia, ένα ερευνητικό κέντρο «επιστημονικών και αλχημικών» σπουδών όπως το ονομάζει. Ένα κέντρο όπου κάποιος θα μπορούσε να διδαχθεί από φυσική και αστρονομία μέχρι ξυλουργική και υφαντουργία.           Schwaller de Lubicz Ο Schwaller de Lubicz είναι γνωστός κυρίως για την αποκαλυπτική του έρευνα σχετικά με τις πνευματικές και κοσμολογικές αντιλήψεις της αρχαίας Αιγύπτου. Ήταν μυημένος στην αρχαία τέχνη της αλχημείας. Και σήμερα σώζεται το αλχημιστικό του εργαστήριο καθώς και το σπίτι, η βιβλιοθήκη του κλπ. Τα βιβλία που έγραψε στα γαλλικά, διέθεταν μια εντελώς διαφορετική ερμηνεία από εκείνη των συμβατικών βιβλίων Αιγυπτιολογίας. Η σύζυγός του, Isha Schwaller de Lubicz έγραψε επίσης σημαντικά βιβλία πάνω στο ίδιο θέμα. Υποστήριζε ότι η αρμονία ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θείο κι οι αρχές των μαθηματικών που θεωρούσε επίσης θείες ήταν ο πυρήνας του αρχαίου αιγυπτιακού πολιτισμού. Με αυτά ως μέσα οι αρχαίοι καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες ήταν σε θέση να δημιουργήσουν αυτά τα αντικείμενα και τα κτίρια που είχαν μια εκπληκτική δύναμη. Από το 1938 ως το 1952, έζησε στο Λούξορ, στην Αίγυπτο ερευνώντας πολλά από τα σπουδαία μνημεία και τους ναούς, ειδικά τον Ναό του Λούξορ.                      O ναός του Luxor, τον οποίον μελέτησε επι χρόνια ο Schwaller σε ζωγραφική απόδοση του David Roberts, 1838 Σε βιβλία του όπως Ο Εσωτερισμός και τα Σύμβολα, Ο Ναός μέσα στον άνθρωπο, Το αιγυπτιακό Θαύμα, και το μνημειώδες Ο Ναός του Ανθρώπου, ο Schwaller de Lubicz υποστήριξε ότι ο αιγυπτιακός πολιτισμός είναι πολύ παλαιότερος από ό, τι πιστεύουν οι ορθόδοξοι αιγυπτιολόγοι. Υποστήριξε επίσης ότι ο πυρήνας του αρχαίου Αιγυπτιακού πολιτισμού παρείχε μια θεμελιώδη εικόνα για "τους γενικούς νόμους της δημιουργίας." Ο Schwaller υποστηρίζει πως τίποτα στην Αίγυπτο δεν είναι τυχαίο ή καθαρά διακοσμητικό – όλα, ξεκινώντας από τον τύπο του χρησιμοποιούμενου υλικού κτιρίου, το μέγεθος των μπλοκ, οι διαστάσεις των τοίχων, οι συμβολισμοί των αριθμών, η τοποθέτηση των ιερογλυφικών και των συμβόλων, ο προσανατολισμός του χώρου - όλα ήταν συνειδητά επιλεγμένα ωστε να δημιουργούν ένα προκαθορισμένο αποτέλεσμα. Στο Ναό του Ανθρώπου, ο Schwaller λέει πώς οι Αιγύπτιοι γνώριζαν, και χρησιμοποιούσαν συνειδητά, προηγμένες μαθηματικές έννοιες που συνήθως αποδίδονται σε εμάς στους Έλληνες. Ένα από αυτά ήταν η χρυσή τομή, μια μαθηματική συνάρτηση η οποία εμφανίζεται σε όλη τη φύση, π.χ, στις αναλογίες ενός σπειροειδούς γαλαξία ή τις τροχιές των πλανητών. Όταν η χρυσή τομή χρησιμοποιείται στην αρχιτεκτονική, επιτρέπει στο κτίριο να ενσαρκώσει οικουμενικές αρχές, οι οποίες αργότερα χρησιμοποιήθηκαν στην ελληνική ναούς και τις γοτθικές μητροπόλεις, και στις οποίες οφείλουν ένα μέρος από την δύναμή τους. Τα στοιχεία αυτά συνεργούν κι έτσι εκφράζουν την ιδιαίτερη φύση των κοσμικών αρχών που είναι ενσωματωμένα μέσα στο ναό. Οι Αιγυπτιακές μελέτες του Schwaller de Lubicz ήταν μόνο ένα μέρος του συνολικού έργου του ως αλχημιστή και φιλόσοφου του 20ου αιώνα. Στο βιβλίο του Schwaller de Lubicz, Για το σύμβολο και το συμβολικό, ο ειδήμων αυτός θεοσοφιστής και αλχημιστής, εκφράζει μεγάλο μέρος της φιλοσοφίας του χρόνου έτσι όπως την επεξεργάστηκαν Ζεν δάσκαλοι. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και μόνο το γεγονός της ύπαρξης τόσων παρόμοιων σχολών, πανεπιστημίων, πνευματικών κέντρων αποτελεί μαρτυρία ενός κλίματος που διαπερνά όλη την Ευρώπη ακριβώς την ίδια εποχή του μεσοπολέμου. Από την Γερμανία και την Ελβετία έως την Ελλάδα και την Γαλλία κάποιοι πνευματικοί άνθρωποι, φιλόσοφοι, καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, πρόσωπα περισσότερο ή λιγότερο γνωστά, αναζητούν τους τόπους εκείνους όπου θα στήσουν τις δικές τους ανεξάρτητες κοινότητες. Ανάμεσα σε αυτούς είναι και ο Σικελιανός ο οποίος συνειδητά ακολουθεί έναν παράλληλο δρόμο. Τόποι οι οποίοι έχουν ένα μυθικό-συμβολικό περιεχόμενο όπως είναι οι Άλπεις, οι Δελφοί, οι ακτές της Μεσογείου υποδέχονται αυτές τις κοινότητες – πραγματικές ή φανταστικές - οι οποίες, απομακρυσμένες από τα μεγάλα αστικά κέντρα δίνουν την ελπίδα μιας καινούργιας αρχής, μέσα από την αναγέννησης της παράδοσης, τον σεβασμό στην πνευματική κληρονομιά και την πίστη σε μια κοινή πνευματική αποστολή. Αφιερωμένο στην τεχνοκριτικό Έφη Αθανασίου.. * http://kostastsiambaos.blogspot.gr/2011/02/blog-post.html