Let’s return to Modernism..Πνεύμα ζυμούμενον συμφώνως προς τας περιστάσεις

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση με την υπογραφή της Ελισάβετ Λογοθέτη - Λύρα κλείνει στις 21 Μαρτίου τον κύκλο της εντός των θυρών της αίθουσας τέχνης ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ- Bank of Attention, ενώ θα συνεχιστεί και εκτός  θυρών.. Δεν είναι τόσο μια κλασσική έκθεση όσο ένα καταστασιακό event. Κι αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά που δίνει άλλο πνεύμα στις μέρες μας. Καλές κι εφαρμοσμένες τέχνες (γλυπτά, κατασκευές, εγκαταστάσεις, φωτογραφίες, design, graffiti, editions) μαζί  με ζωντανή μουσική και μια χορευτική performance δίνουν ιδιαίτερο τόνο στο event. H Ελισάβετ, δίνοντας μια ιδιοσυγκρασιακή, ευρηματική προσέγγιση κατάφερε να συνδυάσει την επιστροφή στον υπέροχο μοντερνισμό των 70΄s, με την απίστευτη μυστικιστική τρυφερότητα του Νίκου Αλεξίου, τα graffiti της πονεμένης Αθήνας, τα μπρούτζινα μοντερνιστικά ειδώλια του αρχαιοπρεπή Μόραλη (και τις στιβαρές του αξίες), την αλληγορική, λιτή σκάλα του ρομαντικού Τσόκλη, χειρόγραφα του Roland Barthes, οικολογικές προτάσεις κλπ αλλά κι εξαιρετικές performances.  Με λίγα λόγια, η οικονομική κρίση και μια εννοιολογική απάντηση του πως μπορούμε να την αντέξουμε. Με επιστροφή σε αξίες μοντερνιστικές, με αλήθειες, μια νέα αθωότητα βλέμματος, αλληλεγγύη και συνεργασίες, ανοίγματα στην τρυφερότητα του σώματος και της ψυχής. Respect. Η έκθεση αυτή είναι μια προσωπική ανταπόκριση στο πνεύμα των καιρών. Ένας αναστοχασμός στις αξίες που υπήρχαν κάποτε και που στο διάβα των περασμένων δεκαετιών απολησμονήθηκαν χάριν της απληστίας, χάριν της έλλειψης μέτρου, της αποκορύφωσης του ανταγωνισμού, της ταχύτητας της παγκοσμιοποίησης και της ελληνικής πνευματικής υπανάπτυξης. Νομίζω πως η αισθητική πρόταση της Λύρα υποδηλώνει μια διάθεση για μια σχεδόν ρομαντική επιστροφή στην πρότερη εποχή της χαλαρότητας, της φυσικότητας και της ανθρωπιάς. Η έντονη κούραση της κρίσης και του κυνισμού να πληρώνουμε τεράστια λάθη και κερδοσκοπία πολιτικών εκεί οδηγούν. Είναι αδύνατον να αντέξεις να βλέπεις τον άστεγο ναρκομανή να τρυπιέται ξαπλωμένος σε στρώμα κατάχαμα απέναντι από την Ζαίμη 7 που είναι η γκαλερί και να μην σκεφτείς την κρίση. Και είναι προσόν που η δική της αστική καταγωγή δεν την αφήνει τυφλή μπροστά σ΄ αυτό, αν και η επαφή της με τα graffiti του Sonke είναι κάπως εξωραισμένη.. Από την άλλη, η αισθητική της άποψη, η αγάπη της για τον Αλεξίου, η οικολογική της πρόταση αλλά και η στήριξη πολλών ταλέντων με τα οποία συνεργάζεται και στηρίζει σε μια δύσκολη εποχή αποτελούν σαφώς κάτι αξιοσημείωτο που καταγράφεται θετικά..  Το Τραπέζι με τους Αγγέλους του Γιάννη Μόραλη, με οκτώ αγγέλους, υπογεγραμμένο και χρονολογημένο, Ι. Μόραλης 64. Το έργο, από ορείχαλκο, είναι μοναδικό αντίτυπο και εκτελέστηκε το 1971. Λίγο πριν πεθάνει έλεγε ο Μόραλης σε συνέντευξή του στην Καθημερινή. «Έχω ζωγραφίσει τόσους αγγέλους στη ζωή μου. Σε λίγο καιρό, θα γίνω και εγώ ένας από αυτούς. Να δείτε που μπορεί να 'ναι και το τελευταίο μου καλοκαίρι στην Αίγινα...». Πριν 3 χρόνια έφυγε κι αυτός. Δεν αντέχω στο πειρασμό να μην παραθέσω δυό τρία λόγια του ανθρώπου που δεν έβρισκε σωστό να βάλει τις εικόνες του δίπλα στα ποιήματα του Σεφέρη! Περί έρωτος: «Ο έρωτας όπως και η ζωγραφική είναι άχραντο μυστήριο. Ποτέ δεν ξέρεις τι σε έκανε να παραδοθείς σε έναν άνθρωπο όπως ποτέ δεν ξέρεις τι καθοδηγεί το χέρι σου την ώρα που ζωγραφίζεις. Ποια μυστική δύναμη...». Για την ποίηση: «Η ποίηση δεν εικονογραφείται. Ξεκινάς από το συναίσθημα. Τι σου θυμίζει ένας στίχος. Τι σε κάνει να φαντάζεσαι. Ύστερα τα πράγματα έρχονται μόνα τους. Για το «Αξιον Εστί» έκανα πολλές δοκιμές. Για τον Σεφέρη έβαλα τις εικόνες ανάμεσα στα δισέλιδα που μπορεί κανείς να τις βγάλει. Δεν το έβρισκα σωστό να τα τοποθετώ δίπλα στα ποιήματα. Οι λέξεις των ζωγράφων είναι τα χρώματα και τα σχήματα, οι εικόνες που παραπέμπουν κάπου». Για τα έργα του: «Ένα έργο μου πρέπει πρώτα να ικανοποιεί τα δικά μου μάτια. Πολλές φορές βασανίζομαι με έναν πίνακα. Ψάχνω αυτό που μου λείπει και δεν το βρίσκω. Και ξαφνικά, ακόμη και ύστερα από καιρό συνειδητοποιώ ότι έλειπε μία και μόνη γραμμή. Tη βάζω και τότε ησυχάζω»."       Το κορυφαίο έργο της έκθεσης για μένα όμως, είναι αυτό το εργάκι του 1989 του Νίκου Αλεξίου που έχει τον τίτλο Άστερισμοί. Είναι πολύ δύσκολο να το περιγράψεις καθώς πρέπει κανείς να το δεί από κοντά για να διαπιστώσει πόσο τρυφερό, εξομολογητικό, φτωχό και πλούσιο είναι ταυτοχρόνως. Είναι από εκείνα τα έργα του Αλεξίου που σε αφήνουν μαγεμένο. Το συγκεκριμένο είναι μιας περιόδου του Αλεξίου που αγαπώ καθώς χαρακτηριζόταν από μια ζεν χειρονομία κι έχει μια κινέζικη αύρα καθώς βλέπουμε όλες αυτές τις δροσοσταλίδες που έχει δημιουργήσει και τον τρόπο που έχει υφάνει τα σπιρτάκια πάνω στον ημιδιάφανο ιστό..Επίσης έχει εναποθέσει λιλιπούτεια χαρτάκια που ονοματοδοτούν σύννεφα.. Φτωχή τέχνη, βάθος ανεξαγόραστης αγάπης, ταπεινότητα, ο έρωτας της ψυχής, η ευγενική χειρονομία.. Πέρασαν δυό χρόνια από τον θάνατό του..Καλλιτεχνικό και προσωπικό κενό που ξέρω πολύ καλά πως δεν θα αναπληρωθεί. Κι όταν είδα αυτές τις δροσοσταλίδες θυμήθηκα δυο πράγματα ταυτόχρονα. Τον φίλο μου τον Νίκο Χαραλαμπίδη να μιλάμε τι σημαίνει ο “ιδρώτας του έργου” και την πρώτη μου επαφή με ένα συγκλονιστικό κι απλό έργο του Αλεξίου από  ξυλάκια στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Αθήνας μόλις είχα επιστρέψει από το Παρίσι όπου σπούδαζα. Κανείς δεν ήξερε ποιού ήταν το έργο! Κι εγώ έμελλε να γνωρίσω τον Αλεξίου δυο χρόνια αργότερα και να αναγνωρίσω το δημιουργό που έψαχνα καιρό! Εκείνο το έργο κι αυτό ήταν της ίδιας πνοής. Σκέφτηκα μήπως έκλεισε ο κύκλος ενός πένθους, ίσως πάλι απλώς να το ευχήθηκα.. Το έργο αυτό του Τσόκλη μου θύμισε το κορυφαίο έργο του Tadao Ando απλώς συνειρμικά αν και δεν έχει καμιά  σχέση βέβαια το ένα με το άλλο. Απλά μου υπενθύμισε ότι από την εποχή του Escher που δημιούργησε τόσα έργα με τις οφθαλμαπάτες και τις σκάλες μέχρι τις κατασκότεινες φανταστικές φυλακές του Piranesi με τις ατελείωτες σκαλωσιές που τόσοι  ποιητές ύμνησαν, το σύμβολο της σκάλας και αλληγορικά της ανέλιξης του πνεύματος παραμένει εξίσου δυνατό και έγκυρο όπως και η ανερχόμενη αλυσίδα του DNA μας. Αυτό νομοτελειακά σημαίνει πως οτιδήποτε κατεβαίνει κάποτε ανέρχεται ξανά. Και η κρίση περιμένει το πνεύμα της αλλαγής για να του παραδώσει αναγκαστικά την σκυτάλη, αργά ή γρήγορα..Εν τω μεταξύ χρέος μας είναι να μην αναμένουμε άπραγοι..Γιατί όπως έλεγε ο Αλεξανδρινός ποιητής στο Πρώτο Σκαλί: Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει νά ‘σαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα. Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει. Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο πρέπει με το δικαίωμά σου νά ‘σαι πολίτης εις των ιδεών την πόλι. Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν. Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης. Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι· τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα. Tadao Ando's Water Temple     Η έκθεση συνεχίζει με πλέον νεανικά κομμάτια άλλοτε παιγνιώδη όπως την μινιατούρα βιβλιοθήκης του Ettore Sottsass, μερικά graffiti του Αλέκου Σκουταριώτη (SonKe) και τεράστιους σκαραβαίους του Δημήτρη Ντόκου ζωγραφισμένους με ακρυλικά και φύλλα χρυσού. Επίσης εκτίθεται ένα θρανιάκι νηπιαγωγείου δεκαετίας του ’50 όπου και παρουσιάζεται μια παράσταση κουκλοθέατρου για ενήλικες από την Ελένη Βογιατζίδου και τον Αλέξανδρο Σεϊταρίδη.                                                                      Ettore Sottsass: Carlton Library miniature         Αλέκος Σκουταριώτης (1984)                                                                     Αλέκος Σκουταριώτης (SonKe) Πατρίδα μας τα παιδικά μας χρόνια,1.5. Sonke 2012 Όπως ανέφερα όμως και παραπάνω, η ειδοποιός διαφορά αυτής της έκθεσης είναι η μεταμόρφωσή της χάρις στις μουσικές και χορευτικές perfomances της σε ένα καταστασιακό event αλλά και το μοίρασμα φαγητού στο τέλος των παραστάσεων που γίνονταν κάθε Πέμπτη. Εδώ βλέπουμε τους Περιστασιακούς. Αποτελούνται από τον Αλέξανδρο Ηλιάκη (τραγούδι), Μάνο Τζανουδάκη(πλήκτρα) και guest την Στέλλα Καββαδία. Ο Ηλιάκης είναι ιστορικός τέχνης και assistant της γκαλερί. Έχει συμμετάσχει σε διάφορα συγκροτήματα κι εδώ τραγουδάει όμορφα τραγούδια από διάφορες χώρες με έμφαση στα 70’s. Η φωνή του είναι πολύ αισθαντική και cool και του ταιριάζει πολύ το ύφος των σέβεντις. Είναι πολύ καλός κι όταν ροκάρει με την ηλεκτρική κιθάρα. Παίζει διαφορετικά τραγούδια κάθε φορά και για προσωπικούς μου λόγους με συγκίνησε πολύ ένα ρωσικό τραγούδι που έπαιξε με κανονική μάλιστα ρωσική προφορά καθώς έχει ζήσει τρία χρόνια στην Μόσχα. Το τραγούδι “Ο έφορος” πάλι, είναι ενταγμένο κι αυτό στην θεματολογία της κρίσης. Ο Ηλιάκης δημιουργεί μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα με την υπαινικτική του θεατρικότητα. Πολύ καλός κι ο Τζανουδάκης στον ρυθμό.   Εδω η Νατάσσα Αρέθα 28/2/13, αυτοσχεδιάζει πάνω σε μουσική του Νίκου Ψαριανού (κόντρα μπάσο και φυσαρμόνικα) φορώντας ένα φοβερό κοστούμι της Δέσποινας Μακαρούνη που θυμίζει την σημαντική καλλιτέχνιδα Kim Sooja που πριν μερικά χρόνια είχαμε την χαρά να δούμε στο ΕΜΣΤ. Η Νατάσσα είναι μια άριστη καλλιτέχνης. Για μένα αποτέλεσε πραγματικά μια έκπληξη η πανέμορφη κι αρμονική της κίνηση που πηγάζει από την μεγάλη εντρύφησή  της στον χορό και όχι μόνον αφού αποτελεί δασκάλα tai chi. Ίσως-σκέφτηκα- αυτή να είναι η επίγονος του σεβάσμιου δασκάλου μου στο tai chi του Πέτρου Κουρόπουλου..Προσωπικά με εντυπωσίασε πάρα πολύ τόσο αυτή όσο και ο συνθέτης της πρώτης performance της που είδα, ο Άντώνης Κούκιος που έγραψε ένα θεϊκό κομμάτι σαν ηλεκτροζέν για την  συγκεκριμένη performance ταξιδεύοντας τους θεατές. Άλλο κομμάτι του για χορογραφία εδώ:  http://www.behance.net/gallery/MUSIC-FOR-MODERN-DANCE-1/362585. Σημειώνω πως την Νατάσα έχουν συνοδέψει μουσικά, σε live μορφή, ο Νίκος Ψαριανός στο κόντρα μπάσο και στη φυσαρμόνικα, ο Μάριος Παπαδέας στο σαντούρι και ο Βασίλης Τζαβάρας στην ηλεκτρική κιθάρα (επίσης πολύ καλός), τους άλλους δεν τους άκουσα. Στην έκθεση παρουσιάστηκε επίσης το χειροποίητο βιβλίο για την Tamara de Lempicka (1977), έκδοση του διάσημου εκδότη βιβλίων τέχνης Franco Maria Ricci, χαρισμένο «Τιμής ‘Ενεκεν» από τον εκδότη στον Roland Barthes και στη συνέχεια, από τον Barthes στο σημερινό ιδιοκτήτη.    Τα έργο De-fence II, είναι παράξενο προιόν της αρχιτεκτόνισσας τοπίου Ελένης Γεωργιάδη. Υλοποιεί μοτίβα για περίφραξη εμπνευσμένα από τη φύση και ταυτόχρονα είναι ένα αιχμηρό σχόλιo για τις παρούσες συνθήκες της ζωής μας. Η απόσταση ανάμεσα στις δύο σιδερένιες ακίδες όπως μου είπαν, έχουν μελετηθεί έτσι ώστε να μην μπορούν να κάτσουν εκεί τα πουλιά! Στο δεξιό δωμάτιο της έκθεσης κυριαρχεί μια οικολογική ιδέα ως έκθεμα. Είναι το Το Παιδί της Κρίσης, μια χαμηλού κόστους ευρεσιτεχνία-αισθητική πρόταση του Andrew Michael Clements, για το πρασίνισμα των κτηρίων, με φυτά από την ελληνική χλωρίδα. Και στο ίδιο δωμάτιο υπάρχουν δύο φωτο από Κρητικά τοπία του George Kouvakis.                                                  George Kouvakis , φωτογραφία, Αμυγδαλιά στα Λευκά Όρη, Κρήτη Τέλος όπως λέει και στο δελτίο τύπου της έκθεσης. “Ταυτόχρονα δοκιμάζεται ένας νέος τρόπος αγοραπωλησίας, ο οποίος συντελεί στη διαρκή ανανέωση της έκθεσης. Το κάθε αισθητικό αντικείμενο μόλις πωλείται θα «κατεβαίνει» και θα αντικαθίσταται από επόμενο, από το value vault, το «θησαυροφυλάκιο αξιών» της ΠΟΤΝΙΑ ΘΗΡΩΝ - Bank of Attention.” Όμως γενικά θάλεγα: Τί αξίζουν τα λεφτά μπροστά στις ιδέες; Και τι αξίζουν οι ιδέες μπροστά στην αγάπη;