Mary Mattingly: Είναι ο νεοδιαφωτισμός η σύγχρονη πρωτοπορία;

Της Βασιλίκας Σαριλάκη Καμιά φορά ξεχωρίζεις καλλιτέχνες με το καλημέρα.. Κυρίες και κύριοι: η Mary Mattingly:  Μια εννοιολογική οραματίστρια  που ζει στην Νέα Υόρκη κι αναστατώνει τις βεβαιότητες της διεθνούς σκηνής! Κάθε της κίνηση,πρωτοπορία.. Μια νεο-διαφωτιστική, multi-task καλλιτέχνης, ευρηματική, με προτάσεις αυτοσχέδιων πολυμορφικών κατοικιών που μπορούν ακόμα και να φορεθούν (!), εντελώς συνειδητοποιημένη οικολογικά με την ευρεία έννοια του όρου, αλλά και μια φύση που εξερευνά τις νέες αξίες και τοπικές συνθήκες ex nihilo για να χτίσει το δικό της ανατρεπτικό κόσμο, στην πνευματική παράδοση καινοτομίας ενός Da Vinci!                               To Art in America αποκαλεί την τέχνη της ανθρωποκεντρική…εννοεί ανθρωπιστική.. Αφορμή για το αφιέρωμα αυτό είναι η τρέχουσα έκθεσή της στο Bernis Center for Contemporary Arts στην Omaha (μέχρι  16 Αυγούστου) που πρωτοπαρουσιάστηκε πρόπερσι στην Νέα Υόρκη,, Nεορομαντικές εικόνες σχεδόν εξωπραγματικού κάλλους, γαλήνη, απόδραση από το γκρι,  την χαμηλοτάβανη μιζέρια του εγώ, την πόλη –απάτη, προπαντός ελεύθερη ανάσα.. Σκηνικό μετά την Αποκάλυψη.. Σε ένα Ροβινσώνειο ερημικό μέλλον όπου όλα έχουν καταστραφεί, όπου ο χρόνος βυθίστηκε στον ωκεανό και δεν μπορεί πια να μας εποπτεύσει…΄Όπου, ωστόσο, την ίδια στιγμή, μια νέα μοναχική ζωή, αναδύεται, απελεύθερη και χωρίς δεσμά..μακριά απ’ τις κατεστραμμένες πόλεις.. μακριά από την αλλοτρίωση που κάταπιε τα παιδιά της, σε μια/ ίσως νέα ..υδάτινη έρημο… Τώρα ο άνθρωπος δεν έχει πια παρά να ξαναβρεί μέσα στην πλήρη σιωπή τον εαυτό του..ναι αυτόν…και μαζί το Ιδανικό μιας νέας ύπαρξης : μια νέα Ελευθερία που ξεπηδάει από το πουθενά!. Χωρίς φόβο , πανικό, κάμερες και βαρεμένο drama queen (όπως π.χ μιας κατεστημένης και αηδιαστικής πλέον Abramovic) η νέα  36χρονη καλλιτέχνης και περφόρμερ  απαρνείται τα υπάρχοντά της γιατί όπως λέει η ίδια σε μια συνέντευξή της “Για να παραφράσω τον ματεριαλιστή θεωρητικό Joshua Simon, δεν μπορεί κανείς να κατέχει χωρίς να κατέχεται..  Όλα είναι προϊόντα, ξεκινώντας από τα σπίτια και τα αντικείμενα καταλήγοντας στην γη, τα απορρίμματα, και το χρέος. Μερικά από τα αντικείμενα στο πρότζεκτ μου «Σπίτι και σύμπαν» τα είχα από τότε που ήμουν παιδί. Ωστόσο, θέλησα να τα μετατρέψω από χρήσιμα αντικείμενα σε άχρηστα, και δουλεύω σ΄ αυτήν την κατεύθυνση κι αυτό αφορά σε όλα τα πράγματα που κατέχω εκτός από μια τσάντα και τα πράγματα που μπορώ να μεταφέρω.” !!! Μπουνιά στο δήθεν; Ναι, έτσι στεγνά και χωρίς καμμία σάλτσα! Η Mattingly συνδυάζει την γλυπτική, την αρχιτεκτονική και τη φωτογραφία για να σχολιάσει επίσης, προβλήματα της μετανάστευσης, του νομαδισμού, των άστεγων και της  δύσκολης διαβίωσης την περίοδο της κρίσης. Δημιουργεί φωτογραφίες και γλυπτά που οραματίζονται ζοφερά μελλοντικά τοπία, δημιουργεί φορητά γλυπτά, «φορέσιμα σπίτια» και διάφορες οικολογικές εγκαταστάσεις. Για το έργο της έχουν γράψει το Artforum, οι New York Times, οι Financial Times, η Wall Street Journal κ.λ.π. Τα έργα της έχουν σχολιάσει το BBC News, το MSNBC, το Fox News, η σειρά Art21 στο you tube και διάφορα blogs.                                                  Η δουλειά της έχει εκτεθεί στο Διεθνές Κέντρο  Φωτογραφίας, το Κέντρο Τέχνης της Σεούλ, το μουσείο Τεχνών Bronx, τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, το Μουσείο de Cordova, το πάρκο γλυπτών στη Μασαχουσέτη και στο Palais deΤοκiο. Η Mattingly συμμετείχε στο smARTpower: μια πρωτοβουλία μεταξύ του Αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών και του μουσείου Τεχνών Bronx  ως καλλιτέχνης-πρεσβευτής στις Φιλιππίνες. Τό έργο της Mary Mattingly μπορεί να δείχνει ου-τοπικό, μπορεί να παραπέμπει σε έναν ιδιότυπο αναχωρητισμό αλλά είναι και με μια έννοια πολιτικό και πραγματιστικό. Με τον προφητικό τρόπο ενός Καβαφικού τρόπου όπου “επέρχονται τα μελλούμενα” προσπαθεί να φτιάξει πραγματικά καταφύγια και μάλιστα σχεδιάζει πραγματικά πολυμορφικά ρούχα-κατοικίες που να τα φοράει ένας ταξιδιώτης και να εξυπηρετείται αν χρειαστεί να διαμείνει κάπου!. H Mattingly προτείνει εκδοχές διαβίωσης και αντίληψης που μάχονται την υπερκατανάλωση και δίνουν πρακτικές λύσεις σε χειμαζόμενους πληθυσμούς.. To μεγάλο ενδιαφέρον που παρουσιάζουν αυτά τα πανέμορφα ουφοειδή σπιτάκια που μοιάζουν και με igloo είναι ότι αποτελούν εύκολα και γρήγορα συναρμολογήσιμες ιδιοκατασκευές και επίσης οικοφωλιές εντελώς φυσιολογικά κατοικήσιμες ειδικά ως θερινές κατοικίες για καλλιτέχνες και άστεγους..Για ανθρώπους επίσης που θέλουν να ζήσουν την ελεύθερη εμπειρία στην ύπαιθρο και μια διαλογιστική κατάσταση απομάκρυνσης από την πόλη, δημιουργώντας τα δικά τους αναχωρητήρια για αυτοστοχασμό.. Εξάλλου πολλοί καλλιτέχνες τίμησαν την προσπάθεια της καλλιτέχνιδος.                    Εδώ βλέπουμε τον καλλιτέχνη Ivan Gilbert να τακτοποιεί το εσωτερικό Flock House στο οποίο έμεινε και δημιουργήθηκε στο Triple Island στο  Pier 42 (στην ανατολική ακτή στο Manhattan). Εικόνα από το New York Close Up film Mary Mattingly’s Waterfront Development. © Art21, Inc. 2014.                                                       Η  Mattingly οραματίζεται και μερικές φορές επινοεί κιόλας καινοτόμες λύσεις για να μεταφέρει τα αντικείμενα-έργα της όπως για παράδειγμα την προσωπική πτητική μηχανή της Personal Flight Machine (2007) και το  Kart (2008), ένα καταφύγιο δομημένο πάνω σε ένα ποδήλατο (!)…επίσης δημιούργησε ένα εναλλακτικό μοντέλο κατοικίας το Waterpod™, πάνω σε νερό... Kι όταν μιλάμε για προσωπικές πτητικές μηχανές ο νους μας πάει βέβαια κατευθείαν στον Da Vinci…   Mary Mattingly: “Τα προηγούμενα οκτώ χρόνια καταπιάστηκα με διάφορες μορφές εργαλείων και φόρμες στέγασης. Μερικά από αυτά τα σπιτάκια προορίζονται για το διαδίκτυο μερικά για διάφορες εναλλακτικές ή οικολογικές κοινότητες. Και τα περισσότερα τα δοκιμάζω η ίδια ζώντας μέσα σε αυτά ή μαζί με αυτά. Και πραγματικά πιστεύω πως πρέπει κανείς να τα βιώσει, να ζήσει μέσα σ΄ αυτά για να δει πόσο λειτουργικά είναι. Φυσικά καταγράφω την ζωή σ΄ αυτά και τις ανάγκες που προκύπτουν για να βελτιώνονται συνεχώς..”   Τί την ενέπνευσε όμως για να αρχίσει αυτό το  περίεργο ταξίδι ανατροπής μια καθεστηκυίας αντίληψης ζωής και στο να εξερευνήσει αυτές τις νέες δομές κατοικίας, ζωής και προτάσεων εξοικονόμησης πόρων; Η Mattingly απαντά πως το αρχικό της ερέθισμα ήταν η αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση των δημόσιων πόρων, κυρίως του νερού.. Το πρόβλημα δλδ που κι εμείς αντιμετωπίζουμε τώρα στην Ελλάδα.. Η ίδια αναφέρει : “Άρχισα να μελετάω αυτές τις δομές και τα εργαλεία όταν έμαθα για την ιδιωτικοποίηση Bechtel του νερού στη Βολιβία το  2000. Αποφάσισα να επεκτείνω αυτήν την πρόταση και στον υπόλοιπο κόσμο στο όχι- και τόσο- απώτερο μέλλον, κι έτσι άρχισα να δημιουργώ τις απλές συσκευές συλλογής και καθαρισμού νερού για αυτόνομη-ατομική χρήση που δεν απαιτούσαν συστήματα συγκεντρωτικού ελέγχου. Θα τα έπαιρνα στην έρημο και θα τα χρησιμοποιούσα εκεί.” Bolivian demonstrators protest water privatisation ordered by the World Bank. Bechtel, which won the water project later, sued Bolivia for $50 million (Photo: Reuters) “Από εκεί και μετά, –λέει- άρχισα να κατασκευάζω τα αυτόνομα, φορετά σπίτια. Αυτά περιελάμβαναν τις λειτουργικές και τις αισθητικές πλευρές αλλά και  μια θεωρητική αφήγηση : π. χ μια προφητική έκβαση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, που έχει μονοπωλήσει την ιδιοκτησία του χρησιμοποιήσιμου εδάφους σε τέτοιο σημείο, ώστε να φτάσει να συρρικνώσει τις τεχνολογίες τόσο πολύ ώσπου να φτάσει να κουβαλάτε πλέον το σπίτι σας στην πλάτη σας και νάχετε μια στενότερη σχέση με αυτό από έναν δικό σας άνθρωπο! Το 2013 η Mattingly προχωρά σε ένα νέο έργο ακτιβιστικό το Fill/Obstruct όπου μαζεύει και στουμπώνει όλα της τα υπάρχοντα σε έναν τεράστιο μπόγο  και στα πλαίσια μιας περφόρμανς για το  Art21 της Νέας Υόρκης τραβάει τον μπόγο και τον περνάει από την γέφυρα Bayonne που συνδέει το Staten Island με το New Jersey. Η αδύνατη και πεισματάρα Mary κουβαλάει τον μπόγο της ως νέα ρακοσυλλέκτρια στην εννοιολογική της περφόρμανς που ωστόσο δεν είναι και τόσο εννοιολογική αφού ζει σε ένα σπίτι/ατελιέ πολύ φτωχικό όπου τόσο η ίδια όσο και ο φίλος της προσπάθησαν αν καταργήσουν σχεδόν κάθε “διευκόλυνση” κάνοντας στην πράξη ότι προτείνουν ως καλλιτέχνες.. H performance αυτή θα την κάνει πάντως γνωστή..θυμίζει χειρονομίες του Beuys.. “ Όλα σε αυτόν τον κόσμο είναι προϊόντα, προσθέτει. Βλέπω την τέχνη γενικά ως μια μορφή ακτιβισμού αλλά και προϊόντων. Αυτό το έργο περιγράφει τα περισσεύματα μιας οικονομίας εκμετάλλευσης: από το σχέδιο στην παραγωγή, κι από το μάρκετινγκ στη διανομή, ως την κατανάλωση φτάνοντας τελικά στα απόβλητα. Είναι στην ουσία ένα ρέκβιεμ για τα άχρηστα αντικείμενα  και το έργο μιλά μεταφορικά για μια μεγαλύτερη υπόθεση του πώς δηλαδή οι άνθρωποι ζουν σήμερα σε έναν αλληλοεξαρτώμενο κόσμο και πως κυκλοφορούμε συνεχώς, περιφέρουμε αντικείμενα που κάποτε ήταν σε αφθονία.. Τα έργα σαν χρονοκάψουλες, λειτουργούν ως ενδείξεις και προτάσεις για τις μελλοντικές συνθήκες ζωής. Μπλοκάρουν, παρεμβαίνουν και πλαισιώνουν μια σύγκρουση. Αποσπούν την Ιστορία από το σύνηθες πλαίσιο της. Σ΄ αυτόν τον κόσμο οι άνθρωποι, όλοι, περιφέρουν τις χρονοκάψουλές τους γύρω, σε μια φόρμα σπιτιού.”… Βλέποντας την ποιητική του έργου της Mattingly θα μπορούσε κανείς να σημειολογήσει απεριόριστα και να φαντασιωθεί διάφορα ταξίδια χρόνου σε διαφορετικούς κόσμους..Θα μπορούσε επίσης κάλλιστα να δει το έργο της ως μια αναβίωση του New Age.. Ας αφήσουμε ελεύθερο το πεδίο θεώρησης του καθενός..Εμένα πάντως οι δύο τελευταίες εικόνες μου θυμίζουν Μπεκετικές εικόνες, Κρισναμουρτικές παραινέσεις να απαλλαγούμε από τις τεράστιες συσσωρεύσεις ενός ανισόρροπου “πολιτισμού” της σκέψης, της μνήμης και του αναταγωνισμού, που δεν αφήνει έλεος και χώρο στην καρδιά, τις ζενικές προτροπές για άδειασμα αντί για γέμισμα..τις προειδοποιήσεις του βουδισμού για τις οντότητες αυτές που λέγονται αλληγορικά “πεινασμένα φαντάσματα” κι απεικονίζονται με ένα στόμα μικρό σαν καλαμάκι που αδυνατεί να θρέψει το αδηφάγο ματαιόδοξο σώμα τους κι έτσι παραμένουν αιωνίως πεινασμένα.. :(          Σήμερα η Mattingly στο έργο της OWN-IT.US  συνεχίζει να ασχολείται με το πως θα διαμορφωθεί η σχέση δημόσιου-ιδιωτικού στο μέλλον και τι μας επιφυλάσσει αυτό.. Καταγράφει κάθε ένα αντικείμενο που της ανήκει και το φωτογραφίζει κατηγοριοποιεί..σκέφτεται να αναζητήσει και να εκθέσει όλη την παραγωγική του προετοιμασία και επιμέλεια από τους ανθρώπους που συμμετείχαν σ΄ αυτό…στην προσπάθειά της να μάθουμε να μην το βλέπουμε ως “προϊόν¨ μιας τιμής μόνον και δεν το σεβόμαστε και το πετάμε…αλλά και για να σηματοδοτήσει το προβλεπόμενο..κάποτε θα είναι καταγεγραμμένα ΟΛΑ τα υπάρχοντα και οι δραστηριότητες μας ..μένει να δούμε ποσό δημόσιες ή ιδιωτικές θα είναι οι πληροφορίες αυτές.. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα αρχείο από τα αντικείμενα με φευγαλέα κατηγορηματική περιορισμούς. Είναι η απότιση ενός μικρού φόρου τιμής στην πολυεπίπεδη ζωή του κάθε αντικειμένου, –λέει- συμπεριλαμβανομένων όλων των ανθρώπων που έχουν συμμετάσχει σε αυτό δίνοντάς τους ζωή. Είναι περίπου η επώδυνη διαδικασία που παραβλέπουμε, της παραγωγή, της διανομής, είναι οι αγώνες και ο πόνος ενσωματωμένα στις διαδικασίες της μαζικής παραγωγής. Συμμετέχει επίσης σε διάφορα πρότζεκτ ανά τον κόσμο και πρόσφατα ήταν στην Μανίλα όπου συνεργάστηκε με αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες σε θέματα στέγασης κλπ.                     Για περισσότερες πληροφορίες για την Mary Mattingly επισκεφτείτε το website της: http://www.marymattingly.com/